Læknaneminn - 01.11.1965, Blaðsíða 12

12
LÆKNANEMINN
Hannes Blöndal, stud. med.:
MORBI VASCULOSICEREBRI
Orsökum þeim, sem liggja blóð-
rásartruflunum í heila til grund-
vallar, má skipta í þriá aðal-
flokka.
A. Vefrænar æðabreytingar.
Þær eru atherosclerosis (algeng-
asta formið), hyalinosis, sem sést
við langvinnan háþrýsting, og loks
arteriolosclerosis og arteriolo-
necrosis, sem sjást við illkynja
háþrýsting. Auk þess koma fyrir
bráðar hárœða-necrosur við eitr-
anir og svæsnar infectionir og
loks bólgubreytingar. Þessar æða-
breytingar geta valdið blóðrásar-
truflun með þrennum hætti:
1. Þrenging æðanna. Atheroma-
myndun er tíðasta orsökin, en
einnig geta bráðar og hægfara
bólgur í æðunum og kringum þær
valdið. Koma þá fram ýmis stað-
bundin eða víðtæk einkenni um
cerebral ischæmi eða hvort
tveggja.
2. Lokun æðanna. Getur hún
ýmist verið hægfara eða komið
skyndilega. Thrombosis er algeng-
asta orsökin, og liggur athero-
matosis henni oftast til grund-
vallar, en einnig getur thrombosis
hlotizt af bólgubreytingum eða
hyalinosis. Embolia er ekki óal-
geng orsök, og þarf hún ekki að
standa í neinu sambandi við sjúk-
legar breytingar í heilaæðum.
3. Rofnun æðaveggjanna. Get-
ur hún verið af ýmsum orsökum
og þá ýmist hlotizt af henni slag-
æðablæðing, apoplexia cerebri,
(oftast er það atheromatiskt
aneurysma, sem springur) eða
háræðablæðing, purpura cerebri,
venjulega vegna bráðrar æða-
necrosis.
Þær sjúklegu breytingar, sem
verða á heilavefnum vegna ofan-
nefndra æðaskemmda, eru:
a. Ischæmisk necrosis (en-
cephalomalacia alba), sem er af-
leiðing þrengingar eða lokunar æð-
anna.
b. Hcemorrhagisk necrosis (en-
cephalomalacia rubra), sem er af-
leiðing blæðinga inn í heilavefina.
B. Starfrænar truflanir blóð-
streymis. Þær eru tvenns konar
og geta verið hvor fyrir sig eða
báðar til staðar í einu. Þær eru:
1. Æöákrampar, þar sem sam-
dráttur smæstu heilaæðanna
minnkar mjög eða tekur alveg
fyrir blóðstreymi. Viðkomandi
heilasvæði skemmast þá vegna
súrefnisskorts, en venjulega eru
skemmdirnar svo smávægilegar,
að einkenni koma ekki fram,
nema ástandið endurtaki sig oft.
Kramparnir eru venjulega aðeins
bundnir við afmörkuð svæði í heil-
anum, en yfirleitt aldrei mjög út-
breiddir. Krampar í hinum stærri
heilaæðum eru yfirleitt aldrei svo
miklir, að þeir valdi skemmdum
vegna súrefnisskorts. Cerebral
vasospasmus sést við alla sjúk-
dóma, sem cerebral krampar
fylgja, t.d. epilepsi og eclampsia.
2. Æöalömun. Fullkomin út-
víkkun verður þá á heilaæðunum,
en af hlýzt stasis og oedema