Læknaneminn - 01.09.1982, Blaðsíða 15

Myndin svnir Ijósfallsferlu prúpranólóls í innruuóu Ijósi. Efnió var einangraó úr lifur einstaklings, sem látist hafði úr eitrnn af völdum
própranólóls.
ímmunoassay) og skyldar aðferðir
eru í vissum tilvikum notaðar við
rannsóknir í réttarefnafræði. Megin-
kostur þeirra er mikið næmi (10“12g)
og mikil afkastageta. Þær eru því
einkum notaðar þegar leita þarf að
tilteknum efnum (t. d. kannabis eða
öðrum ávana- og fíkniefnum) í mikl-
um fjölda sýna. Jákvæðar niðurstöð-
ur eru ávallt staðfestar með einhverri
þeirra aðferða, sem að ofan er lýst.
f>að sem fyrst og fremst ræður vali
rannsóknaraðferða í réttarefnafræði
er sýnið, sem til ráðstöfunar er,
áætlað magn og tegund efnanna sem
leitað er að, og strangar kröfur um
áreiðanleika rannsóknarinnar. Oft
þarf að beita mismunandi aðferðum
eftir því hvort sýnið er t. d. blóð,
þvag eða lifur. Magn efna getur
einnig verið mjög mismunandi eftir
líffærum og því nauðsynlegt að beita
mismunandi rannsóknaraðferðum af
þeim sökum. Eiturhrif efna eru
einnig mismikil og þéttni þeirra í líf-
færum, sem setja má í samband við
eitrun, mishá. Þannig er t. d. talið að
þéttni digoxíns í blóði, sem er 5 mg/
ml, geti verið banvæn. Það sama má
segja um þéttni etanóls í blóði, sem er
5 mg/ml (5 %c). Á þéttni þessara
efna er milljónfaldur munur og því
mismunandi aðferðir notaðar við
mælingar á þeim. Digoxín er venju-
lega mælt með geislamælingu með
mótefni, sem er ákaflega næm aðferð
(sbr. að ofan), en etanól með gas-
greiningu á súlu.
Strangar kröfur eru gerðar til rétt-
arefnafræðilegra rannsókna. Engin
þeirra aðferða, sem að ofan er nefnd,
er talin nægja ein sér. Fullnægjandi
niðurstöður fást því aðeins að tengd-
ar séu saman tvær eða fleiri aðferðir
og þá helst samtímis krómatógrafísk-
ar aðferðir og aðferðir, sem gefa
upplýsingar um mólgerðir efnisins
(massagreining, innrauð og útfjólu-
blá ljósfallsmæling).
Réttefnafræðilegt mat
Með réttarefnafræðilegu mati er átt
við mat á niðurstöðutölum réttar-
efnafræðilegra rannsókna. Við mat á
niðurstöðutölum eru önnur mál svip-
aðrar tegundar jafnan höfð til sam-
anburðar. Er þeirra leitað í hand-
bækur og tímaritsgreinar og að sjálf-
sögðu í skýrslur rannsóknastofunn-
ar um eldri mál. Enn fremur er höfð
hliðsjón af rannsóknum á lyfjum og
eiturefnum, sem gerðar hafa verið á
sýnum úr Iifandi mönnum og jafnvel
dýrum.
Við réttarefnafræðilegt mat á
dauðsföllum er tekið tillit til fjöl-
margra atriða, sem ekki koma til
álita, þegar metnar eru niðurstöðu-
tölur mælinga á lyfjum eða eiturefn-
um í blóði lifandi manna, og verður
hér minnst á örfá þeirra.
Verulegar breytingar geta orðið á
blóðþéttni ýmissa efna post mortem.
Vitað er, að alkóhól (etanól) getur
myndast í blóðipost mortem við gerj-
un á sykrungum, einkum glúkósu.
Þannig þarf jákvæð niðurstaða úr
alkóhólmælingu í blóði ekki að
merkja að hinn Iátni hafi neytt áfeng-
is skömmu fyrir andlátið. Ganga má
úr skugga um hvort svo hafi verið
með því að rannsaka þvag samtímis,
en glúkósa er venjulega í svo litlu
magni í þvaginu að gerjun verður
óveruleg. Svipuðu máli gegnir um
cýaníð, en það getur myndast í blóði
LÆKNANEMINN 3-,/i»82- 35. árg.
13