Heima er bezt - 02.01.2007, Qupperneq 14

Ingvar Gíslason:

„Ólafur skáld er kvað svo vel"
r
Viðbótarfrásögn af Olafi Bergssyni
í 4. tbl. 53. árg. þessa tímarits (apríl
2003) birtist grein eftir mig, sem
nefnist „Greinargerð með gleymdri
vísu — AfÓlafi Bergssyni, Guðnýju
Kristjánsdóttur og (ngimanni Olafs-
syni.“
I grein þessari rifjaói ég upp vísu, sem
Ingimann Olafsson kenndi mér á sinni
tíð og sagði að væri eftir föður sinn, Olaf
Bergsson, húsmann og kennara á Fljóts-
dalshéraði (f. 1854, d. 1906). Ég kallaði
þessa vísu „gleymda“, þótt ég myndi hana
sjálfur, því að ég hef hvergi séð henni hald-
ið ffam nema það sem ég hef gert til að
kynna hana. Þetta geta menn lesið með því
að fletta upp í Heima er bezt sem að ofan
getur. I grein minni er að fmna nokkurt
æviágrip Olafs Bergssonar og konu hans
og yngsta sonar þeirra, Ingimanns.
Þegar ég fór að kynna mér ævi Olafs,
sem mér var drýgst til uppffæðslu um hana
það sem Vilhjálmur á Brekku hefiir ritað
um hann, varð mér ljóst að eins og ævi
hans var örðug sem efnalítils húsmanns
með stóra fjölskyldu á framfæri, var hann
vel skáldmæltur, orti haglega gerðar vísur
og kvæði. I áðumefndri grein minni gerði
ég ekki ráð fyrir öðru en að það litla, sem
menn kunnu skil á kveðskap hans, væri
þegar ffam komið og varla við því að búast
að fleira fyndist eftir hann. M.a. hefur sú
sögn lifað að kistill með handritum hans
hafi glatast eftir lát hans, talið að hirsla þessi
hafi verið brennd með innihaldi sínu.
En þó hefhr svo borið við, að fyrir tveimur
ámm eða svo barst Guðbjörgu Jónsdóttur,
sonardóttur Olafs og Guðnýjar Kristjáns-
dóttur, í hendur gamall og lúinn smákistill
með ýmsum misvel ásigkomnum hand-
ritum, sem augljóslega em langflest úr
fómm Ólafs Bergssonar. Um feril þessa
kistils veit ég lítið og hef ekki mörg orð
um það, en sýnt má vera að hann hefur
verið í vörslu Jóns Ólafssonar, föður Guð-
bjargar, þótt hún vissi ekki um tilurð hans
fyrr en nú. Guðbjörg sýndi mér kistilinn
skömmu eftir að henni barst hann i hendur.
Úr varð að ég fékk að skoða innihald hans
og hugsaði mér að nýta það sem þar væri
til að bæta einhveiju við það sem ég haföi
áður sett á blað um afa hennar.
Með leyfi Guðbjargar haföi ég heim með
mér skrifbók eina, brúna að lit, en upp-
litaða, u.þ.b. 15,5 cm á breidd, 20,5 cm á
hæð, og tók þegar að blaða í henni. Kom
í ljós að þar var að finna ýmsan kveðskap
eftir Ólaf, vísur og stutt kvæði, en einnig
alllanga kvæðaflokka og ljóðabréf. Því
miður vom persónulegar ástæður mínar
slíkar á þeim tíma sem ég fékk bókina til
lestrar, að ég hafði ekki tóm til að vinna
það úr henni sem ég hefði kosið og kynna
fyrir lesendum HEB, ýmist með almennri
umfjöllun eða því að búa eitthvað af ljóð-
unum til prentunar sem sýnishom af skáld-
skap Ólafs Bergssonar.
Nú hef ég tekið til við, eftir þetta hlé, að
fara yfir bókina að nýju. Hún er því miður
býsna slitin og laus úr böndum, en víðast
fulllæsileg. Sem heild er hún ekki til birt-
ingar í tímariti sem Heima er bezt og ekki
getur orðið úr því að ég skrifi efni hennar
upp og og búi til prentunar. En þá vil ég
taka fram að ég tel það verðugt verkefni
að kveðskap Ólafs sé haldið til haga og
komi út eftir vali á bók með æviágripi hans,
aldarfarslýsingu og skýringum.
Til þess að fá greinargóða mynd af Ólafi
Bergssyni og högum hans verður ekki hjá
því komist að geta sér margs til eftir líkum
og skálda í eyðumar, því fátt er að fmna,
sem kallast mætti mannlýsing hans eftir
samtímamenn, þótt fyrir liggi sitthvað í
opinberum skráningarskjölum um staka
viðburði í ævi hans og segja kunna nokkuð
um fjölskylduhagi hans og lífskjör í stómm
dráttum, en fátt í smáatriðum. Víst má
þó telja að Héraðsmenn vissu á sinni tíð
14 Heimaerbezt
Ólafur Bergsson
Barnakennari
(Höfundur ókunnur)
Er nu lokið ævidegi
Olafs skálds er kvað svo vel,
eins, er þjóðin þekkti eigi,
þreyttan oft við mæðuél.
