Tímarit lífeindafræðinga - jul. 2006, Qupperneq 13

TÍMARIT LÍFEINDAFRÆÐINGA 2006 / 1. árgangur / 1. tbl. 13
sjálfboðaliðum sem tóku þátt í asetýlsalisýlsýrukönnun.
Saursýni voru rannsökuð þegar þeir voru á sérfæði og hins
vegar á venjulegu fæði. Saursýni sem mældust með blóð
minna en 2 ml/100 g saur með 51Cr aðferð1 voru mæld
með benzidínprófi og TMB prófum. Um 5% saursýna voru
jákvæð með þessum prófum þegar sjálfboðaliðarnir voru á
sérfæði en um 25% þeirra þegar þeir voru á venjulegu
fæði. Þegar sjálfboðaliðarnir höfðu fengið asetýlsalisýlsýru
og blóð í saur fór yfir 5 ml/100 g saur urðu 87% til 100 %
saursýnanna jákvæð með prófunum [19].
Rannsóknastofa hjá Noklus (gæðafyrirtæki í Noregi)
segir HFec gefa jákvætt svar í 10-35% tilfella þegar u.þ.b.
2 ml af blóði eru í 100 g af saur og í 80-90% tilfella þegar
um 5 ml blóðs eru í 100 g af saur [20].
Athugun var gerð á Sörlandet sykehus í Arendal í
Noregi á sjúkraskýrslum 74 sjúklinga frá árunum 1985 –
1998 sem voru með ristilkrabbamein. Hjá 25 sjúklinganna
höfðu saursýni verið rannsökuð fyrir blóði, 20 voru með
jákvætt HFec en fimm neikvætt [21].
Í töflu 1 má einnig sjá næmi HFec fyrir ristilsepum,
krabbameinum í endaþarmi, ristli og maga. 51Cr aðferð var
líka beitt til þess að ákvarða meðalgildi blóðmagns í saur á
sólarhring. Rannsóknirnar voru gerðar af Dybdahl og
félögum.
Tafla 1. Næmi HFec fyrir ristilsepum, krabbameinum í
endaþarmi, ristli og maga. 51Cr aðferð var einnig beitt til
þess að ákvarða meðalgildi blóðmagns í saur á sólarhring.
Rannsóknirnar voru gerðar af Dybdahl og félögum [22,23].
Fjöldi
sjúklinga
Næmi
HFec
Meðalgildi
blóðmagns í
saur / 24 klst.
Ristilsepar 24 50% 0,74 ml
Krabbamein í endaþarmi 8 85% 1,26 ml
Krabbamein í ristli 12 85% 2,18 ml
Magakrabbamein 23 85% 2,68 ml
3. Hemoccult SENSA (HSensa)
HSensa er framleitt af Beckman Coulter inc. í Banda
ríkjunum. Prófið notar krómógenið guaiac. Örvunarefni er
í framkallaranum sem gerir þetta próf næmara og áreiðan
legra en önnur guaiacpróf en hins vegar getur það gefið
fleiri fölsk jákvæð svör hjá einstaklingum sem eru ekki á
sérfæði. HSensa hefur verið notað m.a. á Fjórðungs
sjúkrahúsinu á Akureyri og á ýmsum heilsugæslustöðvum
og göngudeildum hér á landi.
Árið 2001 gerði starfshópur á vegum Landlæknis
embættisins tillögur að leiðbeiningum um skimun eftir
ristilkrabbameini á Íslandi. Starfshópurinn mælti með
hópskimun eftir blóði í saur einu sinni á ári hjá einkenna
lausum einstaklingum 50 ára og eldri sem væru í meðal
áhættu. Hópurinn taldi að valið stæði á milli prófanna
Hemoccult II og HSensa [24]. Hemoccult II er framleitt af
sama fyrirtæki og HSensa og notar sama krómógenið en er
ekki eins næmt og HSensa.
Framleiðandi HSensa segir prófið hafa verið jákvætt í um
75% tilfella þegar 0,3 mg hemóglóbíns var bætt í eitt gramm
af saur heilbrigðra einstaklinga og 100% þegar 1 mg af
hemóglóbíni var bætt í eitt gramm af saur [25].
Allison og félagar gerðu rannsókn á næmi, sértæki og
jákvæðu forspárgildi nokkurra prófa fyrir ristilsepum
(ristilkirtilæxlum) > = 1 cm og ristilkrabbameini. Prófin
voru Hemoccult II, HSensa og HemSelect (mótefnapróf
sem er sértækt fyrir hemóglóbíni manna). Einnig voru
niðurstöður prófanna HSensa og HemSelect sameinaðar
þannig að ef bæði prófin voru jákvæð þá taldist HSensa og
HemSelect sameiningin jákvæð. Á töflu 2 eru niðurstöður
þeirra en þeir reiknuðu einnig út jákvætt forspárgildi og
reyndist HSensa vera með lægsta gildið en sameiningin
HSensa og HemSelect það hæsta [26].
Tafla 2. Allison og félagar (1996) gerðu rannsókn á næmi og
sértæki nokkurra prófa fyrir ristilsepum > = 1 cm og ristil­
krabbameini hjá 8.104 einstaklingum. Prófin voru Hemoccult II,
HSensa og HemSelect (mótefnapróf) en einnig reiknuðu þeir með
HSensa og HemSelect sameiginlega þannig að ef bæði prófin
voru jákvæð þá taldist sameiningin jákvæð [26].
% jákvæðra prófa Næmi Sértæki
Hemoccult II 2,5 37,1 97,7
HSensa + Select 3 65,6 97,3
Select 5,9 68,8 94,4
HSensa 13,6 79,4 86,7
Mótefnapróf
Mótefnaprófin (immunochemical, immunological tests)
eru orðin talsvert algeng víða erlendis en hafa enn ekki
verið tekin í notkun hér á landi. Mikil umfjöllun um þessi
próf síðustu ár og sú staðreynd að þau eru sértæk réð því
að mótefnapróf var einnig valið í rannsóknina [27]. Þau
eru flest sértæk fyrir hemóglóbíni manna þ.e. þau nýta
einstofna mótefni gegn próteinkeðjum (glóbín) hemó
glóbíns. Þessi próf eru ekki eins næm og peroxíðasaprófin
fyrir blæðingu ofarlega í meltingarveginum. Það er talið
vera vegna þess að þarmaflóra og meltingarefnahvatar
valda niðurbroti á hemóglóbíni sem verður við það mót
efnalega óvirkt [10]. Í nokkrum prófum er notast við
mótefni gegn albúmíni í blóði en þau eru ekki eins
áreiðanleg [28].
Hemosure (Hsure)
Hsure er samlokumótefnapróf en það er með tveimur
mótefnum, öðru einstofna og hinu fjölstofna. Þetta gerir
prófið sértækara. Prófið hefur verið þróað og framleitt af
W.H.P.M. inc. í Kaliforníu og kom á markað fyrir rúmum
10 árum en undir nafninu Hsure á síðasta ári. Framleiðandi
segir prófið mjög næmt, greini 0,03 mg af hemóglóbíni í
einu grammi af saur, næmi fyrir ristilkrabbameini 84,6% og
sértæki 99% [6].
1 51Cr aðferð er notuð í vísindaskyni til mælingar á blóði í saur. Rauðum blóðkornum merktum 51Cr er sprautað í bláæð sjúklings og síðan er geislavirknin mæld í saur viðkomandi [12].
Grein / blóð í saur