Helgarpósturinn - 19.11.1987, Síða 24

UM HELGINA
Leikritið um Kaj Munk verðursýnt
í allra, allra síðasta sinn um helgina
og ætti enginn að hugsa sig tvisvar
um sem vill sjá þessa stórkostlegu
uppfærslu. Eins og menn muna fóru
leikendur með leikritið í ferðalag til
Danmerkur þar sem þeir sýndu verk-
ið í kirkjunni sem Kaj Munk predikaði
í. Hlutu þeir mjög góða dóma og lof
fyrir framúrskarandi leik. Lokasýn-
ingin á Kaj Munk verður í Hallgríms-
kirkju á sunnudaginn kl. 15 og
mánudaginn kl. 20.30. Miðasala er i
kirkjunni sýningardagana en einnig
er hægt að panta miða í sima 14455
allan sólarhringinn.
Gaukurinn sem missti röddina er
aðaluppistaðan í leikritinu Sæta-
brauðskarlinum sem Revíuleikhús-
iö sýnir. Það er auðvitað Sæta-
brauðskarlinn sem býöst til að hjálpa
gauknum og forða honum frá þeim
endalokum að lenda í ruslafötunni,
því auðvitað vill enginn eiga gauk
sem ekki getur „kúkkúað". Sláni mús
er mafíuforingi sem reynir að hindra
Sætabrauðskarlinn i áætlunum sín-
um ásamt því að Gamla hlussan ger-
ir líka sitt besta. Sætabrauðskarlinn
er sýndur í húsi íslensku óperunnar,
Gamla bíói, og athygli skal vakin á
því að engar sýningar verða á leik-
rrtinu eftir áramótin. Næsta sýning
er á morgun, föstudag, og á sunnu-
dag.
Lifandi jazz fyrir lifandi fólk (sem
betur fer!) er á hverju sunnudags-
kvöldi í DUUS-húsi og svo verður
auðvitað næsta sunnudagskvöld.
Þar kemur fram hljómsveitin Súld en
meðal liðsmanna hennar er Szymon
Kuran, varakonsertmeistari Sin-
fóníuhljómsveitar íslands. Tónleik-
amir hefjast klukkan 21.30.
Plötuútgáfa er i miklum blóma
þessa dagana og skammt stórra
högga á milli. Nýlega kom út plata
Megasar „Loftmynd", Bubbi
Morthens var eða er að minnsta
kosti þessa dagana að senda frá sér
plötuna Dögun og á morgun kemur
út ný plata með Bergþóru Árnadótt-
ur sem heitir einfaldlega Bergþóra
— í seinna lagi. Það er því upplagt
fyrir þá sem láta veðrið fara í taug-
arnar á sér að rölta í næstu hljóm-
plötuverslun, kaupa sér plötur og
njóta þess að hlusta á vandaða tón-
list, flutta og samda af íslenskum
tónlistarmönnum.
