Mímir - 01.06.1981, Blaðsíða 57

svikna hringinn sem giftu konuna, stjtlpuna
sem forsjónina og kistuna sem hjónaband-
ið.1) Þó má segja að þessi túlkun sé í þrengsta
lagi. Eðlilegra er að láta þessi tákn fá al-
mennt gildi og tala þá um það sem maður
þráir og hefur, dæmisögu um vonina, veru-
leikann og örvæntinguna eða fara að dæmi
Sveins Skorra og tala um hvað sé ekta og
hvað svikið í mannlegu lífi2). En með síð-
ustu túlkuninni nálgast ljóðið það sem á eft-
ir kemur.
„Örvæntingin“ er hér n.k. yfirlitsmynd.
Veruleikinn kom, tók frá honum vonina
(eiginkonu hans) og gat við henni barn (ör-
væntinguna) sem er með honum í grafhvelf-
ingu barna hans — barna hans og vonarinn-
ar sem eru þá sammæðra örvæntingunni.
Hann getur ekld losnað við örvæntinguna,
það er engin undankoma:
„Vonin var eiginkona mín, en veruleikinn
kokkálaði mig. Eg hata hann.
Eg geng upp í kirkjugarð, og leiði lítið barn.“
Rétt á eftir segir hann við þetta sama
barn:
„Móðir þín er farin. Pað var bjartklædd stúlka,
sem brosti. Hún kemur aldrei aftur . . .
. . . En samt elska eg þig - elska þig vegna hennar
móður þinnar, sem er farin.“
Jón situr uppi með örvæntinguna og virð-
ist ekki sjá neina von um bjartari tíð, nema
kannski í ást sinni á örvæntingunni. Þetta
getum við sett upp í skema strúktúralistans
franska, A. J. Greimas:3)
Vonin ^ Örvæntingin
? Veruleikinn
„Tjaldið fellur“ og „Tómas“ koma í fram-
haldi af þessu. Þessi ljóð undirstrika fánýti
lífsins — við erum aðeins leikarar á sviði
guðs og öðlumst engan skilning á tilveru okk-
ar fyrr en í dauðanum. Þetta heldur áfram í
Tómasi. Hann er alltaf einn, getur ekki tengst
öðrum. Sjálfur Jesú verður að hafna hon-
um því hann getur ekki trúað, þó hann vilji.
Ljóðið endar í algjöru vonleysi um að finna
nokkra lausn. Um þetta segir Sveinn
Skorri4):
„Beinast virðist liggja við að lesa Biblíuvísun
Ijóðsins sem táknræna fyrir trúarlegar efasemdir
mælanda þess en jafnframt lýsir það trúarþörf
er þó lýkur rökrétt með spurningu.“
„Ástarsaga“ tengist fyrri ljóðunum og er
jafnvel eins konar forspil að „Vita nuova“.
Stúlkan getur ekki gefið honum gimsteininn
sinn — ást sína — og þess vegna geta þau
aldrei náð saman. Ljóðinu lýkur á þessurn
orðum:
„Eg er gömul kona, sem geng eftir veginum og
græt. Eg mæti honum aldrei oftar.
Hvers vegna geng eg eftir veginum og græt?
Eg á gimstein, sem eg get ekki gefið.“
„Vita nuova“ er allt annars konar. Loksins
endar Ijóðið í einhverri von, nánast fögnuði,
óði til ástarinnar. Fyrst er dregin upp mynd
af Oscari Wilde í fangelsi en þar sat hann
fyrir kynvillu. I seinni hlutanum rennur ,,ég“
ljóðsins saman við Oscar og þeir kumpánar
hrinda bát úr nausti (hefðbundin líking fyrir
yrkingar) og sigla elskandi til fjarlægra
stranda. Því má ekki gleyma að safn ástar-
ljóða Dantes til Beatrice hét einmitt „Vita
nuova“. Það sakar heldur ekki að geta þess
að í Iðunni, VII. árg., 1921—22, bls. 173—
76 birtust „Hatturinn“, „Hjónaband“,
„Kvenmaður“, „Tjaldið fellur“, ,,Ævisaga“
(,,Ástarsaga“ í Flugum) og „Vita nuova“
undir yfirskriftinni „Flugur“. Þetta bendir
einmitt á að „Vita nuova“ sé eins konar nið-
urstaða annarra ástarljóða bókarinnar þó í
sjálfu sér hafi þetta auðvitað ekkert sönnun-
argildi.
Þá er komið að tveimur síðustu ljóðunum,
„Promeþevs“ og „Perlan“. Sveinn Skorri
55