Læknablaðið - 01.04.2023, Blaðsíða 19

L ÆKNABL AÐIÐ 2023/109 187
Y F I R L I T S G R E I N
fjarlægðir.2,4 Í rannsókn á 300 tilfellum af ASIA-heilkenni í
alþjóðlegri fjölsetrarannsókn var meðalaldur sjúklinga með
ASIA-heilkennið 37 ár og meðaltími frá ísetningu brjóstapúða
til sjúkdómsmyndar um 31 mánuður (spann 1 vika – 5 ár).5
Hugtakið ónæmisglæðir er skilgreint sem efni sem eflir
sértækt ónæmissvar án þess að ræsa sértækt svar gegn sjálfu
sér. Ræsing ónæmiskerfisins fyrir áhrif ónæmisglæðis er
sjálftakmarkað (self limited) en sumir einstaklingar geta fengið
ótakmarkað svar með tilkomu sjálfsónæmismótefna og jafnvel
sjálfsónæmissjúkdóma.6
Silíkon er fjölskylda af polymerum sem deila með sér sil-
íkon-súrefniskeðju með mismunandi hliðarkeðjum.7 Silíkon er í
lækningum notað í þrenns konar formi: sem elastómer (silastic),
vökvi eða gel.
Silíkonbrjóstapúðar og bandvefssjúkdómar
Fjöldi rannsókna hefur verið birtur um hugsanleg áhrif silí-
konbrjóstapúða á heilsu einstaklinga. Erfitt er að bera rann-
sóknirnar saman til að fá heildstæðar niðurstöður, þar sem
margar uppfylla ekki tölfræðileg skilyrði sem geta gefið áreið-
anlegar niðurstöður. Að auki eru flestar byggðar á skráningu
sjúklinganna sjálfra en ekki fagfólks.8
Maccabi Healthcare Services (MHS) í Ísrael framkvæmdi
þverskurðarrannsókn á tölvutækum gögnum sem innihéldu
20 ára gögn frá tveimur milljónum sjúklinga og var birt 2018.9 Í
gögnunum voru 24.651 konur með silíkonpúða (1,2%). Til sam-
anburðar voru 98.604 konur á sambærilegum aldri og í sömu
þjóðfélagsstöðu, sem ekki voru með silíkonpúða. Hlutfallsleg
áhættuaukning þess að konur með púða væru greindar með
sjálfsónæmis- eða gigtsjúkdóm var 1,22 (95% CI 1,18-1,26).
Hæsta líkindahlutfallið af sjúkdómunum var fyrir sarklíki
OR=1,98 (CI 1,5-2,60), herslismein, OR=1,63 (1,26-2,11), Sjögrens-
sjúkdóm, OR=1,58 (1,26-1,97), heila- og mænusigg, 1,41 (1,11-
1,80), vefjagigt/síþreytu, 1,37 (1,29-1,45). Einnig voru marktæk
tengsl við ofstarfsemi skjaldkirtils (p<0,001), vanstarfsemi
skjaldkirtils (p<0,001), sóra (p=0,001) og iktsýki (p=0,018).9
Aukin hætta á Sjögrens-sjúkdómi (Effect size (ES) = 1,38 (CI,
1,06-1,80)) og iktsýki (ES = 2,92 (CI: 1,01-8,47)) hjá konum með
silíkonpúða hefur einnig verið lýst í kerfisbundinni safngrein-
ingarrannsókn með 32 birtum rannsóknum.8 Aðeins tvær af 11
rannsóknum sem rannsökuðu iktsýki og tvær af 7 rannsókn-
um á Sjögrens-sjúkdómi tóku þó fullnægjandi tillit til trufl-
andi þátta (confounding factors).
