Læknaneminn - 01.04.1988, Blaðsíða 10

hafa yfirborðsantigenið CD 4 á
yfirborði sínu. Talið er mjög
sennilegt að CD 4 sé viðtaki fyriri
hluta af class II MHC anti-
genum(Major histocompatibility
complex)(43). Nánast er talið
sannað að CD 4 sameindin sé einnig
viðtaki gpl20 (1). Þegar gpl20
hefur tengst CD 4 kemst erfðaefni
veirunnar inn í frumuna. Ekki er
vitað með hvaða hætti það gerist, en
tvær tilgátur hafa verið settar fram
um það efni. Annars vegar að veiran
komist inn vegna endocytosis
frumunnar og hins vegar vegna
samruna veiruhjúps og frumu-
himnu (þ.e. fusio). Þegar inn er
komið hefur veiran umritun á RNA
yfir í DNA. Síðan er hluti þess
DNA er veiran myndar innlimaður
í erfðaefni hýsilfrumunnar. Fjölgun
á HIV á sér síðan stað er
hýsilfruman virkjast. Ýmiss konar
áreiti getur virkjað hjálpar-
frumurnar in vivo, þ.á.m.
veirusýkingar.
Mjög er umdeilt hversu
langur laumutími (latent period)
veirunnarer. Sumirfræðimenn eru
þeirrar skoðunar að meðaltími frá
sýkingu til upphafs klínískra
einkenna sé 5 ár (51). Aðrir eru
svartsýnni og segja tímann mun
lengri eða 15 ár (49).
Er veirufjölgunin hefst
drepast þær hjálparfrumur sem
gegnt hafa hlutverki hýsilfruma.
Ekki er vitað hvemig drápi á
hjálparfrumunum er miðlað. Hafa
verið settar fram margar
athyglisverðar kenningar til
skýringar á því.
Líklegt er talið að
glýkóprótein veirunnar séu a.m.k.
að hluta ábyrg fyrir dauða
lymphocytanna, sennilega með því
að eiga þátt í frumusamruna
(syncytiamyndun). Þó er talið er að
CD 4 sé forsenda þess að drápið eigi
sérstað,þar eð frumur ánCD4taka
ekki þátt í frumusamruna, jafnvei
þótt þær innihaldi env genið er
skráir fyrir gp 120 og gp41(1). Svo
virðist sem aðeins lítill hluti T
hjálparfrumanna sé sýktur.
Framleiðsla á HIV fer fram í litlum
hluta þeirra á hverjum tíma, 1/
10.000 (11), en sýktar frumur jafnt
sem heilbrigðar taka þátt í
syncytiamyndun. Sennileg skýring
er sú að sýktu frumumar tjái
glykóprótein veirunnar (gp 120) á
yfirborði sínu er tengist CD 4
sameindum á yfirborði heilbrigðra
fruma og gp41 sameindin miðli
síðan samrunanum.(l). Málið er
trúlega ekki svona einfalt, því að
HIV getur einnig drepið frumur
sem ekki taka þátt í frumusamruna.
Hugsanlega á ónæmiskerfið
einhvern þátt í drápi T
hjálparfrumanna, e.t.v. með
mótefnaháðu frumumiðluðu
frumudrápi (ADCC, antibody-
dependent cellular cytotoxicity),
t.d. ef viðkomandi frumur eru
þaktar viral glykópróteinum, hvort
sem þær eru sýktar eða ekki.
Allsherjarfækkun á blóð-
frumum(pancytopenia) kemur
ekki ósjaldan fyrir í alnæmis-
sjúklingum og er skýringin á henni
e.t.v.svipaðseðlis.
Ahrif stökkbreytinga á env
geni veirunnar hafa verið
rannsökuð, en það skráir fyrir gp
120 og gp 41. Hefur komið í ljós að
smithæfni veirunnar hefur
minnkað mjög við stökkbreytingu á
gp 120 (og þar með tenging við CD
4 - skipti á einni amínósýru í
viðkvæmasta hluta sameindarinnar
kemur nær alfarið í veg fyrir
tengingu við CD 4)(2). Öðrum
stökkbreytingum á gp 120 hefur
einnig verið lýst. Sem dæmi má
nefna tvær stökkbreytingar, aðra
þar sem myndun efnisins úr stærra
forstigsefni var hindruð og hina þar
sem afbrigði af gp 120 var myndað
er hafði stórlega minnkaða sækni í
viðtakann CD 4. Einnig hafa
stökkbreytt afbrigði af gp 41 verið
rannsökuð. I ljós hefur komið að með
því að festa 4 amínósýrur á
amínóenda sameindarinnar má
koma í veg fyrir að frumusamruni
eigi sér stað, og bendir það til að
þessi sameind eigi þátt í
syncytiamyndun er veiran
framkallar (2). Þessar tilraunir
auka skilning okkar á þeim
lykilskrefum í fjölgun veirunnar er
gætu orðið verkunarstaður lyfja eða
bóluefna framtíðarinnar.
Enda þótt rekja megi
meginhluta sjúkdómsmyndar
alnæmissjúklinga til skorts á T
hjálparfrumum er vitað að HIV
sýkir fleiri frumur. Þar má nefna
macrophaga og ýmsar afleiddar
frumur þeirra (t.d. Langer-
hansfrumur húðar, angalanga
macrophaga í eitlum og alveolar
macrophaga), NK frumur, sumar B
frumur og ákveðnar frumur í
miðtaugakerfinu (glial frumur,
bæði astrocyta og oligodendro-
gliafrumur og e.t.v. neuronur) (7).
Helstu þættir ónæmis-
brenglunar í alnæmissjúklingum
eru tíundaðir í töflu 1.
Ljóst er að ónæmisbrenglun
í alnæmissjúklingum er ekki aðeins
að rekja til fækkunar á T
hjálparfrumum, heldur og
röskunar á starfsemi þeirra fruma
sem eru til staðar, þótt fjöldinn sé
innan eðlilegra marka. Margar
kenningar hafa veruð settar fram til
að skýra þetta fyrirbæri s.s. að um
sértækt tap á ákveðnum
8
LÆKNANEMINN 1/1988-41. árg.