Læknaneminn - 01.03.1974, Blaðsíða 48

(cortical sinus), sem umlykur eitilinn og liggur næst
undir eitilhýðinu (capsule), Frá þessum stokki hrísl-
ast vessagangar gegnum eitilvefinn. Þessir gangar
stefna allir á eitilportið, þar sem þeir sameinast og
mynda fráfarandi vessagang.
Stoðvefur eitla er gerður úr netfrumum (reticul-
um cells), sem eru sennilega af bandvefsuppruna.
Þessar frumur og þræðir þeirra skipta eitlinum í
starfssvæði og mynda möskva, sem umlykja eitil-
frumur. Nauðsynlegt er að gera sér grein fyrir því,
að eitilfrumurnar eru á stöðugri hreyfingu innan
eitlanna, og verulegur hluti þeirra hefur þar einungis
stutta viðdvöl (sjá síðar). Sú mynd, sem fæst við
venjulega smásjárskoðun á formalínhertum eitilvef,
hrekkur því skammt til þess að varpa Ijósi á gerð
og starfsemi lifandi eitla, sem einkennist af hreyfan-
leika eitilfrumnanna og víxlverkunum milli þeirra
og annarra frumutegunda í eitlinum. Þó má fá all-
góða hugmynd um helztu starfssvæði eitilvefs og
greina meiriháttar truflanir í starfsemi þeirra með
hefðbundinni vefjaskoðun. Aðalsvæðin eru þrjú,
börkur, tímgilsvæði og mergur.
I eitilberkinum (cortex) eru frumubú (follicles).
Þegar eitill er í hvíld eru eitilfrumur búanna flestar
litlar og óvirkar (primary follicles). Verði eitill hins
vegar fyrir áreitni, byrja eitilfrumurnar í miðju bú-
anna að stækka og skipta sér, og myndast þannig
vaxtarbú (germinal centres). Eitilfrumur barkarins
eru flestar af B-gerð, og er talið, að eitilbúin gegni
mikilvægu hlutverki í sérhæfingu B-eitilfrumna. Hjá
sjúklingum, sem líða algeran mótefnaskort (agam-
maglobulinemia) finnast engin frumubú í eitlum.
Tímgilsvæðið (paracortical, thymus dependent
area) liggur milli barkar og mergjar eitlanna. Þar
eru nær allar eitilfrumur af tímgilgerð (T-lympho-
cytes). Sjúklingar með timgilbilun (thymic aplasia,
thymic dysplasia) hafa mjög fáar eitilfrumur á þessu
svæði. Möskvar stoðfrumunetsins í tímgilsvæðinu
eru samfallnir og því sem næst tómir hjá slíkum
sjúklingum.
Eitilmergurinn er sá hluti eitilvefsins, sem liggur
út frá eitilportinu. Þar ber mest á æðum og vessa-
göngum, sem stefna saman (converge) að eitilport-
inu. Eitilfrumur eru tiltölulega færri á þessu svæði
en annars staðar í eitilvefnum. Þær eru bæði af T-
og B-gerð, en við bólguáreitti getur safnast talsvert
af plasma frumum í eitilmerginn. Plasmafrumur eru
B-eitilfrumur á lokastigi sérhæfingar. Þær mynda
mikið af mótefnum, en hafa misst hæfileikann til
þess að skipta sér.
Miltm
Miltað hefur tvenns konar hlutverk. Það er blóð-
hreinsunartæki en jafnframt afkastamikil mótefna-
smiðja og eldisstöð fyrir eitilfrumur. Miltað hefur
tvíþætt síukerfi eins og eitlar. Síubúnaður þessara
líffæra er þó talsvert ólíkur. I eitlum eru bæði síu-
kerfin samtvinnuð í eina heild, en í milta eru þau
hvort um sig bundin við ákveðin afmörkuð svæði.
Þannig er miltað samsett úr tvenns konar vefjaein-
ingum. Annars vegar eru rauðkvikur (red pulps),
sem eru hreinsiþrær, er losa blóðið við sýkla og bil-
uð blóðkorn. Hins vegar eru eitilvefsflákar, eða grá-
kvikur (miltiseitlingar, white pulp), sem gegna svip-
uðu hlutverki og eitlar. Þar eru eitilfrumur dregnar
úr blóðrásinni um stundarsakir inn í frumubú (folli-
cles) eða tímgilsvæði. Milta má því að vissu marki
líkja við stóran eitil, sem hreinsar blóð í stað milh-
frumuvökva. Vessagangar eru fáir og smáir í milt-
anu.
Rauðkvikurnar (sjá 5. mynd) mynda í sameiningu
mestan hluta miltisvefsins. Þær eru blóðfyllt hólf,
sem takmarkast af bandvefsskiptum, er greinast frá
yfirborðshýði miltans. Bandvefsskiplin eru klædd
netfrumum og einkjarna gleypifrumum, og skiptir
þessi klæðning hólfunum í smærri holrúm eða blóð-
Capsule
, Trabeclnr Vein
5. mynd.
Hluti aj rauðkvikuhólfi milta með einum langskurði og þrem-
ur þverskurðum af grákvikuslíðrum. (Sjá a.ö.l. texta).
36
LÆKNANEMINN