Það er alltaf gaman hjá Gaman
Leikhúsinu, leikhúsi sem er ein-
göngu skipað „börnum" eða kannski
öllu heldur táningum (maður er ekki
„barn" 14 ára eða hvað?) Aö minnsta
kosti er leikhússtjórinn ekki ýkja
gamall, aðeins 14 ára, en hefur enn
einu sinni af sínum mikla dugnaði
komið upp frábæru leikriti fyrir börn
og fullorðna. Magnús Geir Þórðar-
son er ekki aðeins leikhússtjóri,
heldur er hann einnig leikstjóri og
leikur aðalhlutverkið í næsta verk-
efni Gaman Leikhússins, sem frum-
sýnt verður á morgun, föstudag, á
Galdra-Loftinu, Hafnarstræti 9. Og
það er ekki ráðist á garðinn þar sem
hann er lægstur, krakkarnir sýna í
þetta skipti hið bráðskemmtilega
leikrit Gúmmí-Tarzan eftir Ole Lund
Kirkegaard. Þetta er fimmta verkið
sem Gaman Leikhúsið setur upp en
í fyrrá sýndu þau Brauðsteikina og
tertuna sem þau fóru einnig með i
leikferðalag til Hollands í vor. Þar
voru þau viðstödd fyrsta alþjóða-
legt þing barnaleikfélaga og voru
landi sínu til mikils sóma. Gúmmí-
Tarzan segir frá stráknum ívari Óla-
syni, sem er lítill og mjór strákur og
á því ekki sjö dagana sæla í skólan-
um. Það bætir ekki úr skák að pabbi
hans er mikill Tarzan-aðdáandi og
vill ólmur gera ívar að Tarzani númer
2. Það gengur þó ekki að óskum en
vill ívari til happs að hann hittir norn
sem veitir honum eina ósk... Þá fara
auðvitað ýmsir merkilegir hlutir að
gerast. Við mælum alveg eindregið
með að krakkar á öllum aldri bjóði
foreldrum sínum á þessa skemmti-
legu uppsetningu Gaman Leikhúss-
ins enda gerist það ekki á hverjum
degi að fólki gefst kostur á að sjá 18
unga leikara í svona viðamikilli sýn-
ingu sem Gúmmí-Tarzan er. Miðinn á
leikritið kostar aðeins 200 krónur og
er miðasalan í Hafnarstræti 9 opin
frá klukkan eitt sýningardagana.
Nánari upplýsinga er að leita í sima
24650 kl. 15—19 á daginn. Frumsýn-
ingin er sem sagt á morgun, föstu-
dag 21.11., önnur sýning á laugar-
dag, 22. nóv., og þriðja og fjórða sýn-
ing verða um þar næstu helgi, 28. og
29. nóvember. Það verður að gæta
þess að Gaman Leikhúsið áætlar að-
eins þessar sýningar og óvist er um
framhaldið.
Á laugardaginn kl. 17.00 fær Ólaf-
ur Þórðarson, Ríóliðsmaður og
fleira og fleira, tij sín gesti í þátt sinn
Góðvinafund. Á Torgið í útvarps-
húsinu við Efstaleiti ætla nefnilega
að heimsækja Ólaf kunnir (slending-
ar og það ekki af verra taginu. Fyrst
ber að nefna Guörúnu Helgadóttur,
rithöfund (móður Jóns Odds og
Jóns Bjarna) og alþingismann, Gest
Þorgrímsson myndlistarmann, Val-
geir Skagfjörð leikara og síðan
mæta hvorki meira né minna en Há-
skólakórinn og Trió Guðmundar
Ingólfssonar. Þessum þætti er út-
varpað á rás 2 og stendur yfir í tvær
klukkustundir.
Og það er jazzað víðar en í Duus,
þvi á laugardaginn verða haldnir
jazztónleikar i Iðnó sem hefjast
klukkan tvö eftir hádegi. Þeir tónleik-
ar eru haldnir í titefni af nýútkominni
plötu, Hinsegin blús, og kemur þar
fram samnefnt tríó skipað Eyþóri
Gunnarssyni, Tómasi R. Einarssyni
og Gunnlaugi Briem. Þá kemur sér-
staklega til þessa tónleikahalds
danski trompetleikarinn Jens
Winther sem einnig leikur á plöt-
unni. Jens þessi þykir einn af efni-
legri ungum jazztrompetleikurum í
Evrópu og hlaut m.a. Ben Webster-
verðlaunin í Danmörku í vor. Auk
þeirra framangreindu leikur Rúnar
Georgsson tenórsaxófónleikari á
tónleikunum og heiðursgestur verð-
ur Jón Múli Árnason. Það þýðir sem
sé ekki að sofa fram eftir degi á laug-
ardaginn kemur, að minnsta kosti
ekki ef fólk er almennilegt djass-
áhugafólk.
