Helgarpósturinn - 24.03.1988, Blaðsíða 16

Kuennaframbod — kvennapólitík — kuennalisti —
þetta er bara bóla, sem hjaönar fljótt. Ekki er hœgt aö
byggja upp stjórnmálastefnu og stjórnmálahreyfingu á
þuí, huernig fólk er skapaö? Konur hljóta að uera jafn-
sundurleitur hópur og karlmenn, þegar til pólitískra
kasta kemur. Þær hljóta að uerða að taka afstöðu til
hagsmuna — og þá sundrast þœr. Huaða samleið á
uerkakonan með menntakonu í hástéttaraölinum eða
atuinnurekanda? Nei, konur eiga samleið með körlum í
pólitík, samleið með sinni stétt, sínum hagsmunahópi.
Þœr getur ekki skipt nokkru máli, huort pólitískur full-
trái þeirra er karl eða kona, hæfnin ein hlýtur að ráða
huerjir ueljast til framboðs, og þeir rœkja skyldur sínar,
sem fulltrúar hagsmuna- og hugsjónahópa, án tillits til
kynjaskiptingar.
EFTIR ÓLAF HANNIBAISSON
Kvennalistmn er
einsleitari og sam-
stæðari stéttarflokkur
en aöntlu flokkarnir.
Veroa stofnuð ný stétt-
arsamtök kvenna?
Þessar staðhæfingar og spurning-
ar koma oftast fljótlega fram, þegar
talið berst að kvennapólitík og
Kvennalista. Þær byggjast á göml-
um og rótgrónum hugsunarhætti
um það, hvað pólitík er. En stenst
slíkur hugsunarháttur í dag — jafn-
vel á sínum eigin forsendum?
MIÐSTÉTT í ÖRUM VEXTI
Ein allra athyglisverðasta stað-
reynd síðustu ára er breytt staða og
hagur kvenna um allan heim. Þessi
þróun hefur gerst mjög hratt á Vest-
urlöndum og er sennilega lengst
komin í Bandaríkjunum. Konur eru
eini miðstéttarhópurinn þar, sem er
í örum vexti. Á næstu 15—20 árum
er gert ráð fyrir að konur gegni
meira en helmingi allra fastra há-
skólaprófessorsembætta. Hvað
fjölda snertir er hin nýja tækni- og
sérmenntunarstétt dæmigerð
kvennastétt. Konur hafa fyllt 80%
allra nýrra starfa í þeirri stétt, sem
hafa komið til síðan 1980. Sam-
kvæmt nýjustu hagtölum er bókstaf-
lega öll hin nýja miðstétt ein sam-
felld kvennahreyfing.
Þessi staðreynd, sem fáir hafa leitt
hugann að, gefur merkilegar vís-
bendingar um þjóðfélag framtíðar-
innar og þá hlutdeild, sem konur
munu eiga í því. Æ fleiri konur
munu eiga æ meira undir því að vel-
ferðarþættir þjóðfélagsins séu virk-
ir, til þess að þær geti sinnt störfum
utan heimilis. Þjónusta eins og
barnagæsla og dagvistir hljóta að
byggjast á opinberum fjárveitingum
eða stofnunum, sem ekki eru rekn-
ar í ábataskyni. Og konurnar sjálfar
vinna að langmestu leyti við opin-
berar og arðlausar stofnanir.
Sama þróun hefur átt sér stað hér
á landi. 1 lok kvennaáratugar mátti
víða sjá og heyra í viðtölum við kon-
ur að þeim fannst eftirtekjan rýr og
lítið hafa þokast í jafnréttisátt, eink-
um á sviði launa og tekna. En þó
höfðu gífurlegar breytingar verið að
eiga sér stað rétt við nefið á okkur.
Konur voru orðnar meira en helm-
ingur útskrifaðra stúdenta og fóru
að nálgast helming stúdenta í há-
skólanámi. Þjónustugreinarnar
þöndust út og bæði i opinbera geir-
anum og einkageiranum þyrptust
konur á vettvang og nálega lögðu
undir sig þessar stéttir. Konur eru
langsamlega í meirihluta í heil-
brigðisstéttunum, fræðslu- og upp-
eldiskerfinu, bönkunum, skrifstof-
um og verslunum. Innan þessara
greina eru karlarnir víða sem þunnt
lag ofan á í tekjuhæstu stöðunum,
rétt eins og rjómi ofan á undan-
rennu.
