Læknaneminn - 01.04.1997, Blaðsíða 49

Lifrarbólga C
HBPATITIS C VIRUS
Chronic Hepatifis
Mynd 6. Langvinn lifrarbólga C. Áfram viremia
og dæmigerðar sveiflur í lifrarprófum.
kiíniskri lifrarbólgu, 20.6 ár að skorpulifur og 28.3 ár
að lifrarkrabbameini. Rannsókn þessi og aðrar með
svipaða niðurstöðu eru þó gerðar á sjúklingum sem
koma til mats hjá lifrarlæknum og eru líklegri til að
hafa svæsnara form sjúkdómsins. Sjúkdómsgangurinn
er mjög breytilegur; sumir fá skorpulifur og lifrarbilun
mnan 5 ára en yfirleitt er um hægfara þróun að ræða
með væga lifrarbólgu árum eða áratugum saman. Þó
allt að 20% sjúklinga fái skorpulifur innan 20 ára frá
smiti er líklegt að stór hluti fái aldrei nema væga lifrar-
bólgu.
Þeirri mikilvægu spurningu hvers vegna sumir fá
skorpulifur innan 5 ára á meðan aðrir hafa lítil eða eng-
in einkenni áratugum saman er ósvarað. Líklegt að til
komi samspil ónæmisviðbragða sjúklingsins, „virulens“
veirunnar og utanaðkomandi þátta. Eftirfarandi þættir
virðast hafa í för með sér verri horfur: Arfgerð lb, jafn-
hliða smit af örðum lifrarbólguveirum, ónæmisbæling
(t.d. HIV smit), áfengisneysla og hár aldur við smit.
Það er nú ljóst að LC er megináhættuþáttur fyrir lifr-
arkrabbamein (hepatocellular carcinoma). Rannsóknir
hafa sýnt að stór hluti sjúklinga með þessa tegund
krabbameins hafa LCV mótefni eða LCV RNA í sermi.
Þetta er sérstaklega áberandi í Suður- Evrópu og Japan
þar sem 50-75% sjúklinga með lifrarkrabbamein eru
sýktir af veirunni (20). Flest þessarra krabbameina
greinast hjá sjúklingum sem komnir eru með skorpulif-
ur. Áfengisneysla eykur líkurnar á bæði skorpulifur og
lifrarkrabbameini hjá þessum sjúklingum (21). Eldci er
vitað á hvaða hátt veiran stuðlar að myndun krabba-
meins.
SJÚKDÓMAR SEM TENGJAST
LIFRARBÓLGU C
Nokkrir sjúkdómar hafa ákveðin tengsl við LC. Porp-
hyria cutanea tarda er efnaskiptasjúkdómur sem leiðir
til uppsöfnunar á uroporphyrini í lifur og húð (22).
Þessir sjúklingar fá gjarna húðútbrot af sólarljósi. 60-
80% sjúldinga sem greinast með þennan sjúkdóm eru
jafnframt með LC. Rannsóknir sýna að 30-90% sjúk-
linga með týpu 2 og 3 (mixed) cryoglobulinemiu hafa
mótefni gegn LCV (23). I þessum sjúkdómi myndast
útfellingar complementa og mótefnaflétta (immune
complexes) í smáum æðum aðallega. I útfellingum
þessum hefur fundist LCV RNA. Cryoglobulinemiu
getur fylgt slappleiki, liðverkir, purpura og glomeru-
lonephritis. Þótt cryoglobulimnemia sé tiltölulega al-
geng rneðal LCV sjúklinga (30-50%) eru einkenni sem
rekja má til hennar óalgeng. Tíðni Sjögrens syndrome
(24) og glomerulonephritis er aukin.
RANNSÓKNIR - GREINING (TAFLA I)
Mótefii gegn veirunni eru mæld með tvennum
hætti; ELISA (enzyme-Iinked immunosorbent assay) og
RIBA (recombinant immunoblot assay). ELISA er yfir-
leitt fyrsta prófið en RIBA er nákvæmara og notað til
staðfestingar. Nýrri kynslóðir þessara prófa mæla
mótefni gegn nokkrum veiru „epitopum" og hafa nál-
gægt 95% næmi og sértæki (25).
„Gull staðallinn“ er hins vegar mæling LCVRNA og
er þá oftast notuð PCR (polymerase chain reaction)
tækni (26). Með sömu tækni er einnig hægt að mæla
magn veirunnar í sermi (quantitative). Yfirleitt er
mótefnamæling nægjanleg til greiningar en ef niður-
staðan er tvíræð eða lifrarpróf eðlileg er rétt að mæla
LCV RNA. Slík rannsókn er einnig notuð til að meta
árangur meðferðar svo og til að greina bráða sýkingu
áður en mótefni koma fram.
Lifrarsýni þjónar þrenns konar tilgangi. I fyrsta lagi,
að meta virkni og stig sjúkdómsins. Er komin fibrosa
eða jafnvel cirrhosis? Er bólgan einungis bundin portal
svæðum eða nær hún milli portal svæða? I öðru lagi, að
greina aðra lifrarsjúkdóma svo sem alkóhól lifrarbólgu
sem oft er samhliða LC. I þriðja lagi eru lifrarsýni mik-
ilvæg til að meta þróun sjúkdómsins og árangur afmeð-
ferð.
Ástæða er til að leita að LC hjá þeim sem eru með
LÆKNANEMINN
47
1. tbl. 1997, 50. árg.