Læknaneminn - 01.09.1982, Blaðsíða 40

III. MEÐFERÐ
Eins og komið hefur fram stafar
vöðvagigt af truflun á lífeðlisfræði-
legri starfsemi en ekki af sjúkdómi
eða bilun í líffærum í venjulegum
skilningi. Meðferð á vöðvagigt þarf
að leiðrétta þessa „gangtruflun" í
hreyfingarkerfinu og stjórnun þess,
þannig að varanleg bót sé að. Varan-
leg bót þýðir að heildarkerfið „ein-
staklingur í umhverfi sínu“ þarf að
geta leiðrétt sig sjálft þegar eitthvað
bjátar á. Venjulegur maður í venju-
legu umhverfi á að geta gert þetta. Til
að geta náð þessu háleita, eða
kannski sjálfsagða markmiði, vil ég
mæla með hugmyndum þeirra sem
stunda endurhæfingu, sem leggja
ekki síður áherslu á að auka hæfni en
að líkna, Ieggja áherslu á að lækna að
fullu eða kenna sjúklingnum að ann-
ast þarfir sínar þrátt fyrir takmarkan-
ir.
I þessum þankagangi er megin
markmið að einstaklingurinn verði
fær um að bjarga sér og bera ábyrgð á
sjálfum sér.
Hægt er að veita flestum sjúkling-
um með vöðvagigt góða meðferð á
venjulegri lækningastofu. Dæmi:
Sjúklingur er útivinnandi húsmóðir,
kvartar um þyngslahöfuðverk, verk í
herðum og baki. hefur stífan háls.
Versnandi nokkra daga. Mikið álag
undanfarið vegna veikinda á heimili.
Getur varla ekið bíl vegna hálsrígs-
ins. Slæmur svefn síðustu nætur
vegna verkja. Hefur ekki tekið ró-
andi lyf því hún hefur lesið í blöðum
að þau séu hættuleg. Annars hraust.
Á óhægt með að taka frí úr vinnu.
Þar sem greinilegt er af sögu og
skoðun að vöðvagigt er aðal-vanda-
mál er hafin virk meðferð sem gerir
sjúkling ekki óvinnufæran né óöku-
færan vegna mikilla deyfilyfja að
deginum en rýfur helstu vítahringi
sem eru í gangi. Sjúklingur þarf að
skilja á hverju meðferðin byggist
enda framkvæmdir hann meðferöina
sjálfur. Verkefnalisti:
1) Klæða afsérkulda.
2) Taka Magnyl við verkjum.
3) Láta vinveittan fjölskyldumeð-
lim nudda eymslin í korter á
hverju kvöldi (sýnt hvernig á að
nudda).
4) Hátta 2 klst. fyrr en venjulega.
Tryggja góðan, djúpan svefn og
vöðvaslökun með virkum
skammti af Diazepam.
5) Vel heitt bað fyrir svefninn, taka
jafnvel hitapoka með sér í rúmið.
Verja nokkrum mínútum til að
finna góða stellingu í rúminu og
slaka á hverjum líkamshluta.
Anda djúpt og rólega. Sé ein-
hvers staðar spenna eða verkur
þegar þessu er lokið má setja
hitapokann þar.
6) Liðka sig næsta morgun (t. d. í
morgunleikfiminni).
7) Hafa Magnylið með sér í vinn-
una en ekki Diazepamið.
8) Halda þessari meðferð óbreyttri
að mestu í 5-7 daga.
9) Innritast í leikfimi tvisvar í viku.
Greiða námskeiðið fyrirfram.
10) Koma aftur á stofuna eftir viku.
Þessum sjúklingi batnaði mikið á
einum sólarhring og varð nær.ein-
kennalaus á viku. Pegar sjúklingur
hefur lagast á hann að kunna að ná úr
sér vöðvagigt með aðferðum sem
hann ræður sjálfur yfir. Ætli sjúkl-
ingur að forðast alvarlega vöðvagigt í
framtíðinni verður að athuga hvort
hann þarf að breyta Iífsháttum. Þar
þarf að hafa hliðsjón af því hvaö olli
síðustu gigtarköstum. Sá sem vinnur
eitt og hálft til tvö störf hlýtur að taka
nokkra áhættu á að byggja upp
þreytu og spennuástand. Hann þarf
að virða og nýta vel þann hvíldartíma
sem hann hefur. Séu störf hans mest
megnis andlegt átak er nauðsynlegt
að hluti af hvíldinni sé líkamsrækt.
Hafi óheppileg líkamsstaða haft áhrif
á myndun gigtarinnar er æskilegt að
fara á leikfiminámskeið þar sem
slökun er kennd. Sá sem kann slökun
getur slappað af bæði andlega og
líkamlega næstum hvar og hvenær
sem er. Auk þess hefur hann öðlast
næmi fyrir spennuástandi vöðva
sinna og aukið nænti fyrir líkama
sínum yfirleitt. Sé óhcppileg líkams-
staða vörn gegn kvíða eða öðrum
óþægilegum tilfinningum getur þurft
að kanna orsökina nánar, bæta tján-
ingaraðferðir og jafnvel „endur-
mennta“ vöðvakerfið (Psychoter-
apy).
Áður hefur verið gagnrýnt hvernig
vöðvagigt er meðhöndluð á sjúkra-
húsum. Gigtlæknir hefur tjáð mér að
hann forðist að leggja vöðvagigtar-
sjúklinga inn á stofnanir eða koma
þeint í sjúkraþjálfun vegna þess hve
árangur endist skammt. Hægt er að
virða þetta sem ábyrgt sjónarmið,
þar eð fljótgert myndi að fylla allar
stofnanir af vöðvagigtarsjúklingum.
Ég er honum sammála að vöðvagigt
skuli að jafnaði meðhöndlast utan
spítala, jafnvel utan heilbrigðiskerf-
isins, en það er bæði óframkvæman-
legt og ósanngjarnt að halda fólki
sem hefur slæma vöðvagigt utan
nefndra stofnana fyrr en það hefur
fengið kennslu í að annast sig sjálft.
Þegar sjúklingar kunna svo mikið
að kalla má vöðvagigt þeirra sjálf-
skaparvíti er eölilegt að gera þá kröfu
að þeir sjái um sig sjálfir. Þessu mætti
líkja við að fólk hefur ábyrgð á að ná
af sér lús. Til að ná þeirri óværu af sér
þarf nokkra þekkingu, lúsameðal úr
apóteki til að byrja með, en síðan
almennt hreinlæti og sjálfsvirðingu.
Hér er beinlínis sagt að í mörgum
tilfellum megi líta á vöðvagigt sem
líkamlega/andlega vanhirðu.
Þegar þörf er á sjúkrahúsvist er
æskilegt að hún sé fyrirfram ákveðin
sem námskeið og sé sjúklingnum
ætlað hlutverk og hlutdeild í því að
38
LÆKNANEMINN 3-“/i9»2 - 35. árg.