Þvert á móti því, sem haldið hefur
verið fram, eru konurnar sennilega
orðnar eða í þann veginn að verða
einsleitasta og samstæðasta stétt
þessa þjóðfélags. Miðstétt að mennt-
un, lágstétt í launum, undirstétt,
sem alls staðar á í höggi við karla í
hálaunuðum stjórnunarstörfum.
Jafnframt á kvennastéttin það sam-
eiginlegt með verkalýðsstéttinni í
árdaga, að hún þarf að ryðja sér til
rúms í þjóðfélaginu, feykja burt
aldagömlum fordómum, sem synja
16 HELGARPÓSTURINN
henni um jafnrétti í reynd hvað sem
góðum vilja og lagaákvæðum líður.
Jafnframt þarf hún að rækja þá
hugsjón að ala upp nýja kynslóð
karla, sem séu betur innréttaðir en
við fyrirrennarar þeirra, og er það
sennilega mesta verkið og það eina,
sem gefur von um fullnaðarsigur í
baráttunni.
SÉRSTAKT PÓLITÍSKT
AFL
Allt krefst þetta þess, að konur séu
skipulagðar sem sérstakt og sér-
stætt pólitískt afl, þangað til jafnrétt-
isbaráttan hefur náð svo langt, að
konur þurfi að standa andspænis
konum í gagnstæðri hagsmunabar-
áttu, rétt eins og karlar þurfa að eiga
í höggi við kynbræður sína í dag.
Hversu stórt gæti slíkt afl orðið?
Kvennalistinn hefur nú náð nær
30% í skoðanakönnunum og er þá
stærsti flokkur þjóðarinnar. Flestir
líta fyrst og fremst á þetta sem end-
urspeglun óánægju með ríkisstjórn
og hina stjórnarandstöðuflokkana.
Á síðastliðnu kjörtímabili hafi Al-
þýðubandalag og síðan Alþýðu-
flokkur notið svipaðra uppsveiflna.
Þetta sé því bóla sem hjaðni, áður
en fólk gangi í kjörklefann næst.
Hér gætu þó verið mikiu djúprætt-
ari breytingar á ferðinni. Ekki er
ólíklegt, að hin nýja einslita og sam-
stæða kvennastétt sé orðin
30—40% kjósendafjöldans. Segja
má, að þær konur sem nú sitja á
þingi fyrir hina flokkana þjóni því
hlutverki einu að sýna fram á
hversu lítið erindi konur eiga inn í
þá karlaklúbba, sem gömlu
flokkarnir eru. Og láti kona eitthvað
að sér kveða á Alþingi fer meira að
segja að verða grunnt á kurteisinni
hjá karlpeningnum, eins og
Jóhanna Sigurðardóttir hefur
þráfaldlega mátt reyna á þessum
vetri, Guðrún Helgadóttir fyrr og
síðar, og jafnvel þingkonur
Sjálfstæðisflokksins hafi þær viljað
stefna hærra en vera „puntidúkk-
ur“. Það er því ekki út í hött að giska
á, að Kvennalistinn eigi eftir að
halda obbanum af þessari fylgis-
aukningu og jafnvel bæta enn við
sig.
Spurningin er þá um það, hvort
hin nýja miðstétt kvenna nær að
taka saman höndum við verkakon-
urnar í iðnaði og fiskvinnslu. Hér á
árum áður voru verkakonur yfirleitt
í sérstökum verkakvennafélögum
og úr þeirra röðum komu margar
konur, sem þjóðkunnar urðu í
verkalýðshreyfingunni. Eftir að
launajafnréttið var lögbundið þótti
þessi skipan úrelt og flest verka-
kvennafélaganna sameinuðust
karlafélaginu á staðnum. í flestum
tilfellum hefur komið í Ijós að við
breytinguna hurfu áhrif kvenna eins
og dögg fyrir sólu, og hefur gengið
illa að punta upp á stjórnir þessara
félaga með nokkrum konum til að
sýna að þær séu með. Allar þær
konur sem prýtt hafa stjórnir ASÍ og
VMSÍ hafa komið úr sérstökum
verkakvennafélögum.
