Upp í vindinn - 01.05.2014, Síða 30

OPINBERT EFTIRLITI
MAN N VIRKJAG ERÐ
Örn Gunnlaugsson I Höfundur er eigandi Bindir & stál ehf.
Áratugir eru síöan aimennt var farið að nota kerfismót við uppsteypu mannvirkja hér á landi og með notkun þeirra dró smá saman
úr notkun hins hefðbundna mótatimburs sem hafði verið allsráðandi. Fara þarf aftur til síðustu aldar til að sjá heilu húsin sem slegin
hafa verið upp á gamla mátann en þó er til að ýmis smáverk séu framkvæmd með þessum hætti enn í dag. Með tilkomu kerfismóta
breyttist uppslátturinn m.a. til þess að ekki var öllum húshringnum með innveggjum slegið upp í einu lagi heldur er nú almennt tekinn
hluti úthrings og gert ráð fyrir tengingum steypustyrktarjárns í innveggi þar sem slíkt á við. Þá eru veggir oftar en ekki steyptir upp fyrir
plötu og gert ráð fyrir tengingum úr veggjunum inn í hana. Þrátt fyrir þessar breytingar frá gamalli tíð virðast burðarþolshönnuðir fastir í
að teikna burðarvirki (járnateikningar) eins og enn sé slegið upp á sama hátt og á síðustu öld í stað þess að tilgreina steypuslit og með
hvaða hætti skal tengja saman. Þó eru einhverjir sem hafa nú þegar tileinkað sér hið nýja verklag og áskilja notkun tengijárnabakka
eða snittaðs kambstáls með samsetningarhólkum í tengingum þar sem steypuslit hafa verið ákveðin.
Það eru þó aðrar leiðir til að tengja
saman en að nota tengijárnabakka
eða snitthólka. Sumum hefur með
undraverðum hætti tekist að reikna
sér til hagstæðari niðurstöðu að
setja krumpujárn og brjóta sig inn að
tengingum eftir að slegið hefur verið frá í
stað þess að nota tengijárnabakka. Með
slíkri aðferð fæst hins vegar fjarri því eins
gott sæti og við notkun tengijárnabakka
og er síst ódýrara nema hægt sé að fá
vinnuna frítt við slíkt verklag.
En ekki er sama hvernig þeir
tengijárnabakkar eru sem notaðir eru til
að þeir geri sem mest gagn. í flestum
stærri verkum er lagt bann við notkun
tengijárnabakka nema kassinn sem
heldur járnunum inni sé úr riffluðu efni.
Þessi krafa er væntanlega sett fram í því
augnamiði að viðloðun á steypuskilum
verði með allra besta móti sem völ er á.
Þá er heldur ekki sama hvaða járn er í
umræddum bökkum. Hér á landi er áskilin
notkun steypustyrktarjárns í seigluflokki
C eins og fram kemur í IST 16:2006.
Hins vegar innihalda tengijárnabakkar
sem fluttir eru inn frá meginlandi Evrópu
almennt járn I seigluflokki B enda eru
aðstæður þar talsvert frábrugðnar
aðstæðum hér á landi þar sem ísland er
á sprungusvæði þar sem jarðskjálftar eru
nánast daglegt brauð.
Þrátt fyrir að áskilin sé notkun
byggingarefna hér á landi sem uppfylla
ákveðnar kröfur virðist notkun lakari efna
ekki vera neitt tiltökumál, jafnvel fyrir aðila
sem eru fyrirferðamiklir í mannvirkjagerð
og gefa sig út fyrir fagmennsku, en þó
virðist flestum á þessum markaði það
vænt um orðspor sitt að þeir leggja
sig fram um að uppfylla kröfur um
efnisgæði, en þó ekki allir. Opinbert
eftirlit á að heita að vera með uppsteypu
mannvirkja hér á landi og að því eftirliti
eiga m.a. að koma Mannvirkjastofnun og
byggingarfulltrúar um land allt sem gefa
steypuleyfi á hvern hluta fyrir sig eftir að
hafa gengið úr skugga um að kambstál
í mótum sé í samræmi við samþykktar
teikningar hönnuða. Hins vegar er þetta
eftirlit í algjöru skötulíki þar sem þessir
aðilar virðast einskorða sig við að mæla
möskva og hulu járns en láta sig engu
varða hvaða efni er verið að nota eða
hvort beygjuradíusar séu í lagi. Algengt
er t.d. að lykkjur séu beygðar 90 gráður
um eitt horn þó áskilin sé krókbeyging
inn í lykkjuna. Þá virðist ekkert eftirlit vera
með efnisgæðum í tengijárnabökkum,
þ.e. hvers konar járn þeir innihalda
og hvort skeytilengdir í þeim uppfylli
kröfur. Svo eru ekki allir byggingarhlutar
endilega teknir út af byggingarfulltrúum
og eru dæmi um að veggir séu steyptir
án úttektar en plötur þurfi staðfestingu
byggingarfulltrúa. Svona eftirlit er að
sjálfsögðu algjörlega gagnslaust og gefur
aðeins falskt öryggi því engin keðja er
sterkari en veikasti hlekkur hennar. Hér
þarf að taka duglega til hendinni og koma
í veg fyrir að skúrkarnir komist upp með
notkun efnis sem ekki uppfyllir þær kröfur
sem gerðar eru. Meðan þessir hlutir eru
í ólestri veldur það allri atvinnugreininni
skaða þar sem Ijóst má vera að engu er
hægt að treysta í þessum efnum.
30 I ...upp í vindinn