Heimili og skóli - 01.08.1961, Blaðsíða 40

84
HEIMILI OG SKÓLI
Ur skólaslitaræðu
í heilræðavísum sínum segir Hall-
grímur Pétursson:
Oft er sá í orðum nýtur,
sem iðkar menntun kæra.
En þursinn heimskur þegja hlýtur,
sem þrjózkast við að læra.
Við eigum líka aðrar og eldri heil-
o o
ræðavísur á íslenzku, en þar á ég við
hin 1000 ára gömlu hávamál, eða hluta
þeirra.
Hávamál eru lögð í munn hinum
æðsta guði — Óðni sjálfum — svo að
ekki er að undra þó að þar sé að finna
hina dýpstu lífsspeki, sem höfundur
þeirra þekkti.
Auðvitað er sú speki, eins og öll
önnur mannanna verk, barn síns tíma.
Hún cr mótuð af þeim anda er rak
norræna menn í víkinga- og ránsferðir
suður um alla álfu. Hert í þeim innri
eldi, sem rak sæfara þeirra til þess að
velkjast vikum saman á höfum úti með
stjömurnar einar að leiðarljósi — rak
þá æ lengra vestur unz meginland
Ameríku stöðvaði siglingar í þá átt.
Það mætti því ætla, að hugarheim-
ur og hugsanagangur kristins 17. ald-
ar prests væri næsta ólíkur þeim and-
ans heimi, er hinn heiðni víkingur
lifði og hrærðist í. Og auðvitað hafa
þeir ekki átt margt sameiginlegt.
Einn er þó sá hlutur, sem þá grein-
ir ekki á um og það er þörf vits og
þekkingar ef farsællega á að takast til
með siglinguna gegnum brim og boða
mannlífsins.
Höfundur notar þó nokkuð af ljóði
sínu til þess að greina frá því hvernig
Óðinn öðlast þekkingu á hinu ritaða
orði og töframætti þess. Það væri rangt
að halda því fram, að hinn alvísi Óð-
inn hefði tekið það út með sitjandi
sældinni að öðlast þennan visdóm. Til
þess varð hann að hanga níu nætur í
háu tré særður spjótssári.
En erfiði þetta varð samt ekki ár-
angurslaust, því að hann fann rúnir og
ráðna stafi — mjög stóra stafi — mjög
stinna stafi — er fáði fimbulþulur og
gerðu ginregin. Eða eins og við, börn
hraðans á tuttugustu öldinni mundum
orða þessa sömu hugsun--------Óðinn
varð læs.
Sú kunnátta hefur kostað margt
barnið erfiði og jafnvel tár, en ekki er
hægt að segja, að hinn alvitri Óðinn
hafi lagt minna á sig til þess að öðlast
þann fróðleik.
Það er sagt, að tímarnir breytist og
mennirnir með. — En er það rétt? Er
ekki maðurinn sá sami þrátt fyrir
breytta tíma? Er það ekki eins og Örn
Arnar segir í kvæðinu um Islands
Hrafnistumenn: „En þótt tækjum sé
breytt — þá er eðlið samt eitt“. Tækin
— hin ytri aðstaða öll — breytast. En
maðurinn, er hann ekki í eðli sínu
hinn sami í dag og hann var fyrir 1000
árum?
Er það ekki vegna þess, að maðurinn
er hinn sami, að verja verður nú eins
og þá mörgum árum af æsku hans til
þess að búa hann undir störf fullorð-