Læknaneminn - 01.09.1982, Qupperneq 7

Slagæðablóðgös
Tryggvi Ásmundsson læknir
Mynd 1. Stungið á a. radialis.
Fyrir um 20 árum var í miklum mæli
farið að mæla sýrustig (pH) og hlut-
þrýsting súrefnis (PaO^) og koldí-
oxíðs (PaCO^) í slagæðablóði. Kom
þessi aukning í kjölfar þess að fljót-
legri og auðveldari mælingaraðferðir
höfðu fundist. Varð fljótt ljóst að
þessar mælingar voru ómetanlegar
við meðferð flestra bráðveikra sjúkl-
inga og einnig við mat á fólki með
hvers kyns lungnasjúkdóma. Eru
mælingar þessar nú fáanlegar allan
sólarhringinn alla daga ársins á öllum
stærri sjúkrahúsum.
Taka slagæðablóðs
Blóðsýni úr slagæð eru oftast tekin í
glersprautu þar sern venjulegar plast-
sprautur eru úr gljúpu (porös) efni
sem hleypir í gegn um sig súrefni og
koldíoxíði. A seinni árum hafa kom-
ið á markað einnota sprautur (Pulsa-
tor (R)*, Arterial Blood Gas Sampl-
er (R) + ) sem eru sérstaklega gerðar
til slíkrar sýnatöku. Heparín er notað
til að blóðið storkni ekki og þarf ekki
nema lítið magn sent rétt fyllir nálina.
Það hefur sýnt sig að heparín lækkar
PCO2 mælinguna.1 Þess vegna er
venjulegt heparín (5000 ein/ml)
þynnt með saltvatni svo þéttnin verði
500 ein/ml. Með því móti fæst nægi-
leg segavörn og þessi skekkja minnk-
ar að mun. Venjulega eru teknir 3-4
ml blóðs og nægir það til að endur-
taka mælinguna ef þurfa þykir.
* Portex Ltd., Hythe, Kent, England
+ Radiometer A.S., 72 Emdrupvej,
Köbenhavn NV.
Æskilegt er að taka sýnið úr a. radi-
alis (1. mynd). Þreifað er eftir púls-
inum með fingrum vinstri handar og
síðan stungið á æðinni rétt neðan við.
Blóðið á að renna sjálfkrafa inn í
sprautuna og lyfta bullunni. Sumir
mæla með því að stinga lóðrétt á æð-
inni og í gegnum hana, draga síðan
sprautuna rólega til baka þar til blóð-
ið tekur að lyfta bullunni og stað-
næmast þar. Fleiri vilja þó stinga ská-
hallt líkt og þegar stungið er á bláæð
og stefna að því að ná sýninu án þess
að gera tvö göt á slagæðarvegginn.
Eftir að sýnið hefur verið tekið er
þrýst fast á stungustaðinn í 3 mín.
Rétt er að taka tírnann þar sem slík
bið virðist heil eilífð og því venjulega
vanáætluð nema slíkt sé gert. Einnig
þarf að gæta vel að hvort blæðing sé
stöðvuð þegar sleppt er. Sé sjúkling-
ur á blóðþynningarmeðferð þarf að
þrýsta í a.m.k. 10 mín. eftir blóðtöku
og getur jafnvel þurft mun Iengri
tíma áður en blæðing stöðvast. Rétt er
að undirstrika að ekki er verjandi að
fela sjúklingi sjálfum að þrýsta á
stungustaðinn. Stundum er púls Ié-
legur og ekki unnt að ná sýni úr a.
radialis. Þá er stungið á a. brachialis
eða jafnvel a. femoralis. Þetta eru
stærri slagæðar og því meiri hætta á
fylgikvillum, sem eru afar fátíðir
þegar stungið er á a. radialis. Eftir
stungu á a. brachialis getur blætt
undir fasciu og myndast þrýstingur
sem getur lokað slagæðinni og valdið
alvarlegum blóðrásartruflunum og
jafnvel drepi í fingrum. Ef aðgæsla
er höfð í tíma á að vera hægt að
koma í veg fyrir slíkt með því að kalla
til skurðlækni sem sprettir á fasciunni
LÆKNANEMINN 3-,/.9<2 - 35. árg.
5