Læknaneminn - 01.04.2005, Blaðsíða 59

Læknishjálp, mannúð og mannréttindi í hertekinni Palestínu
fór ekki að gæta að ráði í Palestínu fyrr en upp úr heimsstyrjöld-
inni fyrri og með stórfelldum fólksflutningum gyðinga til svæðins-
ins. f heimsstyrjöldinni síðari tókst gyðingum að efla mjög hern-
aðarmátt sinn í Palestínu og þegar Sameinuðu þjóðirnar
samþykktu tillögu að skiptingu landsins 29. nóvemþer 1947
höfðu gyðingar yfirburði yfir nágranna sína og náðu að hertaka
mun stærri hluta landsins en SÞ höfðu ætlað þeim. Þegar
vopnahlé var samið höfðu hersveitir gyðinga lagt undir sig 78%
landsins í stað þess rúma helmings sem þeim hafði verið
ætlaður.
Það sem eftir var, Gazaströndina og Vesturbakkann að
meðtalinni Austur-Jerúsalem, hertók ísraelsher í leifturstríði í júní
1967, sex daga stríðinu. Þótt hernám Palestínu hafi varað frá
1948 þegar stór huti þjóðarinnar flúði heimkynni sín og stærsta
flóttmannavandamál sögunnar varð til, þá er meira litið til hins
síðara hernáms, ársins 1967. Þegar fyrra hernámið hafði varað
í 40 ár viðurkenndu Palestínumenn undir forystu Jassers Araf-
ats, formans PLO - Frelsissamtaka Palestínu - tilvistarrétt ísra-
els og sættust í raun á hernámið frá árunum 1947-49 og gerðu
einungis kröfu til að þeim rúmafimmtungi landsins sem hernum-
inn var 1967 yrði skilað.
Greinarhöfundur með dr. Moustafa Barghouthi, forseta Paiestinsku Lækn-
ishjáiparsamtakanna
Söguleg eftirgjöf Palestínumanna
Það var á þjóðþingi Palestínu árið 1988 sem þessi sögulega
eftirgjöf var samþykkt um leið og Arafat var kosinn forseti Palest-
ínu en hún kom fram er hann ávarpaði Allsherjarþing Sameinuðu
þjóðanna þá um haustið. Þessi eftirgjöf var forsenda fyrir friðar-
viðræðunum sem hófust í Madrid 1991 og Oslóaryfirlýsingunni
1993 sem leggja átti grunn að friðarsamningum. Gerðir voru
nokkrir samningar í kjölfar hennar sem leiða áttu til þess að
Palestínumenn fengju stjórn sinna mála og hernáminu linnti í
áföngum. Þetta hefur þó engan veginn gengið eftir eins og til
stóð, enda komnir til valda í ísrael aðilar sem alfarið voru á móti
Oslóaryfirlýsingunni og aðalforsendu hennar, sem er að skila
herteknu landi til palestínsku þjóðarinnar í samræmi við alþjóða-
lög og samþykktir Öryggisráðsins.
Sharon og hans líkar í ísraelskum stjórnmálum sjá í raun enga
ástæðu til að ræða við Palestínumenn. Að þeirra áliti á ríki
gyðinga eitt rétt á sér á öllu svæðinu og þeir vísa til þess að
Jehóva hafa í öndverðu ætlað þeim þetta land. Undir þrýstingi
og af taktískum ástæðum ganga orð þeirra og yfirlýsingar
stundum út á eitthvað annað, en veruleikinn er það sem sjá má
í hernáminu, í aðskilnaðarmúrnum, í grimmúðlegri meðferð og
daglegri niðurlægingu sem palestínskum íbúum herteknu svæð-
anna er boðið upp á. Möguleikar til að framfleyta sér og sínum,
heilsugæsla og mannréttindi eru ekki á matseðli hernámsins.
Heilsugæsla í herteknu landi
Hernámsyfirvöldin bera ábyrgð á velferð íbúa í herteknu landi og
samkvæmt Genfarsáttmálunum ber þeim líka að tryggja öryggi
íbúanna. Reyndin sem snýr að Palestínumönnum er aldeilis
önnur. Helsta ógnin við velferð íbúanna og öryggi eru einmitt
hernámsyfirvöldin, her þeirra og landtökulið. Opinberu sjúkra-
húsin voru undir stjórn ísraelsku hernámsyfirvaldanna þar til
samningar náðust um palestínska stjórn á hluta herteknu svæð-
anna sem hefur verið háð mörgum takmörkunum. Þjónustan á
þessum sjúkrahúsum var oft léleg og fólkið í mörgum tilvikum
hrætt við að leita þangað, einkum ef það hafði særst af völdum
ísraelshers.
Þegar undirritaður kom fyrst til Gaza og Vesturbakkans í maí
1990 var Intifada hin fyrri hafin, uppreisnin gegn hernáminu. Þótt
hún væri vopnlaus af hálfu Palestínumanna ef frá er talið grjót-
kast barna og unglinga gegn skriðdrekum og þungvopnuðum
her, urðu margir sárir. Margir lömuðust eftir að fá kúlur bakið og
vegna mænuskaða. Á Gaza hrúguðust særðir inn á lítið 90 rúma
sjúkrahús, Ahli Arab Hospital sem var og er rekið af ensku bisk-
upakirkjunni. Nánast engir hinna særðu fóru á stóra opinbera
sjúkrahúsið Shifa sem ísraelar stjórnuðu og sjúkrahús palest-
ínska Rauða hálfmánans var ekki risið. Á Vesturbakkanum var
og er aðalsjúkrahús arabanna Makassed sjúkrahúsið í Austur-
Jerúsalem sem stendur á Olíufjallinu, ekki langt frá Augusta
Victoria sjúkrahúsinu sem Lúterska heimssambandið rekur og
sinnir fyrst og fremst íbúum flóttamannabúða á Vesturbakk-
anum.
Fjöldi mannúðar- og mannréttindasamtaka hefur tekið að sér
að sjá Palestínumönnum fyrir heilsugæslu, sérfræðiþjónustu og
sjúkrahúsþjónustu. Þannig er Makassed að miklu leyti rekið fyrir
framlög frá íslömskum góðgerðarsamtökum. Þá eru ónefnd
ýmis samtök sem tengd eru hinum ólíku stjórnmálahópum,
verkalýðssamtökum og trúarhreyfingum sem flest beita sér fyrir
heilsugæslu og samfélagslegri þjónustu.
Læknishjálparnefndirnar
Það var árið 1979 sem hóþur ungra lækna, læknanema og
ýmiss annars áhuga- og fagfólks í heilbrigðisþjónustu tók sig
saman um setja á laggirnar hreyfingu sem átti eftir að nefnast
UPMRC eða Samband palestínskra læknishjálparnefnda. Þau
settu sér háleit markmið um að flytja fólki sem var í neyð vegna
hernámsins frumheilsugæslu en út frá þessu átti eftir að rísa
mikið starf sem nær allt frá neyðarhjálp og æskulýðsstarfi til
rannsókna og stefnumótunar. Árið 2001 hlaut UPMRC árlega
viðurkenningu WHO fyrir frábær störf að heilsugæslu við erfiðar
LÆKNANEMINN
2005
57