Iðjuþjálfinn - 2023, Blaðsíða 8

Iðjuþjálfinn I Fagblað iðjuþjálfa I 1. tölublað 2023 8
gera sögu og þróun fagsins síðustu áratugina skil varð að ráði
að gera samantekt á fræðilegum heimildum, þar sem íslenskir
iðjuþjálfar eru meðal höfunda. Enga höfðum við fyrirmyndina
enda hafa fáar þjóðir sennilega tækifæri til að rýna með
skipulegum hætti í fræðilegt framlag félaga í stéttinni og
skrásetja það.
Markmið greinarinnar er að varpa ljósi á fræðilegt framlag
iðjuþjálfa á Íslandi frá aldamótum. Megináherslan er á fræði-
greinar sem birst hafa í iðjuþjálfunartímaritum en sjónarhornið
beinist einnig að öðrum fræðasviðum til frekari glöggvunar á
því hvað hefur verið ritað og hvar það hefur birst.
Umfjöllunin hér á eftir er þannig upp byggð að í aðferðafræði-
kafla er greint frá vinnulagi við að finna, afmarka og flokka
heimildir. Í niðurstöðum er fyrst fjallað um ritrýndar birtingar
í iðjuþjálfunartímaritum og síðan fylgir grófari samantekt á
ritrýndum birtingum íslenskra iðjuþjálfa á öðrum vettvangi.
Loks er í umræðukafla lagt út af helstu niðurstöðum. Heimilda-
skráin í lok greinar á við umfjöllun fyrri hlutans en ritaskráin sem
fylgir þar á eftir gefur yfirlit um birtingar á öðrum vettvangi.
Aðferð
Í upphafi rýndum við í samantekt á ritrýndu og ritstýrðu efni
úr innlendum og erlendum fræðiritum sem finna má á vefsíðu
Iðjuþjálfafélagsins. Í ljós kom meira efni en okkur hafði órað
fyrir, sumt var þó tvítalið en jafnframt vantaði ýmislegt á listann.
Í kjölfarið leituðum við á Google Scholar, Researchgate.net og
vefsíðum kollega sem við töldum hafa birt efni af fræðilegum
toga. Loks var haft samband við stöku iðjuþjálfa, þeir spurðir
um birtingar sínar og falast eftir ferilskrám frá þeim.
Þá tóku við umræður um áherslur og afmörkun sem og
mikilvægi þess að gæta jafnræðis og samræmis. Að íhuguðu
máli ákváðum við að leggja megináherslu á ritrýnt efni í
iðjuþjálfunartímaritum frá aldamótum. Fræðilegum greinum
í Iðjuþjálfanum sem ekki höfðu verið ritrýndar og ritstjórnar-
greinum var því sleppt. Einnig ákváðum við að sleppa
bókarköflum þar sem ekki var alltaf ljóst hvort eða að hvaða
marki ritrýni hafði farið fram. Þar með var bókin Iðja, heilsa og
velferð: Iðjuþjálfun í íslensku samfélagi (Guðrún Pálmadóttir
og Snæfríður Þóra Egilson, 2011) úr sögunni en alls áttu 14
iðjuþjálfar kafla í bókinni.
Þegar yfirlit greinanna lá fyrir lásum við yfir ágripin og
flokkuðum til að draga fram megináherslur. Stundum var
óljóst hvernig skyldi staðið að flokkun og sumar greinar þurfti
að okkar mati að flokka á fleiri en einn veg. Í stað þess að flokka
út frá öllum hugsanlegum möguleikum lögðum við áherslu
á megintilgang og viðfangsefni greinanna eins og þessu er
lýst í heiti þeirra og ágripi. Einnig renndum við skipulega yfir
texta flestra greinanna til að tryggja að samræmis væri gætt.
Eftirfarandi flokkar urðu ofan á: Aðferðafræði og rannsóknir
á matstækjum (ARM), Færni (FÆR), Hugmyndafræði (HUG),
Viðhorf og/eða líðan (VL), Þátttaka og/eða umhverfi (ÞU),
Þjónusta (ÞJÓN) (sjá einnig í síðasta dálki í töflu 1).
Sama vinnulag var viðhaft til að fá yfirlit yfir efni sem birtist
í öðrum tímaritum. Þannig voru bókarkaflar útilokaðir og
birtingar í ráðstefnuritum ekki taldar með ef þær höfðu
ekki DOI-númer og voru ekki aðgengilegar á netinu. Þar eð
markmiðið var að endurspegla hlut iðjuþjálfa í rannsókn og
skrifum var ljóst að setja þurfti viðmið til að stuðla að ákveðnu
samræmi. Í lífvísindum og sumum greinum heilbrigðisvísinda
eru höfundar oft mjög margir og allir sem koma á einhvern
hátt að gagnaöflun og greiningu eru tilgreindir. Þessu er
öfugt farið í félags- og menntavísindum þar sem höfundar
eru sjaldan fleiri en fjórir og þeirra sem hafa minniháttar
aðkomu að rannsóknarferlinu og greinarskrifum er þess í
stað getið í þakkarorðum. Frumathugun okkar leiddi í ljós að
sú virtist einnig raunin innan iðjuþjálfunar og í töflu 1 sést að
einungis í fjórum fræðigreinum í iðjuþjálfunartímaritum voru
höfundar fleiri en fjórir. Því var ákveðið að þar sem höfundar
voru sjö eða færri skipti höfundaröð iðjuþjálfa ekki máli. Þar
sem höfundar voru fleiri en sjö þurfti iðjuþjálfi hins vegar að
vera meðal fyrstu þriggja höfunda eða sá síðasti til að greinin
teldist með. Upphaflega flokkuðum við tímaritin í þrennt:
heilbrigðisvísindi, menntavísindi og félagsvísindi, en þegar
á leið bættust við fleiri flokkar til að veita fyllri upplýsingar
og innsýn. Fjöldans vegna ákváðum við að birta ekki yfirlit
yfir greinarnar heldur flokkuðum við þær eingöngu út frá
tímaritunum þar sem þær birtust.