Heima er bezt - 02.01.2007, Side 41

til þess stuðnings höfðingjastéttarinnar. Cæsar brá þá hart
við og aðfaranótt 11. janúar árið 49 f. Kr. hélt hann með
her sinn suður yfir Rúbíkófljót, en um það lágu þá norð-
urlandamæri Italíu. Við það tækifæri á hann að hafa mælt
þessi orð: „Guðimir vilja það, óvinirnir ögra oss, teningn-
um er varpað.“ Hófst þar með borgarastyrjöld í landinu sem
stóð til ársins 45 f. Kr.
Cæsar sótti hratt fram suður eftir landinu og gjörsigraði
hvem herflokkinn af öðmm sem Pompeius og öldungaráð-
ið sendu gegn honum. Hvarvetna kom hann fram af ein-
stakri mildi og mannúð og ávann sér þannig almenna hylli.
Pompeius og fylgismenn hans sýndu aftur á móti af sér hið
mesta ráðleysi, fóm undan í flæmingi og lögðu ekki út í
neina lokaorrustu. Þess í stað flýðu þeir yfir til Grikklands
og drógu þar saman mikið lið. En á meðan hélt Cæsar áfram
sigurgöngu sinni á Italíu, vann Rómaborg og náði þar með
aðalstöðvum ríkisins og ljárhirslu í sínar hendur. Pompeius
hafði mikið herlið á Spáni. Cæsar óttaðist að fá þann her
í bakið, svo að hann sigldi þangað og sigraði liðið í hörð-
um bardögum. Síðan sigldi hann til Grikklands til móts
við Pompeius og her öldungaráðsins. Höfuðorrustan milli
þessara andstæðinga stóð við Farsalos í Þessalíu. Her öld-
ungaráðsins var miklu ijölmennari en her Cæsars, en fyrir
snilli foringjans og trúfesti manna hans, vann Cæsar einnig
þama sigur. Pompeius komst undan og sigldi litlu síðar til
Egyptalands. Þegar þangað kom og Pompeius steig á land
var hann óðar myrtur af þarlendum konungi, sem með því
vildi vinna sig í álit hjá Cæsari. Skömmu síðar kom Cæsar
til landsins. Hann var mjög hryggur yfir dapurlegum enda-
lokum Pompeiusar sem fyrrum hafði verið vinur hans og
bandamaður sem og tengdasonur. Lét hann hegna morð-
ingjum hans grimmilega.
I Egyptalandi blandaói Cæsar sér í deilur hinna konung-
bornu systkina, Ptolemeiosar og Kleópötru, um það hvort
þeirra skyldi stjórna landinu. Hann studdi Kleópötru og
gerðist einnig ástmaður hennar. Ptolenieios gerði þá upp-
reisn og settist um Alexandríu með her sinn, þar sem Cæsar
hélt til og var næsta fáliðaður. í stríðinu sem af þessu leiddi
brann talsverður hluti af frægu bókasafni borgarinnar og
var Cæsari kennt um það. Um síðir barst liðsauki og var
Ptolemeios þá gjörsigraður og týndist á flótta. Eftir það var
Kleópatra allsráðandi um landstjómina. En meðan þetta
gerðist bárast Cæsari tíðindi af alvarlegri uppreisn gegn
Rómverjum austur í Asíu. Brá hann við í skyndi, hélt á vett-
vang og bældi niður allan uppsteyt á örskömmum tíma. Gaf
hann öldungaráðinu síðan fræga skýrslu sem samanstóð af
þremur orðum:
„Veni, vidi, vici,“ sem merkir: „Eg kom, ég sá, ég sigr-
aði.“ Eftir þetta sneri Cæsar sér að lokauppgjöri við her-
flokka þá sem eftir voru af liði höfðingjasinna og bæði í
Norður-Afríku og á Spáni. Sigraði hann þá og upprætti á
skömmum tíma.
