Læknaneminn - 01.10.1991, Side 39

minni hætta á því að stinga í æðar og taugar (a.og n.
intercostalis) sem fylgja neðri brún rifjanna (og eru
því ofarlega í miliirifjabilinu) (mynd 3b).
Þegar keranum hefur verið komið fyrir er hann
tengdur við sog sem oft er búið vatnslás (mynd 4).
Hægt er að athuga hvort kerinn sé á réttum stað (þ.e.
í fleiðruholinu) með því að láta sjúklinginn hósta en þá
á vatnssúlan í vatnslásnum að hreyfast. Einnigerhægt
að fylgjast með vökvasúlu í keranum við venjulega
öndun og sjá hvort vökvinn dregst inn í brjóstholið við
innöndun. Ef svo er ekki gæti kerinn legið neðan
þindar. Sé ioftleki til staðar sjást loftbólur berast í
gegnum vatnssúluna. í dag eru til brjóstholssog þar
sem hægt er að mæla loftlekann og fylgjast þannig
með loftlekanum. Oft finnur sjúklingurinn fyrir
umtalsverðum verkjum og óstöðvandi
hóstatilfinningu þegar lungað þenst út að nýju með
soginu. Má þá nrinnka sogkraftinn en skynsamlegt er
að gefa sjúklingnum verkjastillandi lyf áður en sogið
er sett í gang.
Mynd4. Einföldgerðafbrjóstholssogimeðvatnslás. Sogið
er tengt við kerann en vatnslásinn tryggir það að loftið berst
aðeins út úr fleiðruholinu en ekki inn í það.
Eftir ísetningu kerans ertekin ný lungnamynd til
að sjá hvort hann liggi rétt. Loftbrjóst er mest yfir
lungnatoppum og er keranum því stefnt upp á við í
brjóstholinu og fram fyrir lungað. Ef keranum er hins
vegar komið fyrir vegna blæðingar eða vökva t
fleiðruholi er honum stefnt aftur á við og niður. Ef
ekki er beitt réttum handtökum er hægt að reka
málmteininn í miðju kerans í lungun. Þetta má koma
í veg fyrir með því að halda utan um kerann nálægt
stungustaðnum með annarri hendinni en ýta varlega á
eftir teininum með hinni hendinni (mynd 3d).
Kerinn er fjarlægður þegar (2);
#Loftbólur berast ekki lengur í gegnum
vatnssúlunaí soginu.
#Lítil hreyfing er á vatnssúlunni í soginu þegar
sjúklingurinn hóstar.
#Röntgenmyndsýniraðlungaðerþaniðu.þ.b. 4
klst. eftir að lokað hefur verið fyrir kerann.
Oftast er kerinn hafður í u.þ.b. 4 daga (13,4,16).
Þegar hann er fjarlægður er sjúkl ingnum sagt að hósta
eða halda niðri í sér andanum (Valsalva) og mynda
yfirþrýsting í brjóstholinu. Með því móti er komið í
veg fyrir að loft leki inn í fleiðruholið á meðan kerinn
er fjarlægður og húðsaumurinn hnýttur.
Skurðaðgerðir
I völdum tilvikum getur verið ástæða til
skurðaðgerðar hjá sjúklingum með loftbrjóst.
Helstu ábendingarnar eru:
a) Endurtekið loftbrjóst. Það er löngu þekkt
staðreynd að margir sem fengið hafa loftbrjóst fá
það aftur. Þetta á aðallega við um sjúklinga með
prímert sjálfkrafa loftbrjóst. Skv. flestum
heimildum fá u.þ.b. 30% þeirra endurtekið
loftbrjóstsömumeginog 10%hinummegin. Af
þeim sem fá loftbrjóst öðru sinni fá 50%
endurtekið loftbrjóst ef ekki er gerð aðgerð og
70% ef þeir hafa fengið slfkt í þrígang áður (2).
Oftast endurtekur sagan sig innan tveggja ára
(4). Hætti sjúklingar að reykja minnka líkur á
endurtekningu verulega. Þvíermjög mikilvægt
að brýna sérstaklega fyrir þessum sjúklingum að
hætta revkingum (3).
Hér á landi er yfirleitt gerð pleurectómía eða
pleurodesis (sjá nánar síðar) ef sjúklingar fá
prímert sjálfkrafa loftbrjóst í annað sinn, að öðru
óbreyttu. Sums staðarerlendisermiðað viðþrjú
skipti uns aðgerð er gerð. Með tilkomu
svokallaðra speglunaraðgerða er ekki
ósennilegt að gripið verði fyrr til aðgerðar en
LÆKNANEMINN 2 1991 44. árg.
37