KONUR OG VERKFÖLL
Verkfall BSRB 1984 er eitthvert
virkasta verkfall, sem háð hefur ver-
ið hér á landi hin síðari ár. Og það
voru kvennastéttirnar, sem báru
hita þess og þunga. Karlarnir stjórn-
uðu verkfalli og samningagerð, en á
hverjum morgni streymdu konurn-
ar þúsundum saman, hljóðlátar,
hógværar, áreiðanlegar, til þess að
standa verkfallsvörð, dreifa áróðri
og upplýsingum og styrkja móral-
inn með samvistum og fjöldaað-
gerðum. Þegar karlarnir svo klúðr-
uðu verkfallinu í lokin var gífurleg
innibyrgð gremja meðal þessara
kvenna. Sú gremja hefur verið að
brjótast út innan BSRB með því að
æ fleiri kvennastéttir hafa verið að
knýja á með útgöngu, því að þeim
er ljóst, að þær eiga ekki bara í
höggi við karlana hinum megin við
borðið, heldur líka karlana sömu
megin. Sama er að eiga sér stað
með fiskverkakonurnar innan ASÍ.
Hvað skyldi þá vera því til fyrir-
stöðu, að konurnar skipuleggi sig
sem slétt þvert yfir þau karlavið-
horf, sem aðskilið hafa BSRB og
ASÍ? Menn segja: fiskverkakonan á
ekki samleið með hálaunuðu
menntakonunni. Staðreyndin er sú
að yfirgnæfandi meirihluti kvenna
er launafólk og því sömu megin við
borðið. Launamunurinn er miklum
mun minni meðal kvenna en karla.
Kvennastéttin öll er í andstöðu við
sömu öfl, aldarfar og úrelta þjóðfé-
lagshætti. Þegar verkalýðsstéttin
hóf baráttuna fyrir rétti sínum í
þjóðfélaginu voru það mennta-
menn af ýmsu tagi, sem tóku foryst-
una bæði í faglegri og pólitískri
hreyfingu. Sameiginleg hugsjón og
barátta gegn þjóðfélagslegu rang-
læti gerði meira en að brúa þann
kjaramun, sem verið gat milli þess-
ara hópa. Það sama gildir um
kvennabaráttuna i dag. Því er það
ekkert fráleitt, að konunum takist á
næstu árum að brúa þann lífskjara-
mun, sem vissulega er milli kvenna
í dag, og sameina allar konur á
vinnumarkaði í eitt stéttarsamband.
Jafnframt ykju þær möguleikann á
að Kvennalistinn yrði stærsti flokk-
ur þjóðarinnar og þar með hin
margþráða kjölfesta íslenskra
stjórnmála, sem margir hafa sakn-
að, síðan innviðir Sjálfstæðisflokks-
ins trosnuðu sundur síðastliðið vor.
HVERNIG ER
FORMÚLAN?
Kosningasigur Kvennalistans
síðastliðið vor vakti gífurlega at-
hygli víða um heim. Allar götur síð-
an hefur legið hingað stöðugur
straumur erlendra sjónvarpsfrétta-
manna og blaðamanna til að reyna
að grafast fyrir um hvað það sé, sem
gerir að verkum að íslenskar konur
hafa náð þessum einstæða árangri.
Einnig hafa streymt til þeirra boð frá
kvennasamtökum víða í heiminum
að sækja þing og ráðstefnur og
kynna Kvennalistann. Aðeins fá slík
boð eru þegin vegna þeirrar stefnu
að þiggja eingöngu boð þar sem all-
ur kostnaður er greiddur (Kvenna-
listinn hefur haldið fast við það að
steypa sér ekki í skuldir). Fulltrúar
þeirra hafa þegar verið á Spáni,
Italíu, Grikklandi, Sovétríkjunum,
írlandi, Danmörku, Noregi,
Kanada, Bandaríkjunum. Hópur
kvenna í Kanada er nú að semja um
leiguflug til íslands í sumar. Hópur
nemenda í svonefndum Womens
Studies (kvennafræðum) í Banda-
ríkjunum ráðgerir einnig slíka ferð í
sumar. Er ekki líka kominn tími til
að íslenskir fjölmiðlar fari að leita
að formúlunni fyrir frábærum
árangri þeirra?