Læknaneminn - 01.11.1965, Blaðsíða 9

LÆKNANEMINN
9
hvað þá svæfandi verkun er óþörf
eða óæskileg. Skammtar eru allt
frá 6—12 og allt upp í 48 mg á
dag (og í undantekningartilfellum
jafnvel enn hærra). Við stærri
skammtana er næstum óhjákvæmi-
legt að gefa Benzhexolchlorid með,
4—6 mg á dag, vegna aukaverk-
ana lyfsins, sem eru sameiginleg í
þessum lyfjaflokki, en það eru
extrapyramidal einkenni. Af öðr-
um efnum í þessum flokki, sem tal-
in eru sterkari, má nefna Trifluo-
perazin eða Stelazin (trifluometyl:
CF:j í R-2), sem var mjög lofað
bæði í amerískum og enskum bók-
menntum, en hefur að því er ég
bezt veit ekki náð sömu viðurkenn-
ingu á Norðurlöndunum. Þykir það
hafa lítið fram yfir Trilafon, ef
það er þá nokkuð. Flufenazin eða
Pacinol er talið eitt kröftugasta
antipsykotikum, sem völ er á, en
miklar extrapyramidal aukaverk-
anir fylgja. Hins vegar er það
mjög nothæft sem hreint anxio-
lyticum, og er þar ekki að óttast
neina ávanahættu, eins og því mið-
ur með ýms önnur og sennilega
mun meira notuð lyf. Þetta lyf
hefur þann kost, að það er lang-
verkandi, svo að 2 skammtar duga
yfir sólarhringinn og 1 mg er nægi-
legt í skammt í hvert sinn. Síðast
má nefna Thioproperazin eðaMaje-
ptil, þar sem dimetylsulfamoylhóp
(—S02N(CH3)2) er hnýtt við R-2.
Það mætti kalla „die dicke Bertha-1
meðal fentiazinanna og nota þann-
ig sama gælunafnið og Þjóðverjar
notuðu í fyrra stríði um fallbyss-
una, sem þeir skutu úr á París.
Víst er um það, að Thioproperazin
er ógurleg fallbyssa. Vafalaust er
það mjög kröftugt antipsykotik-
um, en því fylgja svo feiknarleg
extrapyramidal einkenni, að mjög
vandfarið er með það, nema þá
fyrir þá kjarkmenn, sem telja, að
extrapyramidal einkenni séu
„conditio sine qua non“ við notkun
fentiazin-lyfja yfirleitt. Er næst-
um ekki ástæða til að fara fleiri
orðum um það lyf, því að notkun
þess mun vera algjörlega bundin
við sjúkrahús, þar sem hægt er að
kynna sér verkanir þess og ekki
síður aukaverkanir og allar notk-
unarreglur, áður en lagt er út í að
gefa það.
Aðeins eitt lyf annað slagar upp
í þetta að aukaverkunum, Halo-
peridol. Það er eitt af fjarskyldari
efnum fentiazinunum, butyre-
phenon tengt hliðarkeðju með
piperidinhring og ennfremur tveim
halogenum, bæði klór- og fluor-
atómi. Sökum aukaverkana er það
ekki vel fallið til langtímameðferð-
ar, en í bráðri þörf getur verið gott
að grípa til þess við mjög miklum
psykomotoriskum óróa, og er talið,
að í erfiðri maniu sé fátt, sem
reynist betur. Margir eru þeir hins
vegar, sem veigra sér við notkun
þess vegna aukaverkana, sem ætti
þó að vera hægt að draga stórlega
úr með viðeigandi lyfjagjöf.
Enn skal nefnt eitt lyf, Chlor-
prothixen, sem skyldara er fentia-
zinum en hið síðasttalda. Það er
að efni til thiaxanthen og selt und-
ir nöfnunum Taractan (Hoffmann
La Roche) eðaTruxal (Lundbeck).
Líkist það fentiazinunum mjög að
byggingu, en þar sem R-1 er tengt
við kjarnann, er í honum kolefnis-
atóm í stað köfnunarefnis, tví-
bundið við fyrsta kolefnisatómið í
hliðarkeðjunni. Þetta efni er að
eðli psykosedativum, þar sem ró-
andi eiginleikinn er mjög áberandi,
og í stærri skömmtum verkar það
sem hypnotikum (sedativum 5—15
mg X3, hypnotikum 30—50 mg).
Það er talinn mikill kostur, að
extrapyramidal einkenni eru lítil,
jafnvel í talsverðum skömmtum,