Úrval - 01.07.1971, Side 19

AÐ VlRKJA HIÐ VOLDUGA MEKONGFLJÓT
17
grátt. Þetta er áætlun um tamningu
óstýriláts fljóts, hins 2600 mílna
langa Mekongfijóts.
Hi'ð risavaxna Mekongfljót er tí-
unda stærsta fljót heims. Það kem-
ur upp á snæviþöktum hásléttum
Himalajafjalla, fossar síðan niður
djúp og þröng gljúfur í Kína, en
síðustu 1200 mílur leiðar sinnar
bugðast það um Laos, Thailand,
Kambodíu og Suður-Vietnam og
fellur svo loks í Suður-Kínahaf.
26 milljónir manna, eða með öðr-
um orðum tveir fimmtu hlutar allra
íbúa þessara fjögurra landa, búa
á 236.000 fermílna svæði við neðri
hluta Mekongflj óts. Og í þeirra aug-
um er þetta „móðurfljót“ duttlunga-
fullur harðstjóri. Stundum veldur
það æðandi flóðum, og á þurrka-
tímum þorna stór svæði upp við
bakka þess og í árfarveginum.
Staðvindaregntímabilið (monsún)
hefst í júní. Mekongfljótið breikkar
smám saman, þangað til það er orð-
ið 10 mílur á breidd. Og ólgandi
vatnið flæðir á milli trjábola frum-
skógarins og stauranna, sem húsin
með stráþökunum standa á. Regn-
tímabilinu lýkur svo í nóvember,
og þá lifnar allt líf við Mekong-
fljótið og á því á nýjan leik. Eftir
því sem fljótið sjatnar og mjókkar
notar fólkið, sem býr á fljótasvæð-
unum, vatnið, sem eftir verður í
grunnum hrísgrjónaræktartjörnum,
sem umgirtar eru varnargörðum úr
leðju, til þess að rækta í viðkvæmar
hrísgrjónajurtir. Það biður þess
heitt, að vatnið gufi ekki upp að
fullu, áður en hrísgrjónajurtirnar
ná góðum þroska.
í hinu sjóðheita sólskini þurrka-
tímabilsins breytist Mekongfljótið
svo í mjóa á, sem er oft, væð. Leðj-
an meðfram bökkum þess og í ár-
farveginum breytist í ryk, sem fyll-
ir augun. Og í stað tjóns af flóðum
kemur nú tjón af völdum þurrka.
Mekongfljótið og þverá þess, áin
Tonle Sap í Kambodíu, missa nú
kraft sinn og geta ekki lengur hald-
ið aftur af vatnsflaumi Suður-Kína-
hafs. Og því streymir sjórinn upp
eftir ánni. Þurrkatímabilinu lýkur
svo loks í júní, og sama hringrás
hefst að nýju.
En „Mekongfljótsáætlunin“, sem
byrjað er að vinna að undir vernd-
arvæng Sameinuðu þjóðanna, mundi
gera stórkostlega breytingu á ástandi
þessu. Hún mundi hlekkja hinn ó-
stýriláta risa með keðju stíflugarða
flóðgátta og varnargörðum meðfram
þeim, í aðalfljótinu og þverám þess.
Framkvæmd áætlunarinnar mun
taka 30, 50 eða jafnvel 100 ár, og
kostnaður er áætlaður 12 billjónir
dollarar, sem jafngildir ekki einu
sinni eins árs styrjaldarrekstri í
Vietnam. Framkvæmd þessarar á-
ætlunar mundi breyta neðstu 1200
mílum Mekongfljótsins í siðláta á
og gerbreyta efnahagsástandi þessa
vanþróaða svæðis.
Margir höfðu litla trú á áætlun
þessari og álitu, að þar væri bara
um skýjaborgir að ræða, þegar hún
var fyrst lögð fram af Efnahags-
nefnd fyrir Asíu og Austurlönd
fjær (ECAFE), en nefnd sú er á
vegum Sameinuðu þjóðanna. Það
gerðist árið 1952. En áhuginn hefur
farið sívaxandi, síðan Mekongríkin
fjögur mynduðu Mekongnefndina
árið 1957 til þess að hleypa áætlun