Upp í vindinn - 01.05.2014, Side 45

KÚVENDING í SKIPULAGSMÁLUM
vann mikil verðmæti á nokkurra mánaða
vertiðum. Ferðamenn eru nú komnir
í hlutverk síldarinnar. Ef svo fer fram
sem horfir varðandi vöxt ferðaþjónustu
mun gríðarlegur markaðsmassi byggjast
upp í lægstu póstnúmerum landsins
í Reykjavík með einhverri smitun út í
gegnum borgarsvæðið. Þessi þróun
mun leiða til mjög mikillar uppbyggingar í
miðbænum þar sem ýmis konar starfsemi
sem þjónar ferðamönnum mun ryðja sér
til rúms.
Það er enginn vafi á því að áhersla á
þéttingu byggðar og hægari umferð
mun hækka leigu- og fasteignaverð á
miðlægum svæðum þegar samþjöppun
byggðarinnar vex. Hið nýja skipulag mun
einnig leiða til aukinnar grenndarsækni
(localization) þarsem þjónusta og atvinna
mun færast nær íbúðahverfum. Vert er
að hafa í huga að þó hinn gamli miðbær
Reykjavíkur standi á mjög gömlum merg
er hann fjarri því að vera flutningalæg
(e.logistic) miðja höfuðborgarsvæðisins
- hann stendur utarlega á mjóu nesi
sem stendur nokkuð út úr hinum stærri
byggðamassa höfuðborgarsvæðisins. Ef
aðflutningsleiðir til hans eru tepptar af of
mikilli umferð, eða endurhönnun gatna
sem tefja umferð, er jafnframt þrengt að
stöðu hans sem miðju fyrir efnahag og
stjórnsýslu landsins.
Ef til vill er það eðlilegt, og jafnvel
hagkvæmt, að fá nýjar miðjur sem eru
flutningalægari en póstnúmer 101. Hins
vegar, er sá möguleiki fyllilega fyrir
hendi að gamla miðjan verði þrautseig
og muni ná að vaxa í kjölfar fjölgunar
þjóðarinnar, vexti í ferðaþjónustu og
aukinnar áherslu mannauðsfrekra
greina. Þannig muni tilraunir til þess að
þrengja að umferðarleiðum til hennar
ekki leiða til minni bílaumferðar nema
að takmörkuðu leyti en sú umferð sem
fer til hennar verði hægari og tímafrekari
og mun meira mengandi. Það var einu
sinni orðað svo að náttúran væri söm
við sig þrátt fyrir að hún væri lamin
með lurk. Notkun einkabílsins stendur
það djúpum rótum hérlendis og það er
þrátt fyrir allt einkabíllinn sem tryggir að
höfuðborgarsvæðið sé ein hagræn heild
- eitt atvinnu- og þjónustusvæði.
í samræmi við tíðarandann
Á síðustu árum hefur frumkvæðið í
skipulagsmálum á höfuðborgarsvæðinu
verið í höndum kragasveitarfélaganna
með fremur hrapalegum afleiðingum
þar sem fjölgun hefur verið mætt með
ósamhæfðri og áhlaupskenndri útþenslu,
sem oft hefur verið í miklu ósamræmi við
umferðarnet borgarinnar. Það er engum
blöðum um það að fletta að það er mikil
óhamingja að skipulagsvaldið skuli vera
svona dreift á höfuðborgarsvæðinu, og
það á milli bæjarstjórna sem allar hafa
haft sína stórveldisdrauma.
Miðað við aldursskiptingu þjóðarinnar og
fæðingartíðni mun höfuðborgarsvæðið
halda áfram að vaxa með álíka hraða
og verið hefur. Það felur í sér 10-20%
fjölgun á hverjum áratug. Það er mjög
mikilvægt að áhrif skipulagsákvarðana
Reykjavíkur séu metin ekki aðeins út frá
áhrifum innan borgarmarkanna, heldur
á allt svæðið í heild sinni. Þannig kunna
„grænar“ skipulagsákvarðanir sem
aðeins líta til Reykjavíkur að leiða til mjög
„brúnna" áhrifa á höfuðborgarsvæðið.
Staðreyndin er sú að það eru ákveðnir
og aðskildir kaupendahópar sem girnast
hús í úthverfum og síðan nær miðju.
Þannig að ef Reykjavík kýs að opna ekki
ný úthverfi er mjög líklegt að áhugasamir
úthverfabúar myndu þá leita til annarra
sveitarfélaga og valda sama álagi á
umferðarkerfi borgarinnar og ef þeir
dveldust í reykvísku úthverfi.
Skipulagið fyrra 1962-1983 sem og
skipulagið 2010-2030 voru bæði í
samræmi við þann tíðaranda sem var
rfkjandi á þeim tíma er þau voru gjörð.
Bæði hafa þau til síns ágætis nokkuð. Hinu
fyrra var ætlað að ná þeim markmiðum
að viðhalda stöðu miðbæjarins sem
verslunar og þjónustumiðstöð með
góðum umferðartengingum, sem og
setja íbúðahverfi niður þar sem náttúrufar
væri heppilegast en engin truflun var
af atvinnustarfsemi. Þeim markmiðum
var náð á skipulagstímanum, en með
þeim langtíma afleiðingum að gera
höfuðborgarsvæðið of stórt, götótt
og óhagkvæmt. Það er mjög verðugt
verkefni að bæta úr þessum göllum, sem
er eitt helsta markmið nýs aðalskipulags.
Helsti galli hins nýja skipulags felst I
neikvæðni gagnvart umferðarbótum og
samgöngumannvirkjum sem virðist vera
litið á sem einhvers konar þjónkun við
einkabílinn sem kalli aftur á meiri umferð.
Vistvænar samgöngur og þétting hlýtur
einnig að snúast um umferðarbætur sem
stytta leiðir á milli staða þannig að tími og
eldsneyti sparist - og byggðin sé færð
saman.
Heimild
1. Sjá umfjöllun í Aðalskipulagi
Reykjavíkur 1966, bls 105.
Mynd 4 Staðsetning matvöruverslana og sérverslana í Reykjavík árið 1962
Heimild: Aðalskipulag Reykjavíkur 1962-1983
...upp í vindinn I 45