Læknaneminn - 01.10.1991, Blaðsíða 33

Þegar vissu þani er náð geta þeir rofnað þannig að loft
úr alveolus færist eftir septae lobularis. Loftið getur
einnig færst inn að miðju inn í miðmætið og nefnist
það »pneumomediastinum«. Það er talið vera til
staðar í u.þ.b. 5% loftbrjóststilfella (3). Hins vegar
getur loft brotið sér leið út að pleura visceralis og
myndað þar blöðru (bleb, bullae) sem getur rofnað
verði hún nógu stór.
Atburðarásin ræðst síðan af því hvort
# loftlekinn stöðvist
# loftlekinn haldi áfram
# eða hvorl um sé að ræða svokallaðan loku-
loftleka (“valve-like”), þ.e. áframhaldandi
loftleka þar sem loftið kemst inn í fleiðru-
holið en ekki aftur út.
Loftlekinn stöðvast
Ef um lítið rof er að ræða á pleura visceralis
hættir lekinn oftast af sjálfu sér. Við lekann fellur
lungað að einhverju leyti saman með þeim
afleiðingum að alveoli og bronchiolur kýlast saman.
Hvorki blóð né öndunarloft kemst að samfallna
lungnahlutanum þannig að »SHUNT«-áhrif eru
lítil sem engin. Alvarlegt súrefnisfall (hypoxia) sést
því sjaldan (2) og eru blóðgös alla jafna innan
eðlilegra marka svo fremi sem hitt lungað er heilbrigt.
Sjúklingarnir eru sjaldan móðir en geta mæðst við
áreynslu. Ef útbreiddur lungnasjúkdómur er hins
vegar fyrir hendi getur sjúklingurinn orðið mjög
móður og farið í öndunarbilun, allt eftir ástandi þess
lunga sem ekki féll saman.
Loftið sem safnast fyrir í fleiðruholinu frásogast
smám saman. Þannig hverfa fyrst auðleystustu
lofttegundirnar, s.s. CO,, síðan 0, og N,. Með því að
auka hlutþrvsting 0; í innöndunarloftinu má flvta fvrir
bví að tiltölulega torlevst lofttegund eins og N. hverfi
út úr fleiðruholinu (2). Þegar ekki eru frábendingar
fvrir súrefnisgjöf er því æskilegt að gefa siúklingum
með loftbrióst súrefni. t.d. í nös eða með grímu. A
hinn bóginn er mjög óæskilegt að svæfa þessa sjúkl.
með N,0 (glaðlofti). Glaðloftið berst út ífleiðruholið
uns hlutþrýstingur þess er sá sami og í blóði og stækkar
loftbrjóstið. Rétt er að geta þess að það getur verið
lífshættulegt að flytja þessa sjúklinga flugleiðis í
mikilli hæð. I háloftunum er loftþrýstingur lægri en á
jörðu niðri og loftbrjóstið stækkar því með aukinni
hæð vegna útþenslu lofttegundanna sem eru í
fleiðruholinu.
Loftlekinn heldur áfram
Stöðugur loftleki er fremur sjaldgæft ástand og
sést yfirleitt í kjölfar áverka á brjóstkassa (2). Um er
að ræða opin sár á brjóstkassanum sem loftið kemst út
og inn um. Ef sárið er nógu stórt er viðnám gegn
hreyfingu loftsins minna í opinu en sem nemur
viðnámi loftvega. Öndunarloftið leitar ætíð þangað
sem viðnám er minnst og hreyfist því aðallega í
gegnum sárið á brjóstveggnum í stað þess að fara eftir
loftvegunum til lungans. Loftskipti verða mjög
takmörkuð í samfallna lunganu og af getur hlotist
alvarleg öndunarbilun. Fræðilega getur þessi gerð
loftleka einnig sést eftir áverka á trachea eða mikinn
lungnaáverka en sést í raun afar sjaldan í tengslum við
slíka áverka (2).
Loku-Ioftleki
I loku-loftleika kemst loftið inn í fleiðruholið en
ekki út úr því aftur. Brjóskhringir í stærri loftvegum
og smærri berkjum lungnanna gera það að verkum að
hæglega geta myndast eins konar lokur eða ventlar við
áverka á þá. Einnig geta rifur á lungnablöðrum
(bullae) út við fleiðruholið myndað ventla sem aðeins
hleypa loftinu aðra leiðina. Sjúklingurinn getur síðan
þrýst lofti inn í fleiðruholið, t.d. með því að hósla.
Þannig eykst þrýstingurinn í fleiðruholinu smám
saman. Ef fleiðruholið þenst mikið út truflast flæði í
stóru venunum til hjartans, því veggir þeirra eru
þunnir og blóðþrýstingur lágur. Leggjast þær því
auðveldlega saman. Síðargeturmiðmætið færst til og
þrýst á hitt lungað. Sé ekkert að gert getur lost hlotist
af (11). Þetta nefnist þrýstiloftbrjóst (tension
pneumothorax) og er lífshættulegt ástand (sjá nánar
síðar).
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
31