Helgarpósturinn - 24.03.1988, Blaðsíða 18

Hann er diplómat og drekkur vatn. Hefur starfaö í
utanríkisþjónustunni um aldarfjóröung og kallar hlut-
verk eiginkvenna þar „hetjuhlutverk“. Einar Benediktsson
sendiherra segir í fróölegu opnuviötali Helgarpóstsins frá
lífi sínu og störfum. Unglingurinn sem byggöi brýr í
Borgarfirdi er nú sendiherra þjódarinnar í Brussel.
Mjálu betur"
þá get ég lesid
„Ég skal koma í opnuviötal næst þegar ég kem heim — í mars,“ sagði hann
þegar ég falaðist eftir viðtali við hann um jólin. Satt að segja datt mér ekki
í hug að hann hefði möguleika á að standa við orð sín, sérstaklega þegar
haft var í huga að marsferðin var þriggja daga fundaferð. En Einar Bene-
diktsson sendiherra er maður sem stendur við orð sín. Þess vegna stóð
hann á tröppunum hjá mér kaldan marsdag. Kominn til að efna loforðið.
EFTIR ÖNNU KRISTINE MAGNÚSDÓTTUR MYND JIM SMART
Það væri ósatt að segja að ég þekkti manninn
ekki af fyrri kynnum. En þau eru allt annars eðl-
is en þau kynni sem margir aðrir hafa af honum,
sem sendiherra og starfsmanni utanríkisþjón-
ustunnar í fjölda ára. Einar Benediklsson hefur
lengst af búið eriendis undanfarna áratugi. Þeg-
ar hann á frí er hann í fríi. Það er kannski þess
vegna sem ég var ekkert síður forvitin en aðrir
að vita meira um störf hans í þágu þjóðarinnar
erlendis.
„MERKILEGT HVAÐ ÆTLAR AÐ
RÆTAST ÚR OKKUR!"
Hann er alinn upp í Vesturbænum og segist
alltaf hafa talið sig til „þess flokks sem Vestur-
bæingar svo sannarlega eru” segir hann. Æsku-
minningar sínar segir hann að miklu leyti.
bundnar við Hringbrautina, þar sem fjölskyldan
bjó í húsi sem þá var númer 45 en hefur nú
miklu hærri húsatöiu. Þau voru fimm systkinin,
tveir bræður og þrjár systur, og er Einar elstur
í hópnum. Hann hóf skólagöngu í Landakots-
skólanum og fór síðar í Gagnfræðaskóla Reyk-
víkinga og Menntaskólann í Reykjavík:
„Mér hefur fundist síðar í lífinu, að menntunin
sem ég fékk, allt frá barnaskólaárunum og til
þess tíma að ég varð stúdent, hafi orðið mér
mjög gagnleg. Sérstaklega tel ég þó, að það sem
mér var lagt til í máladeiid Menntaskólans hafi
komið mér að mjög góðum notum. Þess minnist
ég svo sannarlega með þakklæti nú, þótt það
hafi kannski ekki verið efst í huga mér eða
bekkjarsystkina minna þegar við puðuðum við
námið. Bekkjarbróðir minn, Matthías Jo-
hannesen, ritstjóri Morgunblaðins, sagði eitt
sinn við mig: „Það er nú annars mesta furða,
Einar, hvað ætlar að rætast úr okkur, þessum
blessaða meðalbekk."
Sá hópur sem útskrifaðist úr Menntaskólanum
í Reykjavík vorið 1950 hefur annars verið býsna
samheldinn og þó ég hafi ekki nærri alltaf getað
verið með á árlegum samkomum bekkjarsystk-
inanna hef ég þó getað sýnt mig meir í seinni tíð.
Við áttum 35 ára stúdentsafmæli á þeim tíma er
ég var sendiherra í London, og þá komu mörg
bekkjarsystkinanna og makar þeirra í heimsókn
til London. Það er reyndar ein hlýjasta endur-
minning mín af skólasystkinum mínum úr
menntaskóla, sem eru mér vissulega kær."
VIÐ BRÚARSMÍÐI Á SUMRIN
Einar missti föður sinn, Stefán Má Benedikts-
son, son skáldsins Einars Benediktssonar, þegar
hann var á mörkum barna- og gagnfræðaskóla.
