Læknaneminn - 01.12.1976, Blaðsíða 8

Samanburð á dánarmeinum á tímabilinu 1941-’50
annars vegar og við dánarmein á tímabilinu 1951-
’75 hins vegar, gripum við til þess ráðs að reyna að
breyta gömlu skráningunni frá 1938 í B-flokka skrá,
sem gildi tók 1. jan. 1951. Þetta er að vísu nokkrum
annmörkmn háð svo sem sést á kafla VI, Aðrir sjúk-
dómar.
„Ymis atvik gera það að verkum að samanburður
dánarorsaka 1951-60 við dánarorsakir á fyrri tíma-
skeiðum er vandkvœðum bundinn og raunar mjög
varasamur. Þetta stafar í 1. lagi af hinni nýju flokk-
un dánarmeina frá 1951 og nýjum reglum um, hvað
skuli skráð um dánarmein, þegar um samverkandi
sjúkdóma er að ræða. Fyrrnefnda atriðinu fylgir
mikil breyting á töflum frá því, sem var í Mann-
fjöldaskýrslum 1941-’50 og fyrr. I öðru lagi má
nefna, að dánarvottorð hafa meir og meir komið í
stað upplýsinga presta um dánarmein, og frá og með
1951 eru raunar gefin út dánarvottorð um öll manns-
lát, svo framarlega sem lík er fyrir hendi. Þá er og
um að ræða vaxandi nákvæmni við samningu dánar-
vottorða, þar eð læknir kemut' nú orðið oftast við
sögu bæði fyrir og eftir andlát og krufningar eru
orðnar algengari, svo og vegna þess að læknavísind-
um og þekkingu lækna hefur fleygt mjög fram. I
sömu átt verkar mikil fjölgun lækna og það að vax-
andi hluti mannsláta verður á sjúkrahúsum og elli-
heimilum, þar sem góð skilyrði eru til að komast að
raun um dánarmein í hverju einstöku tilviki.“ —
(Mannfjöldaskýrslur 1951-’60, bls. 39.)
Þrátt fyrir þessa augljósu vankanta eru ýmis dán-
armein þess eðlis, að auðvelt er að breyta úr gömlu
skráningunni (1938) yfir í nýrri skráninguna (1. 1.
’51). Má þar benda á dauðsföll vegna berkla, kik-
hósta, skarlatssóttar, mislinga, lungnabólgu og fleiri
sýkingarsjúkdóma. Sama má segja um meðfæddar
vanskapanir og fæðingaráverka. Ovissan vegna um-
flokkunar safnast að mestu í flokk B-46: Hvers kyns
aðrir sjúkdómar.
c) Uppsetning
Kaflar þeir sem hér fara á eftir eru að verulegu
leyti unnir upp úr töflum 2-8 í kafla IX. Töflur þess-
ar eru settar upp með tilliti til aldurs og dánarmeina.
Þær eru unnar úr Mannfj öldaskýrslum. Tvær þær
fyrstu eru umflokkun okkar á gömlu dánarmeina-
skránni. Þær eru notaðar við könnun á breytingu í
tíðni einstakra dánarmeina (kaflar IV-VII).
Tafla nr. 9 er flokkun látinna barna eftir kyni og
aldri. Tafla 9a tekur fyrir burðarmálsdauða.
d) Stöðíun
I grein próf. Hrafns Túliníusar5, Geographical
Distribution of Malignant Neoplasms and some other
Epidemiological Features, er gerð grein fyrir stöðl-
un hópa þegar um epidemiologiska rannsókn er að
ræða. Höfum við farið eftir þeirri forskrift sem þar
er sett fram, þegar staðlað er m. t. t aldurs, (age
specific rates). í þessari grein höfum við tekið fyrir
dánartölu (mortality) 0-4 ára (þ. e. börn innan 5
ára aldurs). Því skilgreinum við hópinn börn innan
5 ára aldurs sem áhættuhóp (population at risk) á
hverju 5 ára tímabili. Frá Hagstofu Islands höfum
við fengið uppgefið hve stór þessi hópur er á hverju
5 ára tímabili (sjá töflu 10) og er það meðalfjöldi
fyrir þessi tímabil. Þeirri tölu er síðan deilt upp í
fjölda látinna og þannig fengið dánartöluhlutfall
(mortality rate). Þannig eru Stuðlarit 1, II, og V-
XV gerð. I texta við línuritin stendur þó oftast dán-
artala þótt réttara sé dánartöluhlutfall. Má þannig
lesa úr þessum Stuðlaritum fjölda dauðsfalla vegna
ákveðinna dánarorsaka per. 10.000 OMj ára börn.
Stuðlarit III, IV-l og 1V-2 og línurit 111 eru hins
vegar stöðluð m. t. t. fjölda fæddra og gefið upp sem
fjöldi látinna per. 1000 fædd.
II. Af tlánavtiilum barnu 0—4 ára
Þessi kafli fjallar um dánartölur barna 0M. ára á
tímabilinu 1941-’75. Dánartölur eru staðlaðar m. t.
t. meðaltals barna á hverju 5 ára tímabili (1941-
1975). Sjá töflu 9 og 10. Stuðlarit 1 er dánartala
sveina og meyja 0—1 árs og 1-4 ára. Stuðlarit II er
samanburður á dánartölum sveina og meyja 0—4 ára.
Niðurstöður; a) Stuðlarit 1
1) Stöðugt minnkandi dánartala 0-4 ára barna,
bæði 0-1 árs og 1-4 ára. Minnkunin er hröð
fyrstu 3 tímabilin, en hægari frá 1956.
2) Hærri dánartala fyrir árin 1961-’65 en næsta
tímabil á undan, og talsvert hærri en vænta hefði
mátt út frá útreiknaðri kúrfu (vide infra).
6
LÆKNANEMINN