Iðjuþjálfinn - 2023, Blaðsíða 13

Iðjuþjálfinn I Fagblað iðjuþjálfa I 1. tölublað 2023 13
Jónasdóttur, Hand, Misener og Polgar (Jónasdóttir o.fl., 2018)
þar sem aðferðafræði tilviksrannsóknar var í brennidepli og
lagt út af henni. Langflest matstækin og annað í umfjölluninni
beindist að fullorðnu fólki, eða 12 greinar. Einungis var fjallað
um rannsóknir á einu matstæki, KIDSCREEN, sem notað er
með börnum (Snæfríður Þóra Egilson o.fl., 2013).
Í 13 greinum var þátttaka og/eða umhverfi (ÞU) í brennidepli.
Greinarnar voru af ólíkum toga og beindust meðal annars að
börnum og unglingum (Gunnhildur Jakobsdóttir o.fl., 2017;
Egilson o.fl. 2017; Egilson og Hemmingsson, 2009; Egilson og
Coster, 2004), geðrækt geðsjúkra (Elín Ebba Ásmundsdóttir,
2008), aðstæðum hælisleitenda hér á landi (Ingvarsson o.fl.,
2016) og þátttöku og ánægju fólks sem sækir um styrk til
breytinga á húsnæði í Svíþjóð (Thordardottir o.fl., 2016). Í
tveimur greinum var rýnt með skipulegum hætti í stefnuskjöl
og önnur gögn sem vörpuðu ljósi á tækifæri fólks með
hreyfihömlun til þátttöku (Jónasdóttir o.fl., 2018, 2021).
Sjö greinar féllu undir flokkinn viðhorf og/eða líðan svo
sem grein Sonju Stelly Gústafsdóttur (2016) um viðhorf
almennings til ástæðna og hættu á þunglyndi, og grein Susan
Kaplan og Elínar Ebbu um viðhorf iðjuþjálfa til fagmennsku
(Kaplan og Ásmundsdóttir, 2000). Sumar þessara greina féllu
einnig í aðra flokka svo sem greinar sem byggðust gagngert á
viðhorfum foreldra fatlaðra barna þótt þjónusta eða þátttaka
og umhverfi væri annars í brennidepli (Gunnhildur Jakobs-
dóttir o.fl., 2017; Snæfríður Þóra Egilson, 2007) eða grein
Bjargar Þórðardóttur og félaga um viðhorf iðjuþjálfanema í
Noregi til námsumhverfisins (Thordardottir o.fl., 2020).
Fjórar greinar fjölluðu um hugmyndafræði fagsins (HUG).
Tvær þeirra birtust í Iðjuþjálfanum, grein Guðrúnar Pálma-
dóttur um ICF og iðjuþjálfun (2013) og grein Snæfríðar og
Guðrúnar Pálmadóttur (2018) um gagnrýnin sjónarhorn
innan fagsins í ljósi verka K. W. Hammell. Aðrar tvær greinar
af hugmyndafræðilegum toga birtust í SJOT, grein Guðrúnar
Árnadóttur (2017) um hugmyndafræðilega þróun A-One
og grein Snæfríðar og Sigrúnar Kristínar um mikilvægi
gagnrýnnar fötlunarfræðinálgunar og algildrar hönnunar í
iðjuþjálfun (Egilson og Jónasdóttir, 2023).
Einungis tvær greinar fjölluðu beinlínis um færni (FÆR)
(Egilson og Coster, 2004; Leosdottir o.fl. 2005) en þess
ber að geta að matstækin sem voru í fyrirrúmi í mörgum
greinum beindust oft að færni í athöfnum svo sem grein
Guðrúnar Árnadóttur og félaga (2012). Hið sama má segja
um stöku greinar sem beindust að þjónustu iðjuþjálfa, sem
gat falist í því að auka færni í athöfnum, svo sem grein Söru
og Snæfríðar (2012).
Líkt og segir að framan lá þessi flokkun síður en svo í augum
uppi. Það átti meðal annars við um greinar sem beindust að
tiltekinni þjónustu eða efni en þar sem jafnframt var fjallað
töluvert um matstækin eða aðferðina sem beitt var. Þetta átti
t.d. við um grein Snæfríðar, Gunnhildar Jakobsdóttur, Kjartans
Ólafssonar og Þóru Leósdóttur í SJOT (Egilson o.fl., 2017) en
þar er matstækið PEM-CY notað til að rýna í samfélagsþátttöku
og umhverfi einhverfra barna og unglinga. Niðurstaðan var sú
að flokka hana eingöngu undir þátttöku og umhverfi líkt og
aðrar greinar þar sem svipað var uppi á teningnum. Í öðrum
tilvikum var áherslan fyrst og fremst á rannsókn á ákveðnu
matstæki en um leið var fjallað töluvert um niðurstöður sem
fengust með notkun þess. Dæmi þess er grein Snæfríðar,
Lindu Bjarkar Ólafsdóttur, Hólmdísar Methúsalemsdóttur og
Þóru Leósdóttur (2013) þar sem fjallað er um þýðingu og
staðfæringu KIDSCREEN en einnig um niðurstöður íslenskra
rannsókna þar sem KIDSCREEN var beitt, rannsókna sem
endurspegla viðhorf og líðan foreldra og barna. Dæmi um
greinar sem féllu í tvo flokka, aðrar en þær sem áður hafa
verið nefndar, eru greinar Sigrúnar Kristínar, Snæfríðar og Jan
Polgar (2021, 2018) sem beinast að umhverfi og þátttöku en
þjónusta er einnig í brennidepli. Grein Guðrúnar Árnadóttur
(2017) féll einnig í tvo flokka að okkar mati, hún byggir á
hugmyndafræðilegum grunni en fjallar einkum um þróun
A-ONE.