Helgarpósturinn - 24.03.1988, Blaðsíða 28

MYNDLIST
Keltneskir sniglar
Um sýningu Daöa Guöbjörnssonar
Það sprettur litrík paletta undan
palettulitum Daða Guðbjörnssonar
þegar rauðspretturnar hætta að
sprikla og fara að spila á hörpu í
pottinum. Það er ábyggilega engin
tilviljun að eldhúsinnréttingarnar
hjá rauðhærðu fólki líkjast helst
kuðungum sem maður þarf að snigl-
ast um. Húsmunir og híbýli hinna
rauðhærðu feðra okkar, Kelta, voru
nefnilega sneisafull af þesskonar
bugðum sem bjuggu yfir lífrænni
hrynjandi og hrundu ekki. Einsog til
að undirstrika hárlitinn spennir
Daði boga sinn og setur kuðung á
streng. Líkt og Vilhjálmur Tell stillir
hann upp epli, en Daði er hagsýnn
þó skotglaður sé, og málar eplið í
fullri líkamsstærð. Risaeplið var
stærsta og dýrasta myndin á sýning-
unni í Galleríi Borg, en jafnframt sú
ljótasta. Má vera að Daði Guðbjörns-
son sé bara að ástunda edengarðs-
mannrækt og benda á hve freisting-
ar geta verið dýrkeyptar. Hann virð-
ist eiga það sameiginlegt með hin-
um fornu skrautgerðarmeisturum
að takast þeim mun betur upp eftir
því sem viðfangsefnið verður
smærra. Bóklýsingar og útskurður
Kelta voru svo nostursöm að sam-
líkingar var helst að leita í býzönsk-
um kirkjuskipum. Raunar hefur
margsinnis verið bent á tengsl
Keita og norrænna víkinga við hina
gulli slegnu Býzans á meðan myrk-
ur hleypidóma og fáfræði grúfði yfir
Evrópu miðaldanna. Selma heitin
Jónsdóttir, fyrrum forstöðumaður
Listasafns íslands, sýndi t.a.m. fram
á í doktorsriti sínu að útskornar
veggfjalir sem varðveittar eru í
Þjóðminjasafninu væru hluti úr út-
skorinni veggmynd í býzönskum
stíl. Halldór Laxness hefur þetta að
segja í myndlistarritgerð sinni
„Sjálfsagðir hlutir": „Þjóðsagna-
fræðíngar og Iærðir menn í bók-
mentum kunna að rekja uppruna
ýmissa norrænna efna, sagna og
fyrirmynda til Austurlanda, jafnvel
alla leið til lndlands og eru sum það
gömul að þau eru fráleitt komin yfir
Vestur-Evrópu." Og um austurlensk
áhrif í handverki segir Halldór: „Að-
ferðir og skraut ýmisskonar í silfur-
smíð hjá Noregsmönnum og íslend-
íngum virðist standa í beinum
teingslum við austræn vinnubrögð.
Indverskt víravirki er nær hinu ís-
lenska en bæði norskt og ítalskt, í
rauninni sama vinna, sama form...“
Trausti Valsson arkitekt ritaði fróð-
lega grein um hinar býzans-keltn-
esku rætur íslendinga í fyrsta tölu-
blaði tímaritsins Hönnun — hús-
gögn og innréttingar. Þar bendir
hann á hina augljósu staðreynd að
skandinavísk-þýsk meinlætastefna
sé á góðri leið með að drepa alla
sköpunargleði hérlendra í dróma.
Því til áréttingar bendir Trausti á að
hönnunarsamkeppnir fyrir Islend-
inga séu nær alltaf takmarkaðar við
Norðurlönd. Þessutan sé skandinav-
ísk sýn boðuð í Myndlista- og hand-
íðaskólanum með bókinni Heimslist
— heimalist eftir Broby-Johansen. í
kaflanum um býzanska list í þeirri
bók er hneykslast á skreytilist: „List-
in, sem flæmd hafði verið frá túlkun
mannslíkamans tii ytri umbúnaðar
hans, varð nú að myndlausu flúri.“
Um slíka listsýn hafði Halldór
Laxness þessi orð í myndlistarrit-
gerð sinni: „Náttúrustefnan ann því
mjög að ímynda sér djúp staðfest
milli þessa tvenns (listar og skraut-
listar). Ef natúralistar hefðu ekki tvo
mælikvarða yrðu þeir að dæma
mestalla list heimsins ógilda, svo-
kallaða skrautlist afsaka þeir sem
annars flokks list sem eigi sæti á
óæðri bekk.“ Johansen finnst það
stinga í stúf að býzanska turnlagið
sé vinsælt í byggingum skemmti-
staða einsog Tívolí og þýðanda bók-
arinnar virðist mikið í mun að bæta
inn dæmi úr Reykjavík: „í Reykjavík
eru einnig dæmin svo sem „Næpan“
á Landshöfðingjahúsinu, sem trónir
yfir sjálfu Menntamálaráði íslands!"
Eitt er ljóst: íslendingar hafa greini-
lega þegið meira í arf frá Keltum en
jörp skeifunegld hross. Þar að lút-
andi hefur Einar Pálsson prófessor
ritað þykkan doðrant sem nefnist