Eftir að öll mótspyrna var úr sögunni settist Cæsar að um
kyrrt í Róm. Öldungaráðið gerði sér þá ljóst að tími hins
forna lýðveldis væri úr sögunni og kaus hann sem alræð-
ismann til tíu ára. Hófst hann þá óðar handa við að end-
urskipuleggja Rómaveldi, þar sem víða ríkti neyðarástand
eftir margra ára borgarastyrjöld. Kom hann á fjölmörgum
og víðtækum umbótum á skömmum tíma. Meðal annars
lét hann skipta upp miklum jarðeignum handa hermönnum
sínum og fátæku fólki og stofnaði nýlendur í sama skyni í
Afríku og víðar í skattlöndunum. Þá endurbætti hann stjóm
skattlandanna, lét ýmsa þjóðfélagshópa fá rómverskan borg-
ararétt, hóf miklar byggingaframkvæmdir, lagði drög að
nýjum sveitastjórnarlögum og skrásetningu allra rómverskra
laga, lækkaði skuldir á þeim sem lítið áttu, hindraði oku-
vexti og margt fleira. Loks endurbætti hann tímatalið sem
orðið var mjög ruglað. Fékk hann grískan fræðimann frá
Alexandríu, Soisigenes að nafni, sér til aðstoðar við verk-
ið. Utkoman af starfi þeirra var hið júlíanska tímatal sem
nefnt var í höfuðið á Júlíus Cæsar. Var það mjög nákvæmt
og hefur verið við lýði með nokkrum síðari tíma leiðrétt-
ingum til þessa dags.
Jafnframt margþættu umbótastarfi heima fyrir var Cæsar
með áfonn á prjónunum um að treysta landamæri ríkisins
að austan og norðan. Hugðist hann fyrst halda til Asíu og
vinna þar lönd austan Evfratfljóts sem og að hefha fyrir dráp
Crassusar. Að því loknu ætlaði hann svo til Evrópu og hafði
þá í hyggju að leggja Germaníu undir Rómaveldi. Með þeim
aðgerðum taldi hann að friður og ytra öryggi mundi verða
tryggt til frambúðar. En Cæsar fékk nauman tíma til að sinna
umbótum og herferðum, því að víða átti hann andstæðinga.
Óvinir hans voru flestir meðal yfirstéttannanna sem margir
höfðu misst fom sérréttindi sín. I þessum fjandaflokki voru
líka ýmsir ákafír lýðveldissinnar sem ekki vildu sætta sig
við að fyrra stjómskipulagi væri kollvarpað og tekið upp
í staðinn eins konar einveldi. Jafnvel óttuðust margir að
Cæsar hefði í hyggju að koma á konungdæmi í Róm og
magnaðist sá orðrómur eftir að austurlenska drottningin
Kleópatra kom til borgarinnar og dvaldist þar um skeið. Þá
átti Cæsar jafnvel óvini í hópi fyrri fylgismanna sinna og
samherja sem fannst að þeir hefðu ekki hlotið þá umbun
sem þeir verðskulduðu.
Hinir fjölmörgu andstæðingar Cæsars náðu að sameinast
undir forystu tveggja manna. Það vom þeir Cassius og Brútus.
Þeir voru lýðveldissinnar og höfðu áður fyllt fjandaflokk
Cæsars, en hann hafði tekið þá í sátt og gert vel við þá i
hvívetna. Þessir menn stofnuðu til samsæris um að myrða
Cæsar hinn 15. mars árið 44 f. Kr., en þann dag var síðasti
fundur öldungaráðsins fyrir brottför Cæsars til Asíulanda.
Spámaður einn hafði varað Cæsar við þessum degi og um
morguninn bað kona hans hann að fara ekki á fund í ráðinu,
því að um nóttina hefði hana dreymt að hún sæi hann allan
blóðstokkinn. En Cæsar ansaði ekki slíku og hélt til fund-
arins eins og til stóð. A leiðinni mætti hann fyrmefndum
spámanni og sagði brosandi að þá væri 15. mars kominn.
„Já,“ svaraði spámaðurinn hryggur, „kominn, en ekki lið-
inn.“ Síðar á leiðinni braut einn vina hans sér braut gegnuni
mannþröngina, rétti honum skrifaðan miða og hrópaði um
leið: „Lestu þetta strax.“ A seðlinum var sagt frá áformum
samsærismanna, en Cæsar virðist ekki hafa lesið það, því
að síðar fannst blaðið samanbrotið í lófa hans.
Heima er bezt 41