Vann hann lengi, ei viðurkenning,
varþó dvgða- og menntagjam.
Heimanfengin hans var menning,
hann var eigi skólaharn.
Unni snillianda jjörgum,
œrið bæði las og reit.
Sá í hilling hærra mörgum,
himinhorna fegurð leit.
Vandaður hœði í verki og tali,
viðmótsþýður, öllum hreinn.
Atti gnótt af orðavali,
ei þó vildi styggja neinn.
Aflaði sér - og öðntm kenndi -
ýmsrar bókaþekkingar.
Rits hann fegri hafði hendi
heldur en flestir gœðingar.
Hlýtt skal minnast halsins missta,
hryggðin rýmdi g/eði snöggt.
Hugtök skörp og handtök lista
hans nú ritin sýna glöggt.
Yjir lífsins hrim og boða
hráttfló öndfrá reynslugeim.
Fjarra verafegurð skoða
fœr hún nú í sólar heim.
(Gcimalt handrít)
að hann var fróðleiksfús og skáldmæltur,
þótt annars sé vísað til hans sem „eins“
þeirra mörgu „erþjóðin þekkti eigi“, eins
og segir í erfíljóði um hann, því að meðal
lausra blaða, sem lágu milli síðna í hand-
ritabók Ólafs, er að finna litla örk með
erfiljóði, sem ónefndur höfundur yrkir
um hann látinn.
Kvæðið fylgir þessari grein minni, enda
segir það sína sögu. Einnig getur hugsast,
og er við hæfi, að eitthvað verði birt síðar
af kveðskap Ólafs sjálfs hér í blaðinu í
samráði við ritstjórann.
Ritað 31. okt. 2006
„Pabbi,“ spurði ungur piltur föður sinn. „Er tvíkvænismaður sá sem á einni
konu of mikið?“
„Ekki þarf það nú að vera,“ svaraði faðirinn.?
A Irlandi hafa trúarbrögðin fastar rætur í hugum margra, enda hafa marg-
ir þar reynst fúsir til að láta lífíð (og þó einkum líf annaira) fyrir trú sína.
Trúin mótar tal og hugsun fleiri en þeirra er játast undir hana, eins og fram
kemur í orðum þessa manns á Eyjunni grænu: „Svo er Guði fyrir að þakka
að ég er trúlaus!“
I blaðaviðtali við gamlan mann á merkisafmæli spurði fréttamaður: „Hafa
ekki einhverjar af æskuóskum yðar ræst?“
„Jú, ég man að ég óskaði þess oft að ekki þyrfti að þvo á mér hárið,“ svar-
aði öldungurinn.
Annar gamall maður kom að smástrák sem sat grátandi við vegbrúnina.
„Hvað er að, vinur, hvers vegna ertu að gráta?“
„Það er af því að ég get ekki gert það sem stóru strákamir geta.“
Þá settist gamli maðurinn og fór að gráta með honum.
Húsfreyjan var nýkomin með bílpróf og sagði við mann sinn:
„Vertu nú engill og leyfðu mér að keyra.“
Hann leyfði það og varð það.
Önnur karlrembusaga um konur og bíla: Ung kona stóó vandræðaleg hjá
kyrrstæðri Volksvagenbjöllu. Önnur kona kom að í sams konar bíl og spurði
hvað væri að.
„Það er ekki von að bíllinn gangi. Það er engin vél undir húddinu.“
„Við reddum því,“ svaraði aðkomukonan. „Ég er með aukavél í skott-
inu.“
Svo er það sagan um íslenskan embættismann, sumir segja ráðherra, frá
árunum eftir síðari heimstyrjöld. í diplómataboði hér heima barst talið að
karlaþurrð í Þýskalandi og fylgdi sögunni að karlmenn fengju þar allt að tutt-
ugu rnörk fyrir að sinna þörf kvenna.
„Ég held að ég ætti bara að fara þangað og vinna fyrir mér,“ sagði mekt-
armaðurinn.
Eiginkona hans sló á frekari framavonir hans þegar hún sagði:
„Mér er sem ég sjái þig komast af á fjörutíu mörkum á mánuði!“
Næsta saga er ekki af verri endanum, því hún er eftir John Steinbeck og
birtist í „Þrúgum reiðinnar“. Efnislega er hún svona:
Ungur sveitapiltur kom með þurfandi kú á bæ þar sem var þarfanaut. Heima-
sætan leiddi nautið fram, og svo settust þau og horfðu á náttúruna hafa sinn
gang.
Eitthvað fór ungi maðurinn að ókyrrast og stundi að lokum upp:
„Ég vildi að ég væri að gera það sem nautið er nú að gera.“
„Því ekki það?“ svaraði stúlkan. „Þú átt kúna.“
Annar rithöfundur, breskur, fór til Vesturheims og fannst sér þar lítill sómi
sýndur. Eftir heimkomuna spurði blaðamaður hann álits á Ameríkumönnum.
Þessu svarað rithöfundurinn þannig:
„Vitrir menn eru íslendingar. Þeir fundu Ameríku og týndu henni.“
Heima er bezt 15