Úrval - 01.01.1971, Qupperneq 36

34
ÚRVAL
hreinsun mengaðs vatns, sem þeir
senda í árnar, hve geislavirkt sem
það annars er, í þeirri von, að það
„dreifist“.
Rannsóknir á vatni árinnar Kol-
umbíu sýna vel til hvers þetta leið-
ir nú þegar, er vegur geislavirkra
ísótópa er rétt að hefjast. Þar
reyndist magn geislavirkra ísótópa
í svifi 2000 sinnum meira en í ár-
vatninu, en fiskar þeir sem nærð-
ust á svifinu voru 15—40 sinnum
geislavirkari en vatnið.
Fyrir árið 2000 munu úrgangs-
efni frá kjarnaofnum um heim all-
an 50—100 sinnum meiri en nú er.
Það er ekki erfitt að ímynda sér
hvílík firnahætta mun þá steðja að
höfunum ef þessum efnum mun í
þau hent. Nokkur höf eiga á hættu
að verða „gagnsýrð af geislavirkni“
t. d. Eystrasalt og Norðursjór. Hve
há verður ekki geislavirknimeng-
un þeirra, ef ekki aðeins úrgangur
frá þeim kjarnakljúfum, sem nú
starfa á ströndum þeirra og bökk-
um fljóta sem í þau renna streymir
til þeirra, heldur og frá kjarnorku-
verum sem áformað er að reisa?
TÝNDARSPRENGJUR
í janúar 1966 missti bandarísk
sprengjuflugvél af gerðinni B-52 á
flugi yfir Miðjarðarhafi . fjórar
vetnissprengjur, en hver þeirra var
hundrað sinnum öflugri en þær
sprengjur sem kastað var á Hiro-
sjima og Nagasaki. Menn vita að
kveikjan á að minnsta kosti einni
þeirra sprakk, að geislavirkni var
sleppt lausri og spillti hún sjónum
þar sem hún féll. A ströndinni var
safnað með mikilli varkárni 1750
smál. af menguðum jarðvegi og
hann fluttur burtu. En nútíma
tækni getur enn ekki „safnað sam-
an og flutt burt“ mengaðar spild-
ur af hafsbotni — þær halda áfram
að vera hættulegar öllu lífi.
í ágúst þetta sama ár var enn
einni vetnisspréngju af tilviljun
kastað úr bandarískri sprengjuflug-
vél á kennsluflugi skammt frá Pu-
erto Rico.
í árslok 1968 fórst B-52 flugvél,
sem flutti kjarnavopn, og sökk hún
í Mexíkóflóa. Mánuði áður, 21.
febrúar 1968 hafði sams konar flug-
vél, einnig hlaðin kjarnorku-
sprengjum, hrapað niður á ísinn
við norðvesturströnd Grænlands.
Fjórar vetnissprengjur fóru í gegn-
um ísinn ásamt flaki flugvélarinn-
ar og féllu á botn Baffinsflóa á 150
metra dýpi. Geislavirkt plútoníum
sem er í kveikjum þessara sprengja
hefur mjög sterk eituráhrif ef það
hafnar í mannslíkama. Af þeim
sökum hafa margir vísindamenn
tekið til máls um þær hættur sem
steðja að hafssvæðum, nálægt slys-
staðnum.
Pentagon hefur og skilið eftir sig
önnur ískyggileg verksummerki á
hafsbotni: kjarnorkukafbátana
„Thresher" og „Scorpion". Vísinda-
menn telja, að þegar sjór vinnur á
skrokkum þessara skipa munu
kjarnahreyflar þeirra verða upp-
spretta geislavirknimengunar sem
mun verða svo tugum skiptir sterk-
ari en jnengun andrúmslofts yfir
Hirosjima er fyrsta atómsprengjan
sprakk þar.
—O—
Höfin eru prýði hnattarins, þrot-