Læknaneminn - 01.12.1976, Blaðsíða 41

Ieiðír til útkomu E. Látum A vera athöfn, sem byrjar
ferlið C, og B vera athöfn, sem með minnstu eyðslu
á orku stöðvar ferlið C áður en útkoma E kemur
fram. Gerum einnig ráð fyrir að athafnirnar A og
B hafi ekki neinar aðrar afleiðingar og að E sé eina
siðferðilega mikilvæga útkoman úr ferlinu C.
Þá er enginn siðferðilegur munur á því að fram-
kvæma athöfn B af ásettu ráði og að framkvæma
ekki athöfn A af ásettu ráði, ef gert er ráð fyrir eins
hvötum í báðum tilvikum. Þetta lögmál kallar Too-
ley ,,siðfræðilegt jafngildislögmál“ (moral symme-
try principle).
Hér koma svo rökiii gegn „möguleikalögmálinu“.
Setjum sem svo að í framtíðinni verði fundið upp
efni þannig að ef því yrði sprautað inn í heila kettl-
ings myndi kettlingurinn þróast yfir í kött með
mannsheila og þar af leiðandi yrði sá köttur gæddur
öllum þeim sálfræðilegu eiginleikum sem einkenna
fulorðna menn. I fyrsta lagi væri það siðferðilega
óverjandi í slíku tilfelli að eigna einslaklingi tegund-
arinnar Homo sapiens fullan rétt til lífs án þess að
eigna köttum, sem gengið hefðu í gegnum slíkt þró-
unarferli, fulan rétt til lífs. I öðru lagi væri ekki full-
komlega rangt að sprauta ekki slíku efni í nýfædda
kettlinga og drepa þá í staðinn. Möguleikinn á því
að breyta kettlingum í persónur leiðir ekki til þess
að rangt teljist að drepa nýfædda keltlinga. I þriðja
lagi, m. t. t. „jafngildislögmálsins", ef það er ekki
fullkomlega rangt að byrja ekki ferlið, þá er ekki
rangt að grípa inn í slíkt ferli. T. d. ef kettlingur
fengi fyrir slysni sprautu með efninu þá væri í lagi
að grípa inn í ferlið svo lengi sem eiginleikar kæmu
ekki í Ijós, sem gæfu honum rétt til lífs. Vegna þessa
getur ekki verið fullkomlega rangt að eyða einstakl-
ingi tegundarinnar Homo sapiens, sem hefur ekki
þessa eiginleika, en mun eðlilega fá þá.
Hér er það sama sem getur orðið úr kettlingnum
og einstaklingi Homo sapiens. Eini munurinn er sá
að í mennska ferlinu hefur það sem getur orðið úr
því verið til staðar frá byrjun, þróunar lífverunnar,
en í tilfellinu með kettlinginn hefur það aðeins verið
til staðar frá því að efninu var sprautað inn. Inn-
takið er að ef er fullkomlega rangt að drepa eitt-
hvað, þá getur ástæðan ekki verið sú að hluturinn
fái seinna eiginleika, þó að þeir eiginleikar nægi ein-
hverju til að hafa rétt til lífs.
Niðuríag
Mikilvæg spurning er hvenær lífvera öðlast sjálfs-
vitund. Þetta er greinilega viðfangsefni í nákvæma
sálfræðilega rannsókn, en hversdaglsleg reynsla sýn-
ir það ljóslega að nýfædd börn hafa ekki þá skynj-
un, sem að ofan greinir, frekar en nýfæddir kettl-
ingar. Hvar á þá að setja markið? Þetta er ekki stórt
vandamál, því í flestum tilvikum sem þörf er á
barnamorðum, kemur það í Ijós stuttu eftir fæðingu.
T. d. mætti leyfa barnamorð í viku eftir fæðingu
meðan beðið væri eftir niðurstöðum ýtarlegra rann-
sókna sálfræðinga á því hvenær mennsk lífvera öðl-
ast sjálfsvitund.
Tooley hefur nokkrar áhyggjur af því, hvort full-
orðin dýr annarra tegunda en Homo sapiens, hafi
ekki einnig fullan rétt til lífs. Framtíðin verður að
skera úr um það.
Reykjavík, 6/12 ’76
WHICH INTERNE WAS ON DUTV
THE NIGHT OF MY ACCIDENT ?
LÆKNANEMINN
35