Upp í vindinn - 01.05.2014, Blaðsíða 26

SETMYNDUNí HAGALÓNI
Upptök efnis: Gl/ári
lágmark áætlað hámark
Ofan Hagalóns:
Fossá 0.008 0.012 0.014
Guðmundareyri (svæði E) 0.001 0.002 0.002
Við Núpsskógartanga 0.000 0.001 0.002
Alls ofan Hagalóns 0.009 0.014 0.018
Ofan Urriðafoss og naðan Hagalóns
í beygjunni við snið 4-5 0.008 0.015 0.019
í beygjunni við snið 9 0.030 0.060 0.080
Ástreymis þar sem sýni 35 var tekið 0.020 0.080 0.130
Alls á þessum kafla: 0.058 0.155 0.229
Alls 0.067 0.169 0.247
Áætlað magn m.v. mat útfrá mælingum. 0.530 0.700 0.750
Tafla 3 Úr skýrslunni um setmyndun í Hagalóni. Samantekt niðurstaðna byggðum á
rofkrafti árinnar og jarðfræðilegum skorðum.
Árkaflinn frá Búrfelli að Urriðafossi Árkaflinn frá Búrfelli að Hagalóni
lágmark Gl/ári mat Gl/ári hámark Gl/ári lágmark Gl/ári mat Gl/ári hámark Gl/ári
A) Mat byggt á aurburðamælingum við Urriðafoss, kafli 4.1: 0,53 0,65 0,75 <0.53 <0,65 <0,75
B) Mat byggt á massajöfnuði fyrir 1970- 2003, kafli 4.5 0,35 0,65 1,05 0,26 0,44 0,74
C) Mat byggt á útreikningum og rannsóknum 2003, kafli 5.5: 0,07 0,17 0,25 0,009 0,014 0,018
Tafla 4 Úr skýrslunni um setmyndun í Hagalóni. Samantekt niðurstaðna allra aðferða.
Árkaflinn frá Búrfelli að..
Urriðafossi Hagalóni
Svifaur > 0,02 mm botnskrið hugsanlegt setefni hugsanlegt setefni
1. Niðurstöður frá Hauki Tómassyni 1982 0,66 0,11 0,77
2. Niðurstöður Harnar í greinargerð 2003 0,58 0,17 0,75
3. Niðurstöður Harnar í skýrslu 2006. Aðferð A aurburðarmælingar 0,57 0,13 0,7
4. Niðurstöður Harnar í skýrslu 2006. Aðferð B massavarðveisla 0,65 0,05
5. Niðurstöður Harnar í skýrslu 2006. Aðferð C jafnvægisástand og jarðfræðilegar skorður 0,17 0,014
6. Niðurstöður óútgefinnar skýrslu Veðurstofu íslands 0,66 0,1
Tafla 5 Samantektartafla.
minna rof þar í dag en á neðra svæðinu
þar sem meiri kraft þarf til að rjúfa grófara
efni auk þess sem kraftur árinnar dreifist
yfir stærri flöt í flóðum þar sem eyrarnar
eru lágar. Neðra svæðið, rétt ofan Króks,
er aftur á móti töluvert fínna neðst en
yfirborðið gróft á efstu eyrunum. Það sem
skiptir mestu á þessum kafla eru hinir háu
árbakkar þar sem áin á auðvelt með að
ná í fínefni sem er undir yfirborði eyranna
og fínefnakaflarnir neðst á svæðinu.
Þetta er því enn vel virkt rofsvæði.
Tafla 4 sýnir svo samantekt niðurstaðna
fyrir allar aðferðirnar. Niðurstöður aðferðar
C skera sig frá hinum aðferðunum þegar
taflan er skoðuð. Fyrir allan árkaflann
eru nýju niðurstöðurnar fjórfalt lægri en
hinar aðferðirnar gefa. Fyrir kaflann að
Hagalóni er munurinn þrítugfalt lægri.
Þetta gefur til kynna að ósamræmi sé
á milli aðferðanna. Skoðum þetta samt
aðeins nánar.
Aðferð A byggir á mælingum yfir mjög
langan tíma og eins og skoðun mæligagna
hefur leitt í Ijós er enn ekki merkjanlegur
munur á sandburði árinnar við Urriðafoss
þrátt fyrir mjög miklar breytingar í ánni
á tímabilinu. Eins og fram hefur komið
áður þá eykst rof mest efst neðan stíflu
ef ár eru stíflaðar. Rofið færist svo niður
með ánni samhliða því sem rofefni
árinnar og rofgeta hennar minnkar með
auknu rofi. Því er mögulegt að báðar
niðurstöðurnar séu réttar þar sem um sitt
hvora staðsetninguna er að ræða. Þ.e.
vera má að í upphafi tímabilsins sem
aurburðarmælingarnar við Urriðafoss
ná yfir hafi aurburður Þjórsár við
Hagalón verið sá sami og niðurstöður
A segja til um en með tímanum hafi
áin náð jafnvægi á kaflanum samhliða
því sem aurburðaruppsprettur árinnar
þrutu/minnkuðu. Smám saman hafi því
aurburður við Hagalónsstæðið minnkað
niður í þær tölur sem aðferð C gefur til
kynna-. Á sama tíma hefur grófaurburður
við Urriðafoss staðið í stað eða einungis
minnkað það lítið að ekki hafa náðst
marktækar mælingar af breytingum þar.
Niðurstaða þessa samanburðar er því
engin þar sem ekki er hægt að bera
þessar aðferðir almennilega saman þó
hægt sé að segja að báðar niðurstöður
geti verið réttar.
Um þessar mundir er að koma út ný
skýrsla frá Veðurstofu íslands þar sem
mat er lagt á grófaurburð til Hagalóns og
Heiðarlóns byggt á aurburðarmælingum
frá árunum 2001-2010. Þessar nýju
26 I ...upp i vindinn