Bergmál - 01.05.1955, Síða 24

1
VINUR í NEYÐ
Smásaga eftir Somerset Maugham
í þrjátíu ár hefi ég rannsakað
mennina. Ég veit þó ekki mjög
mikið um þá. Ég mundi áreið-
anlega hugsa mig um tvisvar
áður en ég vistaði hjá mér þjón
eftir andlitinu einu saman. En
samt býst ég við því, að við
dæmum aðra að mestu eftir and-
litinu. Við drögum ályktanir
okkar af lögun hökunnar, augn-
bragðinu og dráttunum kring-
um munninn. Mér er til efs að
við höfum oftar rétt fyrir okk-
ur en rangt. Hvers vegna skáld-
sögur og leikrit eru svo oft ólík
lífinu, er af því að höfundar
þeirra, ef til vill af nauðsyn,
skapa hverja persónu úr einu
og sama efni. Þeir treysta sér
ekki til að hafa þær sjálfum sér
ósamræmar, því að þá verða þær
óskiljanlegar, en þrátt fyrir það
erum við flest sjálfum okkur
ósamkvæm. Við erum tilviljana-
kennt samansafn ólíkra eigin-
leika. í bókum um rökfræði er
okkur kennt, að það sé fráleitt
að telja að gull sé pípulagað eða
að þakklæti sé þyngra en loft.
En í þeim ósamstæðum sem
fólgnar eru í einni sál getur
gult hæglega verið vagn með
hesti fyrir og þakklæti mið
næsta vika.
Ég yppti öxlum þegar mér er
sagt, að fyrsta sýn sé oftast nær
sú réttasta. Mér finnst, að þess
konar fólk sé annað hvort mjög
skammsýnt eða mjög hégóm-
legt. Hvað mig áhrærir finnst
mér að því lengur sem ég þekki
fólk, því meiri ráðgáta sé það
mér: elztu vinir mínir eru einnig
þeir, sem ég get varla sagt um
að ég þekki hið minnsta brot af.
Þessar hugleiðingar hafa orðið
til af því tilefni að ég sá í morg-
unblaðinu lát Edwards Hyde
Burtons í Kobe. Hann var kaup-
maður og hafði rekið verzlun
í Japan í mörg ár. Ég þekkti
hann mjög lítið, en hann var
mér engu að síður hugstæður
af því að hann hafði einu sinni
gert mig mjög undrandi. Ef hann
hefði ekki sjálfur sagt mér sög-