Læknaneminn - 01.10.1991, Page 15

Rafmagnsbrunar
Hjartastopp er algengt við háspennubruna, og er
fyrsta meðferð þá hjartahnoð eða defibrillation, efhún
ernærtæk. Miklar vefjaskenrmdir, sérlegaá vöðvum,
eru algengar við háspennubruna. Myoglobinið, sem
losnar, getur stíflað tubuli nýrnanna, og valdið
nýrnabilun, sem bregðast þarf við á viðeigandi hátt.
Við rafmagnsbruna, þarf að hreinsa burt dauðan vef
eins fljótt og kostur er, en það getur þýtt aflimun,
vegna hættu á eitrun og þar með fjöllíffærabilun. Við
rafmagnssnertibruna, sem oftast eru staöbundnir,
flýtir það fyrir, að fjarlægja dauðan vef og loka sárinu
með þeirri aðferð, sem passar hverju sinni.
Efnabrunar
Fyrsta meðferð við efnabruna, er skolun með
vatni. Skola þarf helst þar til ekkert er eftir af hinu
ertandi efni. Vefjaskemmdireru síðan meðhöndlaðar
eins og við önnur brunasár. Sum ertandi efni geta
valdið skemmdun á innri líffærum, sérlega nýrum og
lifur, t.d. maurasýra, sem er notuð til að verka súrhey,
og liggur á glámbekk á nær hverjum bæ.
Andlitsbrunar
Við andlitsbruna þarf í fyrstu að hafa reykeitrun
í huga, og meðhöndla hana ef þörf krefur.
Andlitsbrunar eru oftast meðhöndlaðir opnir, og
lengst af hefur aðhaldsmeðferð verið notuð, af
hræðslu við að fórna sérhæfðri húð. Á síðari árum hafa
menn sums staðar tekið upp virkari meðferð, sem er
fólgin í brottnámi brennds vefjar fljótt og
húðflutningi.
Handarbrunar
Viðhorf til handarbruna hafa lengst af verið
svipuð og til andlitsbruna, þ.e.a.s. aðhaldsmeðferð til
að halda í sérhæfðan vef. Við 2.stigs bruna er nú
algengt að setja hendina í plastpoka og smyrja
flamazini á sárin. Það kemur í veg fyrir stirðnun, sem
hættervið, efumbúðireru lagðará. Meðferðádjúpum
2.stigs bruna og djúpum bruna hefur hinsvegar breyst
á seinni árum, þannig, að djúpir brunar á höndum eru
nú víða meðhöndlaðir sem bráðaslys. Dauður vefur er
skorinn burt á fyrsta sólarhring og húð grædd á,
annaðhvort strax eða eftir sólarhring.
Það sem vinnst, er að brunabjúgurinn verður
mun minni, komið er í veg fyrir sýkingu, og þar með
skemmd á liðpokum og sinaslíðrum, með tilheyrandi
bæklun og loks verður endurhæfingin auðveldari og
fljótari. Þessi meðferð krefst mikillar reynslu í því að
meta hvaða vefur sé lífvænlegur, og er því fyrst og
fremst framkvæmd á sérhæfðum bruna eða
handarskurðdeildum.
Framhaldsmeðferð
Brunameðferðinni er ekki lokið, þó sárunum
hafi verið lokað. Öll djúp brunasár skilja eftir sig ör,
mismunandi eftir dýpt brunans og staðsetningu. Sum
þessara öra mynda strengi, sem valda hreyfingar-
hindrun, önnur eru fyrst og fremst útlitslýti. Örstrengir
valda hindrun á hreyfingum í liðum, önnur ör geta
þrengt að líffærum, svo sem æðum eða taugum. Mest
lýti eru að örum á stöðum, sem mest eru til sýnis,
sérlega í andliti, þó fáir staðir líkamans séu ekki til
sýnis í dag. Við meiriháttar bruna, getur þurft að nýta
hvern blett af heilli húð til græðslu, stundum oft, og
því getur svo farið að ekki sé til heill blettur á líkama
hins brennda, að lokinni meðferð. Þrýstingsumbúðir
(Jobskin™) á brunaör draga verulega úr örþykknun og
strengjamyndun, séu þær notaðar strax og sárin eru
gróin, en notkun þeirra krefst aga, því þæreru heitar
og óþægilegar, en til þess að notkun þeirra nái tilgangi
sínum, þarf að nota þær í 23 klst. á sólarhring, og það
getur verið erfitt einkum fyrir börn (mynd 4a-c). Best
er að hreyfa ekki við örunum fyrr en ári eftir að sárin
gréru, nema sérstakar ástæðurkomi til, s.s. alvarlegar
starfstruflanir, eða óbærileg lýti. Þegar spurt er um
horfur varðandi ör, er góð regla að gefa ekki of miklar
vonir, þó er öruggt að segja að örin lagist með
tímanum, en ör eftir fullþykktarbruna hverfa aldrei.
Örstrengi má oft laga með Z plastik, eða
svipuðum öraðgerðum, en sé um raunverulegan
húðskort að ræða, þarf að nota húðgræðlinga, oftast
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
13