Læknaneminn


Læknaneminn - 01.04.2005, Qupperneq 62

Læknaneminn - 01.04.2005, Qupperneq 62
Stofnfrumur: Uppruni og meðferðarmöguleikar Sæmundur Jón Oddsson Department of Molecular Medicine and Gene Therapy, Lund Strategic Center for Stem Cell Biology and Cell Therapy, Lund University Hospital. Læknadeild Háskóla fslands Per Leveen Department of Molecular Medicine and Gene Therapy, Lund Strategic Center for Stem Cell Biology and Cell Therapy, Lund University Hospital. Stefán Karlsson Department of Molecular Medicine and Gene Therapy, Lund Strategic Center for Stem Cell Biology and Cell Therapy, Lund University Hospital. Formáli Undanfarin ár hafa framfarir í læknavísindum verið örar. Eitt af því allra nýjasta eru rannsóknir á stofnfrumum manna og mögulega nýtingu þeirra til lækninga. Um er að ræða afar víðfeðmt og viðkvæmt umfjöllunarefni og er þessari yfirlits- grein ætlað að varpa örlitlu Ijósi á uppruna stofnfruma, mögu- legan læknisfræðilegan ávinning á nokkrum sviðum og nýlegar uppgötvanir. Inngangur: Vangaveltur um sköpunina og fósturþroskann hafa fylgt manninum frá upphafi. Ljóst er að ekki eru öll kurl komin til grafar í þeim málum en undanfarið hafa augu margra beinst að svokölluðum stofnfrumum. Slíkar frumur eru skilgreindar þannig að þær geta endurnýjað og viðhaldið sjálfum sér í frumurækt en einnig myndað margs konar sérhæfðar frumur við rétt áreiti, t.d. taugafrumur, vöðvafrumur, lifrarfrumur o.fl. Stofnfrumur eru ekki einungis áhugaverðar í þróunarlíffræði- legu tílliti heldur er kastljósinu aðallega beint á möguleg ný meðferðarúrræði. Mikið verk er óunnið og hafa risavaxnar rannsóknarstöðvar verið settar á fót víða um heim og munu ýmsar áhugaverðar klínískar tilraunir líta dagsins Ijós á næstu árum og áratugum. Þegar fjallað er um stofnfrumur í læknisfræðilegu samhengi má til einföldunar skipta þeim í þrjá flokka, þ.e. stofnfrumur úr fósturvísum, fullorðinsstofnfrumur og stofn- frumur úr einræktuðum fósturvísum. Stofnfrumur úr fósturvísum (embryonic stem cells) Stofnfrumur úr fósturvísum eiga uppruna sinn í svokölluðum innri frumumassa (sjá mynd 1) Aðferðir til að einangra og rækta stofnfrumur hafa verið lengi í þróun. Árið 1981 tókst í fyrsta skipti að rækta slíkar frumur úr músum en það var ekki fyrr en 1998 að slíkt hið sama tókst með mannafósturvísa (1). Rannsóknir á Fijóvguð eggfixtma M oklaitra fnurkna fó etuivisií Ósétfh£ef5ai sloftifrumur Mynd 1. fósturvísir nær blastocyst stigi 4-5 dögum eftir frjóvgun og samanstendur af innri frumumassa (ICM) og ytra frumlagi (trophoectoderm). Innri massinn er forveri allra þriggja fósturlaganna, þ.e. ectoderm, endoderm og mesoderm sem gefa frá sér alla vefi líkamans. Modifed form: Landry DW, et al 2004. J Clin Invest. 114:1185 slíkum frumum hafa vakið Uþp ýmsar siðferðislegar spurningar og valdið deilum víða um heim. Fullorðinsstofnfrumur (adult stem cells) Vísindamenn hafa lengi reynt að skilja hvers vegna sumir vefir hafa góða hæfileika til viðgerða, t.d. húð og smáþarmar, en aðrir ekki. Margir telja að svarið felist í svokölluðum fullorðinsstofn- frumum sem eru ósérhæfðar og uppfylla skilyrðin um að geta viðhaldið sjálfum sér í frumurækt auk hæfileikans til að þroskast í mismunandi frumugerðir. Stofnfrumur hafa fundist víða í vefjum fullorðinna einstaklinga, t.d. í beinmerg, bandvef, æðum, lifur, brjóstkirtli, húð og vissum hlutum heilans. Fullorðinsstofnfrumur eru almennt sjaldgæfar og oft mjög erfitt að þekkja frá öðrum frumum og einangra þær. Á íslandi fara fram athyglisverðar rannsóknir á stofnfrumum úr brjóstkirtli í tengslum við brjósta- krabbamein (2). Af fullorðinsstofnfrumum hafa blóðmyndandi stofnfrumur verið mest rannsakaðar. Slíkar frumur eru afar fjölhæfar enda allar frumur blóð- og ónæmiskerfisins uþprunnar frá þeim. Þær hafa einnig mikla hæfileika til frumufjölgunar og hefur verið sýnt fram á með tilraun að stök fruma getur endurmyndað allt blóð- LÆKNANEMINN 2005
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108

x

Læknaneminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Læknaneminn
https://timarit.is/publication/1885

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.