Læknaneminn - 01.09.1982, Síða 44

sig hálffimmtugur er það orðið
heldur seint. Þá er hann dæmdur
til að lifa sem sjálfs síns gestur og
það er sennilega það versta sem
getur komið fyrir nokkurn mann. í
það minnsta er það það versta ef
indæll lífsförunautur kveður mann
jafnsnemma og Anni kvaddi mig.
Drengurinn var aðeins fimm ára.
Ég er yfirleitt þeirrar skoðunar að
enginn geti lagt mælistiku á
ógæfu sína er hún dynur yfir. Aðal
kvölin kemur eftir á með minning-
unum. Þannig var það hjá mér.
Dauði hennar kom leiftursnöggt.
Hann var náttúrufyrirbæri, sem
lagði mig að velli um stund, en
náði þó ekki að eyða mér. Tveim
vikum eftir jarðarförina hóf ég
aftur að sinna skyldustörfum og
mætti vinalegu brosi kunningja
minna á götunni. Mig langaði að
lifa. En smám saman upphófst
lokaþátturinn.
Með hættulegri stundum lífsins
eru þær stundir þegar einmana-
leikinn leggst yfirmann. Ég hefi átt
fjölda slíkra. Sum vetrarkvöld,
þegar ráðskonan var farin í eld-
húsið og sonur minn út, á skauta
eða að gantast og flissa ásamt
jafnöldrum sínum, sat ég tímunum
saman við arininn, sama um allt,
með opna bók. Hlustaði hvernig
barkaði í húsinu og gamlar fest-
ingar kvörtuðu. Það var merkilega
lifandi rödd sem mælti til mín og
sagði mér frá ýmsu sem einhver
utanaðkomandi bæri ekkert skyn
á. Oft leiddu þær huga minn að
Anni. Ég gat heyrt hana ganga um
hljóðlega, eins og á þeirri tíð er
hún flutti inn. Hún var mjög feimin
þá. Hún var næstum hrædd við
mig, ég var tuttugu árum eidri en
hún. En smám saman varð hún
heimavön og húsið varð hluti af
henni sjálfri. Það var næstum eins
og hún lifði í húsgögnunum,
veggjunum og gólfunum. Anni
hafði hæfileika til að lífga upp, og
sigra þannig umhverfi sitt í róleg-
heitum. En sá hæfileiki vék samt
ekki alveg burtu þeim gesti sem
hún hafði verið í byrjun hjóna-
bandsins. Mér fannst sem ég gæti
aldrei unnið sál hennar algerlega.
Ég var því eins og í lausu lofti á
stundum en lærði svo að sætta
mig við minn hlut. Ég unni kon-
unni minni fyrir það eitt að vera til.
En þeim mun sárari varð kvöl min
á þessum einmanalegu vetrar-
kvöldum. Þótt minningarnar væru
sumpart til að gleðja mig, var ekki
heldur laust við að ég legði á þær
fæð. Það var af því að ég átti ekk-
ert annað en þær. Ég var bundinn
fortíðinni og reyndi án árangurs
að rífa mig lausan. Eina vonin var
drengurinn. Ég beið þess óþolin-
móður að hann kæmi heim á
kvöldin og var í huganum búinn að
undirbúa allt sem ég ætlaði að
segja við hann. En þegar hann
loks kom, hress og angandi af úti-
veru, ruglaðist ég í ríminu. Ég
bauð honum oft í bókaherbergið
mitt. Honum geðjaðist það lítt, ég
sá það, svo að gleði mín vék fyrir
þeirri eigingirni sem blundaði í
mér. Þegar drengurinn svo var
sestur í hægindastólinn framan
við mig leið langur tími áður en ég
gat sagt nokkuð. Það sem okkur
fór á milli var jafnan fastmótað og
þurrt, stuttaralegar setningar sem
við höfðum báðir heyrt áður og við
vorum báðir ergilegir. Stöku sinn-
um losnaði um málbeinið í okkur
og við náðum saman. Þá töluðum
við um allt milli himins og jarðar,
eða við lásum upphátt Ijóð og sög-
ur. Slíkar samverustundir voru
mér mikils virði. Ég held að syni
mínum hafi líka liðið vel þau kvöld,
þau eru meðal hans bestu æsku-
minninga. En þessi kvöld voru fá,
mjög fá. Burtséð frá þeim gekk
mér ekkert að nálgast son minn.
Honum þótti sennilega vænt um
mig, en ekki á þann hátt sem ég
vildi.
Það sást best af því hvernig
hann tók tilboði bróður míns.
Fyrst í stað tók hann ekkert eftir
því hvað mér fannst um það mál.
Kannski kom það líka til af því að
hann vildi vera viss um að ég legð-
ist ekki gegn brottför hans. Ég hefi
alltaf leyft honum að ráða lífi sínu,
því mér er móti skapi að taka mér
bessaleyfi sem ekki eru sjálfgefin
varðandi frelsi annarra. Allt um
það hefði ég vonað að hann reyndi
að minnsta kosti að dylja gleði
sína. Hann hefði og gert það hefði
hann skilið hvað það þýddi fyrir
mig. Hann er hjartgóður. Það
versta er að hann hefir ekkert
verið að hugsa það mál. Það sýnir
best hve lítið við þekkjumst í raun.
Nú er því Ijóst að hann fer. Ég
heyri hann fleygja til hlutum í her-
bergi sínu. Ég skil gleði hans. En
ég trúi ekki að hann sé svo glaður
vegna þess sem bíður hans. Hann
getur ekki hafa gert sér neitt í hug-
arlund um það. Hann hefirallaævi
átt heima hér í bænum og þekkir
veröldina ekki einu sinni með
nafni utan þessara fáu gatna.
Hann gleðst einungis yfir að geta
yfirgefið þetta hús— í hreinskilni
sagt — komist í burtu frá mér. Ég
viðurkenni fúslega að það er
ómennskt að ætla að fjötra ungan
mann við umhverfi þarsem aðeins
svífa uppþornaðar hugsanir og
brostnarvonirgamalmennis. Von-
andi getur bróðir minn búið hon-
um betri framtíð en ég megna.
Drengurinn hefir nú í nokkur ár
unnið í deildinni, þarsem ég eyddi
meiri hluta ævinnar. Þetta starf
hefði veitt honum örugga framtíð.
Bróðir minn er vissulega áhrifa-
mikill maður — hann ástórtskipa-
félag — en það er samt aldrei að
vita hvað hendirþásem hættasérí
42
LÆKNANEMINN *-4/i« - 35. árg.