Læknaneminn - 01.12.1976, Blaðsíða 36

Fóstureyðingar og barnamorð
Þórður G. Þórðarson læknanemi
Ritgerðin fjallar um siðfræði fóstureyðinga og
barnamorða. Helstu siðferðilegu fullyrðingarnar
gegn þessu tvennu eru þær, að bæði mannsfóstur og
börn hafi rétt til lífs. Aðalatriðið sem um verður
rætt er því, hvaða eiginleika ákveðinn hlutur verður
að búa yfir til að hafa fullan rétt til lífs.
Fóstureyðintiar of/ barnmnorð
Það virðist vera mjög erfitt að ná fram algerlega
frjálslyndri afstöðu til fóstureyðinga án þess að
fjalla um barnamorð. Frjálslyndir hafa bent á t. d.
byrjun hreyfinga fósturs í móðurkviði sem ákvörð-
unaratriði um hvort fóstureyðingar skulu leyfðar.
Ihaldsamir hafa hins vegar bent á að ef rangt er að
eyða nýfæddum börnum (skv. frjálslyndum) en
ekki okfrumu eða fóstri á ákveðnu tímabili þá hljóti
frjálslyndir að benda á siðferðilega marktækan
mun á nýfæddu barni og fóstri. Gagnstætt þessum
umræðum um fóstureyðingar verður sá sem ætlar
að verja barnamorð að gera sér glögga grein fyrir
hvað gerir eitthvað að „persónu“, þ. e. gefur ein-
hverju rétt lil lífs. Það sem gerir rökræður um fóst-
ureyðingar sérstaklega áhugaverðar er hversu öfga-
full afstaða er tekin til þeirra. Annars vegar, ef fóst-
ur er „persóna“ væri aðeins hægt að réttlæta dráp
þess til að bjarga lífi móðurinnar. Hins vegar, ef
fóstur er ekki „persóna“ hvers vegna væri þá rangt
að eyða því? Burt séð frá fóstureyðingum eru rök-
ræður um barnamorð bæði áhugaverðar og mikil-
vægar einar sér. Fræðilegur áhugi beinist að spurn-
ingunni um hvað gerir eitthvað að ,,persónu“. Hag-
nýtt sjónarmið er að fólk vi 11 eiga andlega og líkam-
lega heilbrigð börn. Einnig vekja rökræður um
barnamorð áhuga vegna hins mikla tilfinningahita
sem myndast. Einkennandi viðbrögð við barnamorð-
um eru svipuð viðbrögðum við t. d. mannáti, þ. e.
barnamorð eru fordæmd án raka.
Orðafrœði:
„Persóna“ á móti „tnennshri veru“
I þessari ritgerð verður setningin „X er persóna“
sömu merkingar og setningin „X hefur fullan sið-
ferðilegan rétt til lífs“. Algengara er að segja X er
persóna er sömu merkingar og X hefur rétt. Ef
allt, sem hefði rétt, hefði rétt til lífs væru þessar full-
yrðingar jafngildar. Þetta dregur Tooley í efa með
dæmi: Það virðist vera skömminni skárra að pína
mann í eina klst. en að drepa mann. Gagnstætt þessu
virðist vera fullkomlega rangt að pína nýfæddan
kettling í eina klst., en ekki fullkomlega rangt að
drepa hann. lnntakið hér er að það leiðir ekki af
viðteknum siðareglum, að ef eitthvað hefur einhvern
rétt, þá hafi það fullan rétt til lífs.
Það hefur verið tilhneigingin til þess í nýlegum
umræðum um fóstureyðingar að nota „persóna“ og
„mennsk vera“ á víxl. Þetta er óheppilegt í fyrsta
lagi vegna þess að þá eiga þeir hægar um vik sem
eru gegn fóstureyðingum. Ef við gefum okkur þessa
notkun þá eru frjálslyndir komnir í þá aðstöðu að
þurfa að halda því fram að fóstur sé ekki „mennsk
vera“, a. m. k. upp að ákveðnum púnkti. I öðru lagi
er þetta óheppilegt vegna eftirfarandi: Ef við segj-
um að ágreiningurinn milli þeirra sem eru með og
gegn fóstureyðingum beinist að því hvort fóstrið sé
„mennsk vera“, þá er eðlilegt að álykta að deilt sé
fyrst og fremst um ákveðnar staðreyndir, þ. e. deilt
um hvaða eiginleika fóstrið hafi. Ef við segjum hins
vegar að ágreiningurinn beinist að því hvort fóstrið
sé ,,persóna“ þá er ljóst að deilan getur hvort heldur
verið um hvaða eiginleika einhver hlutur verður að
hafa til þess að vera „persóna“, þ. e. til þess að hafa
rétt til lífs - siðferðileg spurning - eða um hvort
fóstur á ákveðnu þroskastigi hafi þá eiginleika sem
um er rætt.
Sú freisting að álíta ágreininginn verða að vera
um staðreyndir, er hér með rekin til föðurhúsanna.
32
LÆKNANEMINN