Læknaneminn - 01.04.1988, Blaðsíða 34

bypass) vegna æðakölkunar í innri
hálsslagæð (a. carotis intema) eða
miðhjarnaslagæð (a. cerebri
media). Þótt aðgerðin tækist
tæknilega séð vel og blóð streymdi
um vel opna æðahjáveitu, varð það
ekki til að draga úr tíðni
heiiablóðfalls( 16). Það verður því
einnig að huga að smærri æðunum
og efnaskiptum heilans.
Við blóðþurrð bælir orku-
skortur í frumum heilans
“jónadælu” frumuhimnunnar og
rafstarfsemi hennar. Fruman
tútnar út og kalsíum streymir inn í
hana. Þetta dregur úr blóðflæðinu
til heilans (samdráttur heilaæða
vegna aukningar kalsíums í
sléttum vöðva æðanna), eykur
seiglu blóðsins (minnkuð
afmyndunarhæfni rauðra blóð-
korna vegna aukins kalsíummagns
í himnu þeirra og kalsíum hefur
e.t.v. áhrif á samloðun blóðflagna),
eykur niðurbrot próteina og
fosfólípíða og losun frírra fitusýra,
m.a. arakídonsýru, með myndun
thromboxans og prostaglandína og
aukningu á fríum radíkölum
(orkuríkum efniseindum með
stakri elektrónu á ystu braut)
súrefnis. Aukinn kalsíumstyrkur
getur einnig hamlað ATP myndun
hvatbera (mitochondria), þannig að
það súrefni sem býðst nýtist í
staðinn til frekari kalsíumflutnings.
Þannig skapast vítahringur sem
valdið getur frekari vefjaskaða, með
frekari æðasamdrætti, samloðun
blóðflagna o.s.frv. Við blóðþurrð
stuðlar loftfirrt niðurbrot sykurs að
mjólkursýru blóðsýringu (lactic
acidosu), sem eykur á
heilaskaðann. Endorfín virðast lfka
spila þarna inn ((4,17-23).
Einkenni(,82a26>
Einkenni heiladreps vegna
lokunar slagæðar á staðnum eru oft
til staðar þegar sjúklingurinn
vaknar að morgni eða þróast smám
saman. Þaðhveblóðþurrðinskapast
oft á nóttunni gæti skýrst af
sólarhringssveiflu hematókrítar
(sem verður hæst undir
morgunn)(5) og virkni fíbrín-
sundrunar (sem er minnst um kl.
3)(4).
Staðbundin lokun er
algengust í annarri hvorri innri
hálsslagæðinni (a. carotis intema).
Blóðrek lokar hins vegar oftast
miðhjarnaslagæð (a. cerebri
media). Einkenni vegna blóðreks
komagjarnan skyndilega. Yfirleitt
er ógerlegt að aðgreina lokun innri
hálsslagæðar og miðhjamaslagæðar
klínískt. Um 16 af hundraði
sjúklinga fá engin einkenni þótt
innri hálsslagæð lokist, 26 af
hundraði fá væg einkenni, en 58 af
hundraði fá svæsin einkenni(l).
Lokun á / veruleg
þrengsli í innri hálsslagæð
eða miðhjarnaslagæð:
Skert meðvitund, gagnstæð
helftarlömun (til að byrja með
slöpp, en síðan spastísk), extensor
plantar svörun, mótorísk afasía (ef
ríkjandi heilahvel), skerðing
gagnstæðs helmings sjónsviðs
(contralateral homonym hemi-
anopia), skert húðskyn í
gagnstæðum líkamshelmingi
(hemihypalgesia/hypesthesia).
Lokun á æðuslagæð
(a. chorioidea anterior):
Sömu einkenni og að ofan,
nema talhæfnin sleppur þótt um
ríkjandi heilahvel sé að ræða.
Lokun á fremri
hjamaslagæð (a. cerebri
anterior):
Beggja vegna: Skert
meðvitund, sinnuleysi, sljóleiki,
mótorísk afasía, mótorísk apraxía.
Öðrum megin: Gagnstæð
helftarlömun eða aðeins lömun í
handleggnum eða fremur gang-
limnum (monoparesis) og mis-
mikið skyntap í gagnstæðum
lfkamshelmingi. Mótórísk afasía
og/eða apraxía ef ríkjandi
heilahvel.
Drep í heilastofni og
litla heila:
Mjög breytileg einkenni.
Drep í mænukylfu hefur í för með
sér breytilega blöndu lömunar í
einum til fjórum útlimum,
brottfallseinkenni vegna sködd-
unar kjarna neðstu heilatauganna
og truflanir á öndun, púls og
blóðþrýstingi. Rykkir í mjúka
gómnum (palatal myoclonus)
fylgja ef drepið nær til
ólífukjarnans.
Drep í mænukylfustrýtu
(pyramis) öðrum megin og
pyramídabrautinni sem búin er að
fara yfir miðlínu veldur lömun í
griplimnum sömu megin og
gagnstæðum ganglim. Drep í
mænukylfustrýtu beggja vegna
veldur lömun í öllum útlimum
(quadriplegiu).
Drep hliðlægt (lateralt) í
mænukylfu (medullary wedge
syndrome, Wallenberg’s syn-
drome) vegna lokunar aftari og
neðri hnykilsslagæðar (a. cerebell-
aris post. inf.) eða efst í
hryggslagæð (a. vertebralis) hefur í
för með sér svima, ógleði og
uppköst (vestibular kerfið), góms-,
koks- og raddbandlömun sömu
32
LÆKNANEMINN 1/1988-41. árg.