Móðir hans, Sigríður Oddsdóttir, kom þó öllum
börnum sínum til mennta, en eðlilega lögðu þau
sitt af mörkum til heimilisins:
„Eg hafði verið í sveit í mörg surour uppi í
Borgarfirði, á Ferjubakka hjá Guðmundi Magn-
ússyni bónda og hans ágætu fjölskyldu, en þeg-
ar fór að togna úr mér var ég við brúar- og vega-
vinnu víða um hérað í Borgarfirði. Mér líkaði sú
vinna vel, útiiífið og það að búa í tjöldum heilu
sumrin. Einu sinni dróst vinnan að vísu á lang-
inn hjá okkur og var komið langt fram á haust
er brúarsmíðinni lauk. Þá var orðið býsna kalt á
heiðinni og frost í jörð, þannig að ég var feginn
þegar þeirri sumarvinnu lauk. Ég tengdist
sveitalífinu í Borgarfirði ekkert síður en borgar-
lífinu í Reykjavík."
Hann segist alltaf hafa verið ákveðinn í að
ganga menntaveginn: „Já, ég var staðráðinn í
því, eins og reyndar flestir í Menntaskólanum
þá, að fara til háskólanáms. Helst hafði ég hug
á því á menntaskólaárunum að læra lögfræði
við Háskóla íslands en þegar Scandinavian
American Foundation auglýsti námsstyrk
ákvað ég að sækja um hann í þeirri von að ég
gæti bætt við enskukunnáttu mína með ársdvöl
í Bandaríkjunum. Þennan styrk fékk ég, en fé-
lagið sem veitti hann réð hins vegar skólavist-
inni og ég var sendur á lítinn háskóla í New
York-fylki. Þegar til kom líkaði mér ágætlega
þar og það varð úr að þar var ég við hagfræði-
nám næstu þrjú árin og lauk þaðan BA-prófi.“
Þá þegar var löngun til starfa við utanríkis-
þjónustuna farin að biunda með Einari: „Já ég
hafði það mjög í huga að gerast starfsmaður ut-
anríkisþjónustunnar og ekki síður á því að vinna
í alþjóðastofnun, annaðhvort í Evrópu eða hjá
Sameinuðu þjóðunum. Ég sótti því um náms-
styrk til að nema við skóla í Boston sem heitir
Fletcher School of Law and Diplomacy, og er,
eins og nafnið bendir til, ætlaður til þjálfunar
fyrir fólk sem fer í utanríkisþjónustu eða í störf
á alþjóðlegu sviði. Það nám fjármagnaði ég líkt
og áður með bandarískum styrkjum og einnig
með sumarvinnu."
SUMARVINNA í
BANDARÍKJUNUM
Einar starfaði í Bandaríkjunum á sumrin og
kom ekki heim í þau fjögur ár sem hann var við
nám þar, utan eitt sinn að hausti: „Ég byrjaði
mína sumarvinnu í byggingavinnu, eitt mikið
hitasumar. Hafði verið í erfiðisvinnu heima áð-
ur, en það reyndist öðruvísi í þessum miklu hit-
um. Næsta sumar á eftir íhugaði ég því að fá mér
auðveldara starf og það átti fyrir mér að liggja
að verða bæði þjónn og barþjónn. Þá lærði ég
að blanda kokkteila... Eg starfaði meðal annars
á ágætis sumarhóteli á Cape Cod í Massachuss-
etts og þaðan á ég mjög góðar endurminningar.
Ekki aðeins endurminningar, heldur reyndar
einnig vinfengi við hjónin sem áttu og ráku
hótelið, þótt nú sé komið á fjórða áratug síðan
ég starfaði þar. Við skiptumst enn á jólakortum,
börn þeirra komu í heimsókn til okkar í París og
við Elsa höfum einu sinni verið á hótelinu þeirra
góða — The Lighthouse lnn.“
Einar lauk mastersprófi frá Fletcher vorið
1954 og kom þá heim til íslands. Það átti þó ekki
eftir að liggja fyrir honum að dveljast langtím-
um í heimalandinu:
„Ég fór til námsdvalar í Bretlandi og starfaði
um skeið í hagdeild Framkvæmdabankans árið
1955, þeirri ágætu stofnun, sem dr. Benjamín
Eiríksson stýrði. Ég hafði þá augastað á því að
fá vinnu í alþjóðastofnun og naut þar góðra
ráða, svo sem ævinlega síðar í lífinu, vinar míns,
Þórhalls Ásgeirssonar ráðuneytisstjóra. Á þeim
tíma var ekki um að ræða ráðningar í utanríkis-
þjónustuna en ég sótti um starf hjá OEEC, Efna-
hagssamvinnustofnun Evrópu, sem var undan-
fari OECD. Meðan ég beið eftir að sú staða losn-
aði fór ég til hálfs árs námsdvalar á Torino á
Italíu, en mér hafði boðist styrkur til náms þar
fyrir tilstilli fransks vinar dr. Benjamíns.”