Enda þótt fólk hafi ekki áhuga á
jazztónlist getur það heldur ekki sof-
ið fram eftir degi því klukkan tvö á
laugardaginn verður opnuð sýning í
Listasafni ASÍ þar sem Tryggvi
Ólafsson sýnir málverk sín. Þann
sama dag kemur út listaverkabók
um Tryggva sem Listasafn ASI og
bókaforlagið Lögberg gefa út. Sú
bók er sjöunda bókin í bókaflokkn-
um íslenskri myndlist. Sýning
Tryggva Ólafssonar verður opin alla
virka daga kl. 16—20 en um helgar
kl. 14—22. Henni Iýkur6. desember.
Það er ekkert smávægilegt að ger-
ast norðan heiða um helgina. Þá
verður handboltamót á Akureyri og
á Húsavík, fjögurra liða mót, þar
sem mæta til leiks, auk Islendinga,
Pólverjar, Portúgalar og ísraels-
menn. Á morgun, föstudag, keppa
íslendingar og ísraelsmenn á Akur-
eyri, á laugardaginn mæta okkar
menn Portúgal á Húsavík og síðasti
leikurinn verður milli íslendinga og
Pólverja á Akureyri. Þeim sem ein-
hverra hluta vegna komast ekki
norður skal bent á að í dag, fímmtu-
dag, leika íslendingar og Pólverjar í
Laugardalshöllinni og íslenska
unglingalandsliðið keppir við
Portúgala og ísraela. Fjögurra liða
mótið er styrkt af KEA...
í Ríkisútvarpinu verður kvöld-
vaka annað kvöld, föstudaginn 20.
nóv., og verður þar fluttur „liður"
sem heitir Messan á Mosfelli. Egill
Jónasson Stardal flytur erindi um
kvæði Einars Benediktssonar, en
leikararnir Ragnheiður Steindórs-
dóttir og Viðar Eggertsson lesa.
Þátturinn hefst kl. 20.30 og verður
síðan endurtekinn á fimmtudag í
næstu viku kl. 21.20. Á laugardaginn
eftir hádegi, nánar tiltekið kl. 14.05,
veröur bókmenntagagnrýni Ríkisút-
varpsins í Sinnu þar sem talað verð-
ur um þrjár bækur, bók Gyrðis Elías-
sonar, Gangandi íkorna, Stálnótt eft-
ir Sjón og Kaldaljós Vigdísar Gríms-
dóttur. Umsjónarmaður Sinnu er
Þorgeir Ólafsson en gagnrýnendurn-
ir verða Soffia Auður Birgisdóttir,
Þórður Helgason og Þórir Óskars-
son.
Fjalakötturinn, kvikmyndaklúbb-
ur Stöðvar 2, sýnir á laugardögum
vandaðar kvikmyndir og núna á
laugardaginn verður ein af myndum
Ingmars Bergman sýnd. ' Það er
myndin Kvöld trúðanna, sem segir
frá hinum eilífa ástarþrihyrningi sem
þarna myndast milli fjölleikahús-
stjóra, konunnar sem hann elskar og
ástmanns hennar. Áhrifamikil mynd,
svo eins gott að vera búinn með hús-
verkin kl. 14.35 þegar hún hefst (ann-
ars verða þau að bíða betri tíma). Á
sunnudaginn fáum við svo Nær-
mynd af Atla Heimi Sveinssyni sem
um þessar mundir vinnur að gerð
óperu á vegum Norðurlandaráðs og
ríkissjónvarpsstöðvanna á Norður-
löndum. Tónlistarunnendur geta far-
ið að hreiðra um sig fljótlega eftir
steikina, en þátturinn hefst kl. 20.50.
