Læknaneminn - 01.04.1988, Blaðsíða 37

ræturaðrekjatilæðakölkunar. Hjá
yngri einstaklingum eru aðrir
æðasjúkdómar (t.d. vasculitis eða
fibromuscular dysplasia), hjarta-
sjúkdómar og blóðsjúkdómar
líklegri skýring. Hjá þeim er því
lögð áhersla á skoðun hjartans,
m.t.t. uppsprettu blóðreks þaðan
(t.d. vegna lokusjúkdóma eða
hjartsláttartruflana), með hjarta-
sónriti og Holterriti og rannsóknir á
samsetningu blóðsins (blóðhagur,
storkupróf, luespróf, blóðsykur,
kólesteról, triglycceríð, þvagsýra,
skjaldkirtilspróf) og starfsemi
blóðflagnanna. Ef einkenni
heiladrepsins eru væg og menn
telja líklegt að draga megi úr
líkunum á frekari áföllum með
skurðaðgerð á heilaæðum, er
heilaæðamyndataka (cerebral
angiografía) nauðsynleg. Slík
rannsókn er hins vegar síður en svo
hættulaus. Áður eru því notaðar
einfaldari aðferðir til að metaflæðið
í slagæðunum og ástand veggja
þeirra, þ.e. dopplerrannsókn og
ómskoðun. Röntgenrannsókn af
hálshrygg getur sýnt merki um
slitgigt, sem talin er geta átt þátt í
framköllun einkenna frá aftari
blóðrás heilans. Heymarvakin svör
í heilastofni (brainstem auditory
evoked response, “taugagreinir”)
hafa reynst gagnleg við greiningu
dreps í heilastofni.
Meðferð
Aðgerðir til að draga úr
bráða skaðanum:
Talað er um skuggasvæði
blóðþurrðar (ischemic penumbra) í
útjaðri drepsvæðis, þar sem
heilafrumumar eru skaddaðar en
ekki alveg dauðar. Það er þetta
svæði sem reynt er að bjarga.
Meðhöndla ber háþrýsting,
en varlega þó. Svæðisbundin
sjálfstemprun (autoregulation)
blóðflæðis í heilaæðum breytist við
langvarandi háþrýsting og við
blóðþurrð í heila. Of mikil og
skyndileg lækkun blóðþrýstings
getur því aukið á skaðann. Það ber
því aðeins að lækka blóðþrýstinginn
ef um háþrýstingskreppu er að ræða
og þá verður að fylgjast mjög náið
með þrýstingnum, jafnvel með
stöðugri þrýstingsmælingu (via
slagæðalegg).
Hár blóðsykur eykur á
mjólkursýru blóðsýringu(lactic
acidosis) af völdum loftfirrts
niðurbrots sykurs við blóðþurrð í
heila. Er því ráðlegt að halda
blóðsykrinum í skefjum.
Prófuð hafa verið ýmis lyf
sem eiga að draga úr skaða af
völdum efnaskiptatruflana vegna
blóðþurrðar í heila, svo sem
kalsíumblokkarar (nifedípín,
nímódípín, verapamíl), lyf sem
blokka frfa radikala (E-vítamín, C-
vítamín, sítrónusýra, DMSO),
ópíata-hamlandi lyf (naloxón,
dynorfín) og lyf sem almenntdraga
úr efnaskiptum heilans og þannig
súrefnisþörfinni (svefnlyf,
svæfingalyf, krampalyf). Þótt
dýratilraunir lofi góðu verður að
túlka niðurstöðumar varlega og bíða
eftir að lokið verði ábyggilegum
klínískum athugunum á fólki, en
þær hafa enn sem komið er ekki
gefið afdráttarlaus svör.
Niðurstöður rannsóknar á notagildi
nímódípfns í bráðafasa heiladreps
lofa þó góðu, en þar kom fram
marktækur bati einkenna (sem að
vísu náði eingöngu til karla),
samanborið við gervilyfja-
meðferð(39). Notkun barkstera í
því skyni að draga úr heilabjúgi
hefur reynst árangurslaus(40).
Tekist hefur að draga úr
efnaskiptum heilans með því að
lækka líkamshitann, en af
hagnýtum ástæðum er slík meðferð
sjaldan framkvæmanleg (enda
sjúklingamir gjaman fárveikir).
Reynt hefur verið að lækka
hematókrít, með vökvagjöf
samhliða aftöppun blóðs (hyper-
eða isovolemic hemodilution).
Nýlega birtar niðurstöður sænskrar
rannsóknar gefa ekki björt
fyrirheit, þar eð ekki var um neinn
árangur að ræða og raunar var hærri
dánartíðni hjá þeim sem voru
meðhöndlaðir en hjá saman-
burðarhópnum(41). Verið er að
framkvæmarann sóknir víðar með
mismunandi tækni, sem e.t.v. gefa
betri árangur.
Tilraunir til að draga úr
blóðþurrð í heila með ffbrín-
sundrandi lyfjum ollu vonbrigðum
fyrir þrem áratugum, en
árangursrik notkun slíkra lyfja við
hjartavöðvadrepi á undanfömum
árum hefur vakið vonir um að með
nýrri lyfjum (einkum tissue-type
plasminogen activator) og öðrum
aðferðum megi einnig ná góðum
árangri við blóðþurrð íheila. Tíðni
heilablæðinga vegna notkunar
fibrinólýtískra lyfja við hjarta-
vöðvadrepi hefur ekki reynst há.
Stuðningsmeðferð:
Huga þarf að með-
vitundarstigi, rugli, krömpum,
kvíða, þunglyndi, næringu,
vökvajafnvægi, öndun (sýkingar,
aspiration, lungnablóðrek),
hjartastarfsemi, blóðþrýstingi,
þvagi og hægðum, legusárum og
ástandi bláæða í ganglimum.
Endurhæfing:
Sjúkraþjálfun, iðjuþjálfun,
talþjálfun.
LÆKNANEMINN 1/1988-41. árg.
35