Tíðindi Prestafélags hins forna Hólastiftis - 01.01.1984, Page 79

PRESTAFÉLAGS HINS FORNA HOLASTIFTIS
83
kirkja hafi verið alkirkja og þar hafi setið prestur a.m.k. um
tíma. Hefur sóknin náð frá Steðja á Þelamörk í suðri og
norður með Hörgá að austan, en úr siðaskiptum hefur sóknin
verið lögð til Möðruvallakirkju. Laugalandskirkja hefur þó
staðið áfram en sem hálfkirkja, þ.e.a.s. aðeins haft tekjur af
heimafólki. í Jarðabók Arna Magnússonar er skrifað 8. júní
1712: „Hálfkirkja er hér og embættisgjörð framin inn til
næstu 7 eður 8 ára þá heimafólk var til sakramentis. . . .“ Þar
segir ennfremur um Grjótgarð að nálægir hafi heyrt og svo
eftir tekið að Laugalandskirkju væri eignað þetta býli.
Af framansögðu virðist eðlilegt að draga þá ályktun að
flestar grafirnar á Laugalandi séu frá því fyrir siðaskipti, þótt
nokkrar kunni að vera yngri en þurr jarðvegur og önnur
hagstæð skilyrði hafa ráðið því hversu vel þessar jarðnesku
leifar hafa varðveist.
* * *
Hér má með öðrum orðum finna líklegar skýringar á for-
sögunni og mun svo vera víðast hvar þar sem beinaleifar
finnast. Hitt kann að reynast erfiðara viðfangs, hvernig skuli
taka á slíkum málum og hver sé raunverulega ábyrgur ef
slíkur beinafundur veldur verulegu raski eða fjárhagstjóni.
Slíkir „grafreitir“ (ef grafreiti skal kalla þar sem almenna
friðunarreglan tekur aðeins til 75 ára) falla í sjálfu sér hvorki
undir lög um fornminjar né heldur gildandi kirkjugarðalög
svo óyggjandi sé. Eins og nú hagar til er sennilega aðeins unnt
að höfða til siðferðilegra raka og almennrar virðingar á frið-
helgi jarðneskra leifa forfeðranna. Þar sem ætla má að víðar
en á Laugalandi kunni að leynast fornir grafreitir er því
æskilegt að reglur verði settar um meðferð þeirra og friðhelgi.
En jafnframt þarf að kveða á um hverjum ber að auðkenna þá
og annast þá þar sem ekki er hægt að líta á þá eins og
venjulega kirkjugarða. Sama gildir um einstakar beinaleifar
sem kunna að finnast, þótt ekki sé vitað til að um fornan
kirkjugarð sé að ræða.