Heima er bezt - 01.03.2003, Síða 32

Ólafur Þórhallsson
UM NÁTTÚRUHAMFARIR OG FLEIRA
Aliðnum öldum hafa oft orðið hörmu-
leg slys í snjóflóðum á íslandi.
Stundum hafa jafnvel tugir manna
farist í sömu snjóflóðahrinunni. Eignatjón
hefur líka oft orðið mjög mikið. Nú á allra
síðustu árum hefur orðið mikil umræða í
Qölmiðlum og manna á milli um snjóflóð og
varnir gegn þeim. Tilefnið er vitanlega þær
hörmungar sem urðu þegar snjóflóðin féllu á
þorpin Súðavík og Flateyri árið 1995.
Ég ætla mér ekki að auka við þá umræðu
en segja frá snjóflóðum sem fallið hafa í
landareign jarðarinnar Ánastaða á Vatnsnesi,
enda er ég þar kunnugastur.
Engar ritaðar heimildir hef ég getað fundið
um snjóflóð á Ánastöðum og ekki hef ég
heldur heyrt neinar sagnir um það efni. Það
bendir til þess að ekki hafi orðið manntjón eða stórfelldir
aðrir skaðar á þessum stað af snjóflóðum fyrr á tímum.
Það eina sem ég hef séð á prenti um þetta er stutt setning
í Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns, þar sem
greint er frá ókostum jarðarinnar svohljóðandi:
„Ekki er kvikfé óhætt fyrir snjóflóðum.“
Brúnin ofan Ánastaða er nokkuð brött. Hún er að
mestu gróin en þó klettabelti efst. í brúnina safnast oft
mikill snjór á vetrum, sérstaklega þegar norðaustanátt er
ríkjandi.
Oft man ég eftir því þegar ég var ungur drengur að litl-
ar snjóskriður féllu niður úr brúninni. Aldrei gerðu þær
skaða og ekki var talið að þær væru fyrirboði annars og
meira. En svo kom að því að stærri skriða félli.
Á þessum tíma var mór tekinn upp ofan brúnarinnar og
var honum oft hlaðið saman í byrgi þegar hann var þurr
orðinn og svo fluttur heim þegar sleðafæri var gott á vetr-
um. Ef ég man rétt var það seinnihluta vetrar árið 1937
að mó vantaði í eldinn á Ánastöðum. Og þar sem veður
var gott og færi sæmilegt, fórum við feðgar af stað með
hest og sleða til þess að sækja móinn. Veður var stillt og
gott þennan dag. Fyrir rúmri viku hafði verið hláka en
svo frysti og fraus snjórinn saman í gadd.
Eftir það kom svo norðaustan hríðargusa
sem stóð í tvo eða þrjá daga og setti þá tals-
vert mikinn snjó í brúnina.
Okkur gekk vel að sækja móinn og segir
ekki af ferö okkar fyrr en við vorum komnir
niður á brúnina aftur. Fórum við suður undir
svo nefnda Litluá, því þar var brúnin lægri
og betra að komast niður. Við námum staðar
litla stund og fórum að binda betur mópok-
ana á sleðann. En allt í einu heyrðum við
þungan dyn og þegar við litum til norðurs
var allur snjórinn í brúninni kominn á hreyf-
ingu og yfir honum lá móða. Smátt og smátt
hvarf móðan og kom þá í ljós að allur nýi
snjórinn hafði sprungið fram og hreinsast
ofan af gaddinum. Við vorum aðeins nokkra
metra frá því sem flóðið náði lengst í suður og sluppum
því vel. Það er hugsanlegt að sá titringur sem hefur
myndast þegar við fórum þama um hafi valdið því að
flóðið fór af stað.
Við fórum svo heim með móinn og þá blasti flóðið við.
Það var um hálfúr km á lengd og náði niður í miðjar
brekkurnar og sums staðar niður undir jafnsléttu. í því
var mikið af stórum hnausum eða stykkjum, sumum hátt
í tvo metra á hæð. Þetta flóð væri líklega nú á tímum
skilgreint sem flekaflóð.
Þegar við vomm að bera inn móinn kom Jón Eggerts-
son til okkar. Hann mun þá hafa verið um það bil hálf átt-
ræður, enn vel ern og sérlega athugull um allt er varðaði
náttúruna. Hann fór að tala við okkur um flóðið. Ég man
að hann sagði að svo langt aftur í aldir sem menn vissu,
hefði ekki orðið tjón af snjóflóðum sem fallið hefðu úr
Ánastaðabrún.
Svo líða næstum 40 ár þar til stórt snjóflóð fellur úr
brúninni. Það var í mikilli hríð sem gerði í janúar 1975
og stóð hún í næstum þrjá sólarhringa. Þetta flóð var líkt
því sem hér að framan er lýst og hefur líklega fallið síð-
asta hríðardaginn, því ekki hafði mikið í það fennt. Það
128 Heima er bezt