Stór, afturskyggn fjölsetra- og eftirfylgnirannsókn birtist í
janúar 2019.10 Skoðuð var tíðni almennra aukaverkana, sjálfs-
skaða og barneigna eftir brjóstapúðaísetningar hjá 99.993 kon-
um sem fengið höfðu brjóstapúða frá tveimur framleiðendum
(Mentor og Allergan). Þær voru bornar saman við áður birtar
tíðnitölur í Bandaríkjunum. Fimmtíu og sex prósent höfðu sil-
íkonbrjóstapúða eftir brjóstastækkun. Þeim sem fengu Mentor-
brjóstapúða var fylgt eftir í 7 ár með sjálfskráðum upplýsing-
um um heilsubresti. Á þeim tíma höfðu þær aukna hættu á
ákveðnum sjúkdómum borið saman við almennar tíðnitölur
í Bandaríkjunum (tafla I). Í þessari rannsókn voru vefjagigt
og lungnakrabbamein þó fátíðari hjá konum með silíkonpúða
en hjá almenningi. Ástæðan fyrir þessu er óþekkt. Allergan-
brjóstapúðunum var eingöngu fylgt eftir í tvö ár, sem ekki
leyfði sambærilega útreikninga. Mat höfunda er það að rann-
sóknir þessara stóru fyrirtækja á vöru sinni geti á margan hátt
verið betri að gæðum svo hægt sé að draga af þeim ályktanir.
Skilgreining á ASIA-heilkenni
Autoimmune/Inflammatory syndrome induced by adjuvants (ASIA)
er sjúkdómsástand sem fyrst var lýst af Shoenfeld og Agmon-
Levin árið 2011.1 Höfundarnir settu þá fram töflu II með
nokkrum meiriháttar og nokkrum minniháttar einkennum
til að hjálpa til við að skilgreina sjúkdómsgreininguna ASIA-
heilkenni. Í töflunni eru tilgreindir nokkrir ónæmismiðlaðir
sjúkdómar sem deila með sér klínískri sýnd ásamt sögu um
fyrri útsetningu fyrir ónæmisglæði. Tilgangur höfundanna
var að vekja athygli á þeim grunnþáttum sem einkenna ASIA-
heilkennið, að auka vitund lækna og um leið að stuðla að því
að sjúklingar greindust fyrr, auk þess sem forða mætti þeim
sem væru í áhættu fyrir sjálfsónæmissjúkdómum frá því að
Tafla I. Tíðni sjúkdóma og andvana fæðinga hjá konum með silíkonpúða í
samanburði við birtar upplýsingar meðal kvenna í Bandaríkjunum (tíðni
miðað við 10.000 æviár). Sjálfskráðar upplýsingar kvenna með Mentor-
silíkonpúða á 7 ára tímabili.
Sjúkdómur SIR (95% CI) P-gildi
Scleroderma 7,00 (5,12-9,34) <0,001
Sjögrens-sjúkdómur 8,14 (6,24-10,44) <0,001
Sortuæxli 3,71 (2,87-4,73) <0,001
Iktsýki
Krabbamein
Taugasjúkdómur
5,96 (5,35-6,62)
1,54 (1,42 – 1,68)
1,59 (1,44 – 1,76)
<0,001
<0,001
<0,001
Andvana fæðing 4,50 (3,59-5,56) <0,001
(SIR=Standardized incidence ratio, CI=confidence interval, öryggisbil)
Heimild: US FDA Breast Implant Postapproval Studies: Long-term Outcomes in 99,993
Patients. Ann Surg 2019; 269: 30-6.
Tafla II. Sjúklingur er talinn vera með ASIA-heilkennið ef hann er með tvö
af meiriháttar einkennum eða eitt meiriháttar einkenni og tvö minniháttar
einkenni.
Meiriháttar einkenni
Útsetning fyrir utanaðkomandi ræsandi efni (sýkingu, silíkoni, ónæmisglæði,
bóluefni) áður en klínísk einkenni komu fram
Tilkoma dæmigerðra klínískra einkenna:
Vöðvaverkir, vöðvabólga eða vöðvaþróttleysi
Liðverkir og/eða liðbólgur
Síþreyta, svefntruflanir og svefn sem ekki gefur næga hvíld
Taugaeinkenni
Vitsmunaleg afturför, minnisleysi
Hækkaður líkamshiti, munnþurrkur
Brottnám þessa ræsandi efnis leiðir til bata
Dæmigerð vefjasýni frá þeim líffærum sem eru með einkenni
Minniháttar einkenni
Sjálfsónæmismótefni eða mótefni sem beinast að hinu ræsandi efni
Önnur klínísk einkenni (til dæmis órólegur ristill)
Ákveðinn HLA-flokkur (til dæmis HLA DRB1, HLA DQB1)
Tilkoma sjálfsónæmissjúkdóms (til dæmis MS, scleroderma)
Heimild: Watad A, Sharif K, Shoenfeld Y. The ASIA syndrome: basic concepts. Mediterr J
Rheumatol 2017; 28: 64-9.