UNG OG NÝGIFT I PARfS
Hjá OEEC hóf Einar störf árið 1956, „og sama
ár giftist ég þáverandi kærustu minni og núver-
andi eiginkonu, Elsu. Við vorum í París næstu
fjögur árin og urðum á næstu tíu árum sjö
manna fjölskylda. Af fimm börnum okkar, eru
öll nema eitt fædd erlendis. Áður hafði ég eign-
ast soninn Trausta, sem síðar átti reyndar eftir
að dvelja með okkur í París, er hann var við nám
í Sorbonne-háskólanum."
Þau hjónin voru 25 ára gömul þegar þau flutt-
ust til Parísar. „Það var skemmtilegt og lær-
dómsríkt að kynnast Frakkiandi á þeim tíma og
að vera í París. Síðan hafa Parísarborg og Frakk-
land breyst mjög mikið. Ég held það megi líta
svo á að fyrstu árin eftir stríðið hafi Frakkland
verið alllíkt því sem verið hafði fyrir fyrri heims-
styrjöldina — allt annar bragur var á landinu en
nú er. I Frakklandi urðu svo síðar afar stórstígar
framkvæmdir og þetta nýtískulega iðnaðarþjóð-
félag, sem þar hefur risið á valdatímum forset-
anna De Gaulle, Pompidou og Giscard d’Estaing,
er mjög ólíkt því sem við Elsa kynntumst fyrst."
„Auðvitað vorum við, eins og yfirleitt allir út-
lendingar, heilluð af Frakklandi og okkur þótti
gott að vera þar. Starf mitt þar var mjög lær-
dómsríkt og ég fékk góða starfsþjálfun fyrir
seinni tíma og vann að verkefnum sem síðar
hafa gengið áfram, ef svo má segja, í mínu
starfi."
PARÍS — REYKJAVÍK — PARÍS
Einar segir að stofnun sú er hann vann hjá,
OEEC, hafi fyrst komið til vegna Marshall-að-
stoðar Bandaríkjanna, en henni hafi fylgt áætl-
un um efnahags- og viðskiptalegt samstarf
Evrópuríkjanna: „Það samstarf má segja að sé
vagga þess nánara samstarfs sem síðar kom,
Efnahagsbandalags Evrópu, nú Evrópubanda-
lagsins, sem stofnað var með Rómarsamningn-
um og tók gildi árið 1958. Þá hófust á vegum
OEEC viðræður um fríverslunarsvæði í Evrópu,
sem ekki leiddu til árangurs, en urðu hins vegar
til þess að fríverslunarsamtökin EFTA voru
stofnuð. Ég vann í hagdeild og síðar í sjávarút-
vegsdeild þessarar stofnunar sem gerði ýmiss
konar athuganir á þátttöku landanna í fríversl-
un, og þar á meðal íslands. Sú reynsla sem ég
fékk í starfi í París varð svo til þess að mér var
boðið starf í ráðuneyti hér heima, sem að vísu
lifði ekki lengi. Það var efnahagsmálaráðuneyt-
ið, en það starf bauð mér Jónas H. Haralz, þáver-
andi efnahagsráðgjafi ríkisstjórnarinnar. Síðar
fór ég í viðskiptaráðuneytið, og það má segja að
þau störf sem ég vann á þessum árum tilheyri nú
því sem er starfsvettvangur utanríkisviðskipta-
skrifstofu utanríkisráðuneytisins. Á íslands
vegum hef ég því unnið störf af því tagi sem eru
innan vébanda utanríkisráðuneytisins frá árinu
1960, en ég var skipaður deildarstjóri í utanríkis-
þjónustunni árið 1964.“
Þá lá leiðin aftur til Parísar þar sem Einar var
sendiráðunautur næstu fjögur árin, 1964—1968.
Hann var jafnframt varafastafulltrúi við OECD
og hafði með höndum verkefni gagnvart GATT,
alþjóða tollasamvinnustofnuninni í Genf. Heim
til Islands komu þau 1968, nú með fimmta barn-
ið meðferðis.
„Þá voru hafnar umræður um þátttöku okkar
í EFTA, og ég hafði með höndum starf í sam-
bandi við undirbúning þátttöku okkar í EFTA,
sem síðar varð árið 1970. Þá fluttumst við til
Genfar í Sviss og ég varð fastafulltrúi hjá al-
þjóðastofnunum í Genf, en fyrst og fremst hjá
EFTA, og hef síðan verið sendiherra erlendis." ,