Tíðindi Prestafélags hins forna Hólastiftis - 01.01.1984, Side 22

26
TlÐINDI
kirkjur. En einmitt það ár, þegar hálfnuð var öld, reis fyrsta
timburhúsið af grunni hér í dalnum, og það var Urðakirkja,
sem var sú eina af sóknarkirkjunum fjórum sem var bænda-
kirkja, þar er hún var í eigu og á ábyrgð bóndans eða jarðar-
eigandans. Þessa fyrstu timburkirkju byggði merkisbóndinn
Halldór Þorkelsson, sem meðal annars var ágætur smiður.
Það var þessi kirkja sem fauk af grunni og brotnaði í spón í
aftakaveðri 20. sept. árið 1900, aldamótarokinu, og eftir hana
var byggð sú Urðakirkja sem enn stendur.
Þessi kirkjusmið á Urðum var tákn nýs tíma sem kenna má
við seinni hluta 19. aldar. Þá gekk mikill stóridómur yfir
torfkirkjunum, sem til voru um allt land, þær þóttu ekki
lengur við sæmandi guðshús, menn þráðu nýjar kirkjur,
timburkirkjur, reisulegri og bjartari og stærri. Hver af annarri
spruttu þær nú upp, og þannig var það hér í Svarfaðardal.
Næst eftir Urðakirkju kom röðin að Upsakirkju. Torfkirkjan
þar var rifin árið 1853 og á árinu 1854-55 var byggð þar
timburkirkja í hennar stað. En það kom í ljós fyrr en varði, og
þó enn betur síðar, að svarfdælskir byggingameistarar, vanir
jarðgrónum torfhúsum, gerðu sér ekki grein fyrir að betra var
að festa þessi nýju timburhús rækilega niður til þess að ekki
tæki veður upp. Nýja kirkjan á Upsum fauk af grunni sínum
tveggja ára gömul í ofviðri hinn 2. mars 1857 og byltist al-
gjörlega um koll og skemmdist mikið. Hún var þó hresst við
strax sama sumarið, en ekki átti af henni að ganga, því að hún
fauk í stórviðrinu 20. sept. árið 1900 eins og Urðakirkja og
gjöreyðilagðist. Var þá byggð sú Upsakirkja, sem ofan var
tekin að mestu þegar Dalvíkurkirkja tók við hlutverki hennar.
A Völlum var torfkirkja gömul og lasburða. Nú voru Vellir
sá kirkjustaðurinn sem tilkomumestur þótti löngum og þegar
timburkirkjur voru komnar bæði á Urðum og Upsum var ekki
nema von að Vallamenn færu að hugsa sér til hreyfings. Séra
Kristján Þorsteinsson var orðinn gamall og þreyttur, en eigi
að síður fór hann að undirbúa að ný kirkja risi á Völlum. Svo
þegar séra Páll Jónsson sálmaskáld kom til brauðsins 1859