Skógræktarritið - 15.05.2002, Blaðsíða 61

vistkerfum í snauða eyðimörk og
viðhalda henni með beit er
óásættanlegt.
Til að ná viðunandi árangri í
landgræðslu og endurheimt
skóga þarf að girða búfé af í stað
skóglendis.25 Það yrði stórt skref
í átt að því að gera landbúnað
sjálfbæran. Stór hluti láglendis
fengi þá tækifæri til að klæðast
skógi og öðrum gróðri á nýjan
leik, eins og það á skilið. Það er
óeðlilegt að þúfjáreigendur hafi
rétt til að beita land sem er að
eyðast og enn óeðlilegra að aðrir
beri kostnaðinn sem af því hlýst.
Það er ekki mál einhverra annarra
hvort og hvar sauðfé spillir landi.
Það kemur öllum við.
Niðurstaðan er sú að hvorki
ofbeit né lausaganga búfjár er í
anda sjálfbærrar þróunar og á
ekki að viðgangast.
Niðurlag
í þessari grein hef ég bent á
áhrif sauðfjárbeitar og tínt til
ýmis rök fyrir því að stöðva
lausagöngu búfjár, svo að land
geti af sjálfsdáðum klæðst gróðri,
þar með talið skógi, að nýju.
Landið klæðist ekki þeim skrúða
sem það á skilið á meðan
lausaganga er leyfð. Hún er ekki
í takt við sjálfbæra þróun því hún
veldur landinu skaða og
þjóðarbúinu miklum kostnaði.
Þeir sem vilja hafa óbreytt
ástand í þessum málum hafa
einkum bent á 4atriði, máli sínu
til stuðnings. f fyrsta lagi að
sauðfjárbúskapur hafi alltaf verið
stundaður eins og nú er gert. í
öðru lagi að sauðfjárbeit hafi ekki
neikvæð áhrif á gróðurfar heldur
stafi ásýnd landsins af
náttúruhamförum og vondum
veðrum. í þriðja lagi að
sauðfjárbeit f dag skipti engu
máli, því féð sé svo fátt og í
fjórða lagi að of dýrt sé að girða
sauðféð af. í grein þessari hafa
verið færð rök fyrir því að fyrstu
þrjú atriðin eru röng. Um fjórðu
rökin er það að segja að ef sauðfé
verðurgirtaf lendir kostnaður-
inn við sauðfjárræktina á þeim er
hirða tekjurnar, en ekki á öðrum
landnotendum eins og nú
tíðkast. Lausaganga búfjár og sú
örtröð sem af henni hlýst, er of
dýru verði keypt fyrir landið og
þjóðina.
í gegnum tfðina hafa margir
aflað sér óvinsælda með því að
benda á áhrif beitar á land.
Einkum hafa þeir sem ekki vilja
viðurkenna vandann reiðst
slíkum skrifum. Meðal þeirra
sem skrifað hafa um ofbeit er
Halldór Laxness, sem að margra
mati er maður nýliðinnar aldar.
Skrifaði hann margar
blaðagreinar og pistla um
landbúnað og landnýtingu á
sínum tíma og benti á ofbeit og
önnur landspjöll. í einni af
endurminningabókum sínum
„í túninu heima" líkir hann
sauðfjárbúskap við skemmtun
eða sport frekar en landbúnað
sem mark sé á takandi, enda
tilheyri sauðfjárbúskapur öðru
menningarstigi en því sem að
íslenska þjóðin stendur á. Auk
þess segir Halldór:
„Þessi bitvargur, sauðkindin,
hefur gegnum tíðina gert úr
íslandi það land sem svo er spilt
af mannavöldum að ekkert annað
evrópuland kemst þar í hálfkvisti.
Einginn einstakur skaðvaldur
hefur spilt íslandi einsog
sauðkindin.‘‘l6: bls 222
Er það ifon mín að íslendingar
beri gæfu til að nýta nýja öld til
að stöðva lausagöngu „mesta
einstaka skaðvaldsins" og taka
upp eðlilegan, sjálfbæran
búskap, lýð og landi til heilla.
Þakkir
Ég vil þakka öllum þeim sem
veittu mér lið á einn eða annan
hátt við samningu þessarar
ritgerðar. Sérstakar þakkir eiga
lón Kr. Arnarson, Jóhanna Lilja
Arnarsdóttir, Sigrún
Theodórsdóttir og Helgi
Hallgrímsson skildar fyrir
yfirlestur og athugasemdir. Án
þeirra hefði ritgerðin ekki orðið
að veruleika. Helga og Þresti
Eysteinssyni vil ég þakka fyrir lán
á myndum.
Mynd 12: Birkið breiðist út.
Birki getur verið öflugur landnemi á örfoka landi ef landið fær frið fyrir beit.
Uppgræðsla með sjálfsáningu birkis þekkist varla utan friðaðra svæða. Hér nemur
birki land á mel í skógræktargirðingunni í Botni í Hvalfirði. Mynd: Þröstur
Eysteinsson.
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2002
59