Það var troðfullt hús á Hótel Borg
þegar Besti vinur Ijóðsins hélt þar
skáldsagnakvöld fyrir nokkrum vik-
um. Samkoman sem vinurinn efnir
til núna ætti ekki að vekja minni at-
hygli því á fimmtudaginn kemur, 26.
nóvember (EKKI ( KVÖLDI), verður
haldið Ijóðakvöld þar sem kunn
skáld lesa úr verkum sínum. Þau eru:
Jón Óskar, Pétur Gunnarsson, Elísa-
bet Jökulsdóttir, Guðbergur Bergs-
son og Helga Bökku sem þarna kem-
ur fram í fyrsta skipti. Þá flytur Hörð-
ur Torfason eigin lög við Ijóð eftir
Brecht, Viðar Eggertsson les þýdd
verk sama höfundar og Sigurður
Pálsson les úr verkum Jacques Pré-
vert.
Systurnar Iðunn og Kristin
Steinsdætur eru höfundar laugar-
dagsleiksrits rikisútvarpsins sem
sent verður út klukkan 16.30 næst-
komandi laugardag. Leikritið heitir
„Enginn skaði skeður" og lýsir sálar-
ástandi konu sem lendir í þeirri
óskemmtilegu reynslu að verða fyrir
árás. í verkinu er dregin upp skýr
mynd af meðferð réttvísinnar á mál-
inu. Á þriðjudaginn kemur verður
rætt við Pétur Jonasson gítarleikara
í þættinum Samhljómi, en Pétur var
kosinn tónlistarmaöur vikunnar í síð-
asta þætti. Pétur leikur einleik með
Sinfóníuhljómsveit islands á hljóm-
leikum næsta fimmtudag, og í þætt-
inum verða leiknar upptökur með
honum sem margar hafa ekki fyrr
heyrst i útvarpi.
Leikfélag Akureyrar hefur að und-
anförnu sýnt Lokaæfingu og nú fer
að nálgast lokasýning á því verki.
Næstsíðasta sýningarhelgin er að
renna upp og þvi ekki seinna vænna
að drifa sig i leikhúsið, til dæmis ann-
að kvöld eða á laugardagskvöldið kl.
20.30. Þá verður allra síðasta sýning
á hinu bráðskemmtilega barnaleik-
riti Einari Áskeli, sem Leikfélag
Akureyrar hefur sýnt við góðar und-
irtektir, á sunnudaginn kl. 15.
íslenski dansflokkurinn hefur
verið á fljúgandi ferð síðustu vikurn-
ar við æfingar á nýjasta verki sinu,
Flaksandi föidum, sem flokkurinn
frumsýnir sunnudagskvöldið 22.
nóvember. Þar er um að ræða tvö ný
dansverk eftir nýjan listdansstjóra
Þjóðleikhússins, Hlíf Svavarsdóttur,
og hollenska danshöfundinn Angelu
Linsen. Verk Hlífar heitir „Á milli
þagna" og er samið við valsstef úr
ýmsum áttum en verk Angelu heitir
„Kvennahjal" og er nýstárlegt verk
þar sem dansað er eftir ítalskri al-
þýðutónlist, söngli, Ijóðaflutningi og
þögnum. Ljóð eftir Jón úr Vör er fellt
að þessu verki. Það er ekki hægt að
segja að karlmenn hafi verið i meiri-
hluta hjá íslenska dansflokknum en
óneitanlega hafa þeir sett sinn svip á
þau verk sem sýnd hafa verið. Nú ber
hins vegar svo við að i verkunum
Flaksandi földum verður ekki einn
einasti karlmaður. Til að bæta það
upp og það svo um munar dansar
hins vegar María Gísladóttir með
flokknum, en María dansaði hér síð-
ast árið 1982, hlutverk Gisellu í upp-
færslu Antons Dolins. Sem kunnugt
er gerði María garðinn frægan, eins
og sagt er, í Þýskalandi og í Banda-
ríkjunum, þangað sem hún heldur
aftur í næsta mánuði. Aðeins verða
þrjór sýningar á þessum verkum hjá
Islenska dansflokknum, 22. nóv-
ember, fimmtudaginn 26. nóvem-
ber og laugardaginn 28. nóvember.
Miðasalan er þegar hafin.
VAR H.C.
Einu sinni var drengur, sem hét Hans Christian, hann
var bæði langur og renglulegur, og þar að auki fátækur.
