Læknaneminn - 01.10.1991, Blaðsíða 11

við mikilli útferð úr því er vænlegast að gata
græðlinginn með þartil gerðum gatara (mynd 3). Það
á líka við ef sárin eru stór en gjafarsvæði takmörkuð,
því hægt er að breiða úr græðlingnum. Venjulegt er að
setja einhvers konar þrýstingsumbúðir á hin ágræddu
svæði, til að halda græðlingnunt kyrrum, til að sjúga
upp útferð og til að þrýsta honum að beðnum. I
einstökum tilvikum, sérlega þegar brunasárið nær að
sinum eða beini, getur verið nauðsynlegt að leggja
einhvers konar flipa yfir sárið.
Meðferð mestu bruna
Mestu brunar eru þeir sem þurfa Iost og
sárameðferð. Afleiðing slíkra bruna er alltaf
brunaveiki, mismunandi alvarleg, en hversu alvarleg
hún er fer eftir útbreiðslu og dýpt brunans, aldri hins
brennda og almennu líkamlegu ásigkomulagi. Fyrsta
stig brunaveikinnar er loststigið, en það stendur í 48
klukkustundir. Á því stigi seitlar vökvi út í vefina um
allan líkamann, þó mest á brunasvæðinu (sjá fyrri
grein). Vökvatapið fer eftir útbreiðslu brunasáranna
og lostmeðferðin stefnir að því að fyrirbyggja lostið
með því að gefa hinum brennda það magn af vökva,
sem áætlað er að hann hafi og eigi eftir að tapa.
Til þess eru ýmsar formúlur, sem flestar eru
kenndar við þá sem bjuggu þær til, en í grundvallar-
atriðum eru þær líkt samsettar, nema að munur er á
hlutföllum electrolytaogcolloid vökva. Algengaster
þó að nota helming af hvoru, en magnið byggist á
þyngd hins brennda og brenndu yfirborði.
Brunasjúklingur, sem hefur fulla meðvitund má
drekka eins og hann lystir, helst ekki mikið í einu en
oft. Að sjálfsögðu á að mæla það, sem hann drekkur,
og draga það frá því sem hann fær í æð. Fái hinn
brenndi aðeins vökva í æð, má nota eftirfarandi
eftirfarandi v iðmiðun arformú 1 u:
Fyrsti sólarhringur: 1,5 ml.electrolytalausn og
1,5 ml. af colloidlausn fyrir hvert kg. líkamsþunga og
hundraðshluta brennds yfirborðs, miðað við
fullorðna, og til viðbótar 3000 ml. vatns sem
sykurlausn, 5-10%, til að bæta orkutap. Fyrir
smábörn reiknast 2ml. og 100-150ml./kg. og fyrir
börn 70-100ml/kg.
Dæmi: Sjúklingur, sem vegur 50 kg. með 60% bruna,
2,-3.stigs.
Electrolytalausn (Ringer lactate), 50 x 60 x0,75= 2250ml
Colloidlausn (plasma): 50 x 60 x o,75 = 2250ml
Vatn (sykurlausn) = 3000ml
Heildarvökvamagn á fyrsta sólarhring = 7500ml
A öðrum sólarhring er gefinn helmingur af
þessu magni. Miðað er við að halda klukkustundar
þvagútskilnaði í 25-30ml.
Tilgangurinn með vökvameðferðinni er að
fyrirbyggja lost. Meðan á meðferðinni stendur, þarf
því að fylgjast með þvagútskilnaði, á klukkustundar-
fresti, púlshraða, yfirborðsblóðrás, blóðþrýstingi,
hematocrit, centralvenuþrýstingi og almennu ástandi
hins brennda. Það er hætta á ferðum ef hinn brenndi
kvartar um þorsta, angist eða andþrengsli, ef
þvagútskilnaður minnkar eða stöðvast, þvag verður
rautt eða korglitað, ef hiti hækkar verulega, ef hinn
brenndi fær krampa eða uppköst, eða meðvitund
sljógvast, ef púls verður veikur og hraður, og
háræðafyllingu seinkar.
Stöðugt þarf að fylgjast með almennu ástandi
hins brennda, en auk þess þarf að mæla reglulega,
þvagmagn og eðlisþyngd, electrolýta, hemoglobin,
hematocrit, blóðgös, (sérlega ef um er að ræða
reykeitrun, eða lungnabruna). Einnig er nauðsynlegt
að gera lungnascann og fá lungnamynd, bæði með
tilliti til lungnaskemmda og hugsanlega ofvökvunar.
Flafi tekist að fleyta sjúklingi með meiriháttar
bruna yfir loststigið, þ.e.a.s. fyrstu 3 sólarhringana
eftir áverkann, hefst annað stig meðferðarinnar, en
það er meðferðin á brunaveikinni, en hún er eins og
áður hefur komið fram, afleiðing af eitrun frá dauðum
vef, sýkingu og ónæmisbælingu. Við það bætist
andlegt álag (streita) vegna sársauka og ótta við
afleiðingar brunasáranna, á útlit, starfsgetu og
afkomu. Markmið brunameðferðarinnará þessu stigi
er að halda brunaveikinni í lágmarki, með því að
fjarlægja dauðan vef eins fljótt og kostur er á, koma í
veg fyrir eða halda sýkingu í lágmarki, viðhalda
næringarástandi og sem næst eðlilegum electrolýta og
blóðbúskap hins brennda, loka brunasárunum eins
fljótt og kostur er á og veita hinum brennda andlega
aðhlynningu, en hluti af henni er virk
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
9