Nýir pennar - 15.04.1947, Blaðsíða 8
stefna, existentalisminn ekki
lengur einkaeign nokkurra
heimspekinga, sem fylgdust með
Sartre, heldur breiddist stefnan
ört út og fylgi hennar óx jafnt
og þétt. Hún varð hinum þjök-
uðu Frökkum hugljúft efni í
hrókaræður um böl heimsins og
vonleysi þessa lífs.
Existentalistarnir halda því
fram, að engin heimspekikenn-
ing geti skýrt alheiminn og þeir
neita því, að það sé til nokkuð,
sem kalla má mannlegt eðli.
Sartre viðurkennir fúslega hinn
mikla arf, sem hann hefur hlot-
ið frá eldri hugsuðum, til dæm-
is Pascal hinum franska, sem
efaðist um gildi allra heimspeki-
kenninga. Sartre iðar í skinn-
inu, þegar Pascal tekur til máls:
„Mér ógnar sú tilhugsun, hversu
stutt ævi mín er og hvernig hún
er gleypt af eilífðinni, fyrir og
eftir mína daga, hversu lítið fer
fyrir mér og hversu glataður ég
er í hinu óendanlega rúmi al-
heimains, sem ég veit ekkert um
og ekkert veit um mig. Það er
mér undrunarefni, að ég skuli
vera hér frekar en á einhverjum
öðrum stað, vera til nú frekar
en á einhverjum öðrum tíma“.
Það er slík örvilnan, slík angist
um dýpstu vandamál tilverunn-
ar, sem marka hina nýju stefnu.
Það er ekki að undra, að slíkt
skuli koma fram í París eftir
fall Frakklands.
Danski klerkurinn Kirke-
gaard er þó öllu fremur átrún-
aðargoð existentalistanna, þótt
það skilji á milli hans og þeirra
í trúmálunum. Hann var trú-
maður, Sartre er trúleysingi.
Existentalisminn skiptist nú
þegar í tvo flokka eftir trúmál-
unum, og er Þjóðverjinn Ivarl
Jaspers talinn fyrir hinum
kristnu, en Sartre þeim heiðnu.
Sartre heldur því fram, að
stefna sín sé alls ekki lirein nið-
urrifs- og svartsýnisstefna.
Hann segir að lífsskoðun sín eigi
að hvetja menn til starfs, þar
eð hún geri mönnum frelsi þeirra
ljóst og bjargi þeim frá falskri
öryggistilfinningu.
Sartre er ennþá ungur maður,
og árin ein munu kveða upp
dóm yfir stefnu hans og lífs-
skoðun. Ef til vill er þetta að-
eins eðlileg afleiðing stríðsins,
en verið getur einnig, að menn-
irnir við barinn í Hotel J'ont-
Royal séu að skapa nýja kafla
í sögu heimspekinnar.
6