Skógræktarritið - 15.05.2002, Qupperneq 59

Skógrækt ríkisins borgar
160.000 kr. á ári í fjallskilagjald
til sauðfjárbænda í Skorradal
svo að þeir geti náð í sitt eigið
fé á afrétt.50
2. Sauðfjárveikivarnagirðingar og
afréttargirðingar eru settar upp
af hinu opinbera og viðhaldið á
kostnað skattgreiðenda til að
koma í veg fyrir samgang fjár.
3. Þar sem stundaður er annar
búskapur en sauðfjárrækt þarf
að leggja í kostnað við að girða
tún, skóga, akra og skjólbelti til
að verjast ágangi lausagöngu-
fjár. Ef ekki væri vegna lausa-
göngu sauðfjár þyrftu bændur
aðeins að girða beitarhólf sín
af. Það sama á við ef menn vilja
græða upp land eða rækta skóg.
Girðingakostnaðurinn stafar
ekki af landgræðslu, skógrækt
né af annarri jarðrækt. Hann
stafar af sauðfjárræktinni en
lendir annars staðar (mynd 10).
4. Ókeypis beit í afréttum og á
löndum annarra. Hin
svokallaða Auðlindanefnd sem
Alþingi setti á laggirnar árið
1998 skilaði af sér álitsgerð
tveimur árum síðar. Þar er lagt
til að greitt verði fyrir aðgang að
auðlindum.4 Sauðfjárbændur
þurfa ekki að greiða fyrir aðgang
að beitilandi, hvernig sem þeir
nýta þá auðlind. Hið sama á
við þó beitilandið sé í einkaeign
annarra, sem f mörgum
tilfellum vilja alls ekki hafa
sauðfé á sínu landi. Einu gildir
hvort þessi auðlind er ofnýtt
eður ei. Þeir sem nýta
Mynd 10: Að afloknum málsverði
Hér hefur tvílemba sest ofan á
plastdúk sem lagður var vegna
skjólbeltaræktunar. Víðigræðlingum
hafði verið stungið í plastdúkinn um
vorið, en þeir voru étnir af þessu fé.
Uppsetning girðinga, vegna
lausagöngu búfjár, eykur kostnað við
skjólbeltarækt. Mynd: Sig.A.
auðlindina bera enga ábyrgð.
5. Uppgræðsla beitilanda.
Almannafé er varið til að græða
upp beitilönd fyrir sauðkindur
án þess að landið fái
tímabundna friðun. Hægt væri
að græða upp stærri og
samfelldari svæði með minni
tilkostnaði ef ekki væri vegna
lausagöngu.
Ef sauðfjárbændum yrði gert
skylt að sjá sjálfir um skepnur
sínar og tækju á þeim ábyrgð líkt
og aðrir skepnuhaldarar, mætti
spara stórlega f öðrum búrekstri
og landið fengi frið til að klæðast
þeim skrúða sem það á skilið. Er
til of mikils mælst að þeir sem
þiggja styrki til að ala búfé sjái
sjálfir um það og tryggi að beitin
sé f sátt við landið?
Styrkjakerfið mætti nýta til að
stjórna beit og koma því í
viðunandi horf. Það mætti hugsa
sér hærri beingreiðslur til þeirra
sem girða fé sitt af, enda verða
þeir af flestum óbeinu styrkjunum
sem hér hafa verið nefndir. Með
síðasta búvörusamningi eru stigin
fyrstu skrefin í þá átt að miða
beingreiðslur við landnýtingu,56en
betur má ef duga skal. Það hlýtur
að teljast eðlileg krafa að
eigendur búfjár beri á því alla
ábyrgð, eins og sett var f lög á
þjóðveldisöld.12
Enn er þó ótalinn kostnaður
sem hlýst af lausagöngu búfjár á
vegsvæðum. Árið 1999 bárust
tilkynningar um árekstur við 212
sauðkindur til tryggingafélag-
anna,51 en enginn veit hve
árekstrarnir eru margir ef allt er
talið. í þessum slysum er um
beint eignartjón að ræða ásamt
þeim kostnaði sem seint verður
bættur að fullu og metinn til fjár;
mannslíf.
Sjálfbær þróun
Á seinni hluta 20. aldar urðu
miklar breytingar á viðhorfum
manna til náttúrunnar. Menn sáu
fram á þverrandi náttúruauðlindir
og stækkandi eyðimerkur.
Mönnum varð smám saman ljóst,
að eitthvað varð til bragðs að
taka. Þeir voru reyndar fáir sem
vildu gera eitthvað sjálfir í mál-
unum. Þess í stað var sú hugsun
ríkjandi að aðrir ættu að taka sig
á í umhverfismálum, þar með
taliðdandgræðslu og skógrækt. Á
meðan versnaði ástandið stöðugt
og verndarstarfið skilaði ekki
tilætluðum árangri.
Árið 1987 kom út skýrsla á
vegum Sameinuðu þjóðanna,
SKÓGRÆKTARRITIÐ 2002
57