Hann var sonur skósmiðs og þvottakonu, sem hvorki
kunnu að lesa né skrifa. Hann ólst upp í bænum Óðinsvé-
um á Fjóni í Danmörku. Fljótlega kom í ljós að Hans
Christian var sérstæður strákur, því hann var haldinn
þeirri furðulegu grillu, að hann ætti eftir að verða eitt-
hvað mikið og fagurt, að verða prins eða konungur, og
það þrátt fyrir að hann væri fátækur skóarasonur og ekki
vitund fríður. Þegar hann var 14 ára fór Hans Christian
til Kaupmannahafnar til að verða frægur. Þar þroskaðist
hann og varð á nokkrum árum fínn og fágaður ungur
maður, sem varð með tímanum frægasti rithöfundur
landsins og frægur um víða veröld fyrir frásagnir sínar.
EFTIR KELD GALL J0RGENSEN
Þannig hljóðar hið þekkta ævin-
týri um höfund Ljóta andarungans,
sem varð goðsögnin um H.C. And-
ersen sjálfan. Eða þannig hljódadi
ævintýrið um ástmög dönsku þjóð-
arinnar, ættum við kannski frekar
að segja, þar sem skólastjórinn,
sagnfræðingurinn og rithöfundur-
inn Jens Jorgensen hefur nú sett
fram kenningu þess efnis að H.C.
Andersen sé í raun kóngssonur. Á
svipstundu hefur goðsögnin um fá-
tæka skóarasoninn tekið stakka-
skiptum og hljóðar nú á þennan
veg:
Einu sinni var kóngssonur, sem
ólst upp hjá fátækum skóarahjón-
um, vegna þess að faðir hans, sem
hét Kristján VIII, átti hann með
greifadótturinni Elise Ahlefeldt-
Laurvig utan hjónabands og vildi
forðast skandal. Kóngurinn átti þeg-
ar eina dóttur, sem bjó í Ábenrá alla
ævi og var kölluð jómfrú Fanny.
Þrátt fyrir að kóngurinn gæti ekki
opinberlega gengist við faðerni
þessara tveggja barna, hugsaði
hann alltaf vel um þau með því að
gefa fjölskyldum þeirra peninga og
styðja við bakið á þeim í lífinu.
Seinna þegar Hans Christian fór til
höfuðborgarinnar til að freista gæf-
unnar var hann ásamt jómfrú Fanny
tíður gestur í konungshöllinni. Þrátt
fyrir mikið andstreymi náði Hans
Christian að verða heimsfrægt
ævintýraskáld og einn góðan veður-
dag fékk hann bréf um að hann væri
konungssonur. Hann geymdi bréfið
í skinnskjóðu á brjóstinu þar til
hann dó, en þá fann vinur hans Coll-
in bréfið og brenndi það.
Áður en gerð verður grein fyrir
helstu rökum Jens Jorgensen skal
þess getið að hann hefur lagt fram
ótvírœöar sannanir fyrir því að H.C.
Andersen hafi verið tökubarn en
ekki sonur skósmiðsins. Áður hafa
margir komið með getgátur hér um
og átti hann meðal annars að vera
sonur dyravarðar í Óðinsvéum eða
einhvers herra Huus. Þessar tilgátur
hafa verið lítt sannfærandi en verið
með til að vekja efasemdir um að
H.C. Andersen væri skóarasonur. Líf
H.C. Andersen einkennist af dular-
fullum atriðum og atburðum, sem
erfitt er að skýra nema gert sé ráð
fyrir að áhrifaríkar persónur hafi
haldið um örlagaþráðinn ósýnilegri
hendi. Eða næstum því ósýnilegri.
