Úrval - 01.07.1971, Blaðsíða 8

6
ÚRVAL
ið og því síður skil-
greint hið flókna, iðn-
vædda samfélag vort?
Það krefst þekkingar,
sem enginn getur gagn-
rýnt. Unga fólkið spyr
svo sjálft sig, hvort það
sé nokkurt svigrúm til
að finna sig sem sjálf-
stæðan einstakling inn-
an þjóðfélagsins, og
hvort það hafi nokkur
tækifæri til að hafa
áhrif á þróun þess.
Þetta eru stórar spurn-
ingar, sem krefjast
svara.
Eg mundi svara á
þessa leið: Það er nú
sem fyrr erfitt að breýta
samfélagi — að raska
hinu flókna neti laga og
reglna, sem þjóðfélagið
samanstendur af. Erfitt,
já, en ekki ómögulegt.
Á vissan hátt er það
auðveldara en nokkru
sinni fyrr.
Það er auðveldara,
meðal annars af þeirri
ástæðu, að þjóðfélagið
hefur aldrei verið svo
umburðarlynt áður
gagnvart hinum rót-
tæku kenningum og að-
gerðum. Æskan finnur,
að hún er í spennitreyju
þýðingarlausra hafta.
En sérhver, sem lætur
hugann reika ofturlítið
aftur í tímann, veit, að
í dag er hægt að segja
og gera hluti, sem ekki
voru látnir viðgangast
fyrir fáum tugum ára.
Einn stærsti frelsis-
rétturinn í þjóðfélögum
hins vestræna heims er
valfrelsið. Þetta frelsi
er vissulegá afleiðing
hinnar tæknilegu og
efnahagslegu þróunar,
hinnar almennu vel-
megunar, sem margt
ungt fólk lítilsvirðir svo
mjög. Aldrei áður hef-
ur einstaklingurinn haft
svo mikið svigrúm á at-
hafnasviði lífsins. Það
bjóðast svo margir at-
vinnumöguleikar, að
enginn með meðal hæfi-
leika og sanngj arnar
kröfur, þarf að binda
sig við vinnu, sem hann
eða hún kærir sig ekki
um — þetta á ekki sízt
við þá, sem hlotið hafa
góða menntun.
Þetta allt er auðvitað
á engan hátt fullnægj-
andi svar við áhyggju-
máli æskunnar varð-
andi stöðu hennar í til-
verunni og samfélaginu.
Hún krefst meira en
valfrelsisins. Hún vill
finna, að hún á ítök og
hefur áhrif á gang mál-
anna, að hún geti bætt
heiminn — jafnt fyrir
aðra sem sjálfa sig. Eg
held, að unga kynslóð-
in hafi meira vald, held-
ur en hún gerir sér grein
fyrir.
Það er rétt, að það er
erfitt að skipuleggja
þróunina, erfitt að
framfylgja umbótunum.
En það dylst engum, að
völdin eru í höndum
fárra manna, sem vilja
hindra umbætur, af því
að þeir vilja halda þjóð-
félaginu eins og það er.
Aðalástæðan er hins
vegar, að enginn —■
enginn háskólarektor,
enginn forstjóri stór-
fyrirtækis, má sín svo
mikils, að hann geti
breytt hlutunum í einu
vetfangi.
Það er ekkert, sem
tekur algerum stakka-
skiptum vegna þess, að
einhver leiðtogi með
tignarpafnbót, gefur
fyrirskipanir. Fyrirmæli
skulu gefin af staðföstu,
mikilsmetnu fólki. Ef
þetta fólk er ekki sjálfu
sér samkvæmt í tilskip-
unum sínum, gerist
ósköp lítið, eða jafnvel
eitthvað allt annað en
ætlað var.
Stundum fer það líka
á annan veg. Ef nógu
margir finna, að eitt-
hvað þarfnast breyt-
inga, þá verða forráða-
mennirnir að fylgja
kröfunni, ef þeir vilja
halda stöðu sinni og
áliti sem leiðtogar. Ef
stúdentarnir krefjast,
að reglum háskólans sé .Æl.l