„Arfur Kelta". Það er enn til staðfest-
ingar írskum grunntóni í myndlist
Daða Guðbjörnssonar að honum
hættir tii þess að mála huldukonur.
Af þeim er urmull á írlandi en svotil
ekkert í Skandinavíu. í heimslistar-
bók sinni kaiiar Broby-Johansen
súrrealismann keltneska listastefnu,
en mörgum verður einmitt tíðrætt
um súrrealisma í námunda við list
Daða Guðbjörnssonar. Súrrealísk
myndgerð er oftar en ekki flókin
einsog skrautið til forna, en undirrit-
uðum þótti samt sem áður þær
myndir skemmtilegastar á sýningu
Daða sem voru einfaldar og því sem
næst samhverfar, t.d. „Skúlptúrinn
með augun", „Ljósvefur" eða „Egg-
persóna". í þeim verkum var hið
,, hneykslanlega" skrau t listartákn,
snigilboginn, með fráleitt minna lífs-
marki en augabrúnir gagnrýnanda.
Ölafur Engilbertsson
LEIKLIST
*
A œfingastigi
Þjóöleikhúsiö
Hugarburöur
Höf: Sam Shepard
Leikstj: Gísli Alfreösson
Leikskráin sem fylgir sýningunni
á Hugarburði eftir Sam Shepard hef-
ur sinn skammt af ljóðum og heim-
speki eins og margar aðrar leik-
skrár. Það virðist vera stíllinn,
a.m.k. hjá Þjóðleikhúsinu. Ef flett er
sem snöggvast gegnum leikskrána
lítur hún mjög huggulega út —
nokkur orð um leikritið, um leik-
skáldið og um hitt og þetta sem
tengist sýningunni og efninu. Það
má líta á hana bæði sem eins konar
hugörvun fyrir verkið og svo líka
eitthvað til að lesa í rólegheitum
heima fyrir. Einmitt það sem ég
gerði. En þessi glæsilega leikskrá
virðist vera um allt aðra sýningu.
Hvers konar mynd fæ ég af Shep-
ard og leikritum hans þegar ég les
þessa leikskrá? Það fyrsta sem ég
rek augun í eru tvær setningar úr
bók um hann eftir Bonnie nokkra
Marranca: „Shepard skrifar af
nautn og nýtur sérhvers augnabliks
sjálfs þess vegna. Hann skrifar eins
og morgundagurinn sé ekki til.“
Gott og vel, en þetta var ekki mín
reynsla af þessari sýningu. Allt er
flutt á svo miklum hraða að fáir
hefðu getað greint eitt augnablik frá
öðru. Ef Sam Shepard skrifar „eins
og morgundagurinn sé ekki til“,
hugsaði ég, hvernig getur hann þá
verið á fleygiferð við að mæta hon-
um? Meðan ég horfði á sýninguna
sýndist mér að allir leikararnir væru
að reyna að setja einhvers konar
met, eða að þeir yrðu drepnir ef
sýningin endaði ekki akkúrat klukk-
an ellefu. Þeir voru svo æstir að ég
fann ekki eitt einasta augnablik til
að slappa af og hugsa um hvað var
að gerast á sviðinu.
Á næstu síðu í leikskránni fann ég
ljóð eftir John Ashberry, eitt mesta
Ijóðskáld Bandaríkjamanna á síð-
asta áratug. Var það kannski skýr-
ingin?
Einhvers staðar er einhver
á hamslausri ferð til þín,
á ótrúlegum hraða,
hvíldarlaust dag og nótt...
Hjálpaði John Ashberry Sam
Shepard að skrifa þetta leikrit og
var aðalhugmynd þeirra að gera
þetta allt á fleygiferð? Nei, reyndar
ekki. En þó gæti það vel verið að
Ashberry, sem er samtímamaður
Shepards, hugsaði að ýmsu leyti á
sama hátt, en samt er stór munur á
ástföngnum manni sem er að flýta
sér og leikritahöfundi sem er að
skrifa „eins og morgundagurinn sé
ekki til“. Ef ég skil Marranca rétt sér
Shepard frekar gildi hvers augna-
bliks og teygir það og framlengir til
að koma í veg fyrir að morgundag-
urinn birtist. Augnablikið er allt,
framtíðin ekki til og sérstaklega
þegar um ást er að ræða. Á þessari
sýningu var aldrei tími til að láta sig
dreyma.
Seinna í leikskránni les ég að
Shepard sé „fljótur að semja (að
hann) skrifi af ofsafengnum inn-
■
í-æSr

S:

*■■<

Mcdal annars, Jiskiinibtioir hvers konar,
veidarfa ri til línti-, neta- oj> tofjveiba og
Ijölbreytt tirval tœkja ojj áhaltla til
fisk verkunar.
I'.riim umbodsmenn j'yrir sjálfvirkar
bindivélar, jiskjnottavélar, slieyinyarvélar
og flokkunarvélarfvrir stltl, loönti og
rtekju.

SAMBAND ISL. SAMVINNUFELAGA
Sjávarafurðadeild
Umbúðirogveiöarfærí
Sambandshusið Reykjavik Simi 6S8po- Toiex 2023
Vðruafgreiðslan Holtabakka Simar 631050 og 3466
Leitið riánarí upplýsinga*
28 HELGARPÓSTURINN