Þráðurinn byrjar í Óðinsvéum í
kringum 1805, árið sem H.C. Ander-
sen fæðist. Nöfn skósmiðsins og
þvottakonunnar hafa hvorki fundist
í kirkjubókum né íbúaskrám. Allt
bendir til þess að þau hafi flust til
Óðinsvéa og gift sig aðeins tveimur
mánuðum fyrir fæðingu Hans
Christians (einstaka heimildir geta
um að þau hafi fyrst flust til Óðins-
véa 1806). Skósmiðurinn Hans
Andersen var 22 ára og þvottakon-
an Anna Marie 37—39 ára þegar
þau giftu sig, og undrum sætir að
Hans Andersen sem bæði skorti
reynslu og fé skyldi öðlast sjálfstæð-
an meistaratitil. Voru þau e.t.v. púss-
uð saman í Óðinsvéum til að taka að
sér litla Hans Christian, og var ein-
hver sem studdi þau fjárhagslega?
Allar heimildir benda í þá átt.
Mörg einkennileg atriði tengjast
bernsku hans: hann hafði til dæmis
ekki neitt skírnarvottorð, en það var
lögskylda á þeim tíma. Hann varð
sér úti um slíkt mörgum árum

Frægasta ævintýri H.C. Andersen er
án efa ævintýrið um Ijóta andarung-
ann. Það hefur gjarna verið sett í
samband við ævi skáldsins en skv.
kenningum Jörgensen hefur túlkun
þess ekki verið rétt. Svanurinn var
nefnilega aldrei andarungi.
seinna, eða 1823, þegar hann ætlaði
í stúdentspróf. Var hann skírður í
Sankt Hans Sogn, fjarri heimkynn-
um skósmiðsins og þvottakonunnar,
en í sömu sveit og konungshöllin lá.
í skólanum var kennurunum bann-
að að refsa honum, og var hann um-
svifalaust fluttur í annan skóla þeg-
ar það gerðist. Allt líf sitt hélt H.C.
Andersen því fram að hann væri
ekki fæddur í húsinu í Hans Jensen-
■stræti, og Jens Jergensen færir rök
fyrir að hann hafi fæðst á Broholm
Slot skammt frá Óðinsvéum. Dreng-
urinn Hans Christian var einkenni-
legt barn, hann lék sér sárasjaldan
við jafnaldra sína í Óðinsvéum. Aft-
ur á móti fór móðir hans með hann
endrum og sinnum til hallarinnar í
Óðinsvéum, þar sem hann lék sér
við Friðrik prins, sem síðar varð
Friðrik VII. Það kemur fram í endur-
minningum H.C. Andersen að
amma hans og mamma ítrekuðu
fyrir honum að hann væri sérstakur,
og hann sagði oftar en einu sinni
skólafélögum sínum að hann væri
dulbúinn greifasonur. Ennfremur
skal nefnt að H.C. Andersen segir
frá þessum konunglega leikfélaga
sínum í sjálfsævisögunni Levneds-
bogen, sem hann skrifaði mjög ung-
ur. Síðar í endurminningum sínum
Mitt eigiö œvintýri sieppir hann
þeim kafla.
Árið 1819 fer Hans Christian til
Kaupmannahafnar til að freista gæf-
unnar og ekki skortir á ævintýrin
fyrstu árin í höfuðborginni. Hann
byrjaði með að fara rakleitt að Kon-
unglega leikhúsinu og ganga hring-
inn í kringum það: hjarta hans sló,
hérna skyldi frægð hans hefjast.
Hann dvaldist í Kaupmannahöfn í
þrjú ár, frá 1819—1822, og mátaði
sig árangurslaust í ýmsum rullum,
sem leikari, dansari, söngvari. Að
lokum reyndi hann fyrir sér sem rit-
höfundur og skrifaði leikrit fyrir
Konunglega Ieikhúsið, sem hann
fékk í hausinn aftur með þeirri at-
hugasemd að það væri allsendis
óhæft sem sviðsverk og kæmi upp
um höfundinn og „algjöran skort
hans á grunnmenntun og innsýn í
ómissandi fræðigreinar".
Þessum reynslutíma hans í Kaup-
mannahöfn hefur að jafnaði verið
24 HELGARPÓSTURINN