Helgarpósturinn - 24.03.1988, Blaðsíða 23

GUNNAR
ORMSLEV
tenór-
saxófón-
kóngur
Islands
Gunnar Ormslev hefði orðid sextugur síðasta þriðju-
dag, en hann lést þann 20. apríl 1981. Með honum féll í
valinn fremsti djassleikari er íslandssagan greinir frá.
Hann flutti hingað átján ára frá kóngsins Kaupmanna-
höfn og bar með sér ferska strauma. „Gunni var alveg
ótrúlegur,“ sagði Guðmundur Steingrímsson, einn af
hafnfirsku strákunum sem spiluðu með hinum unga
Ormslev. „Hann kunni In the Mood með Glenn Miller,
sólóana og allt! Hafði Basie á hreinu og kunni hljómana
í fjölda standarda. Hann kenndi okkur mikið.“
EFTIR VERNHARÐ LINNET
Gunnar átti danskan föður en ís-
lenska móður og hér fór hann að
læra tannsmíðar hjá frænda sínum
Jóni Hafstein. í Danmörku hafði
hann blásið í altósaxófón og hér fór
hann í tíma hjá Poul Klementsen.
Poul sagði eftir fyrsta tímann: ,,Þú
getur aldrei lært þetta." Fimmtán ár-
um síðar hittust þeir aftur. ,,Þá var
ég búinn að læra þetta," sagði
Gunni.
í fyrstu átti Gunnar í erfiðleikum
með að fá vinnu þar sem hann var
ekki í FÍH og í kosningum Jazz-
blaðsins 1948 var hann strikaður út
þó hann fengi langflest atkvæði sem
tenórsaxófónleikari af því hann
hafði ekki íslenskan ríkisborgara-
rétt. Arið eftir hafði öllu verið kippt
í iag og Gunnar krýndur tenórsaxó-
fónkóngur íslands og það var hann
meðan aldur entist.
Gunnar hætti að blása í altósaxó-
fón er hann réðst til KK-sextettsins,
enda var það hljóðfæri Kristjáns
Kristjánssonar. Lengst af lék Gunn-
ar þó með hljómsveit Björns R.
Einarssonar og með honum hljóð-
ritaði hann margt. Nýlega afhenti
Björn R. Ríkisútvarpinu lakkplötur
með leik hljómsveitar sinnar á
Ormslev-árunum og þar eru margar
perlurnar. Vonandi verður hægt að
hreinsa þessar upptökur og gefa þær
bestu út á hljómplötu — gæðadjass
er nefnilega ekkert nýtt fyrirbrigði á
íslandi.
Það er gaman að renna gegnum
blaðagagnrýni frá þeim árum er
Gunnar lék með KK og Bjössa R. í
Jazzblaðinu skrifar Svavar Gests um
músíkkabarett í Gamla bíói 26.
október 1984: „Gunnar Ormslev
tenórsaxófónleikari var annar
saxófón-sólistinn. Tónn hans er ekki
beint fallegur, en maður afsakar það
jafnvel, er maður heyrir hina hug-
myndaauðugu og vel uppbyggðu
sólóa hans. Þó átti hann erfitt með
að yfirgnæfa hina saxófónana, þeg-
ar þeir léku undir sólóum hans. Þar
vantaði kröftugri og fyllri tón.“
1951 skrifar Svavar Gests-í Jazz-
blaðið: „Gunnar er líklega sá hljóð-
færaleikarinn, sem mestum og best-
um framförum hefur tekið hér á
landi undanfarin ár. Frá því að mað-
ur heyrði í litla altó-saxófónleikar-
anum með góðar hugmyndir og
slæma tóninn fyrir rúmum fjórum
árum hefur Gunnar breytzt í af-
burða tenór-saxófónsólóista með
ennþá fjölbreyttari hugmyndir og
miklu betri tón. Fyrir utan að á þess-
um tíma hefur honum tekizt að yfir-
stíga hindrun flestra þeirra, sem
orðið hafa að Iæra á hljóðfæri hjá
sjálfum sér: Hann les nótur við-
stöðulaust."
Gunnar Ormslev skrifaði nokkuð
í Jazzblaðið, bæði um djass á Norð-
urlöndum og tenórsaxófónleikara.
Það fer ekki milli mála þegar hlust-
að er á elstu upptökur sem til eru
með Gunnari að Charlie Ventura og
Flip Phillips auk Dons Byas hafa
haft mikil áhrif á hann. í grein um
tenórsaxófónleikara í Jazzblaðinu
1949 segir hann m.a. um Ventura:
„Margir hafa heyrt leik hans á fjölda
V-disc-pIatna, sem hingað bárust í
stríðinu, en þar getur að heyra hina
ótrúlegustu tækni og dásamlegan
tón, sem svo margir blásarar eiga
erfitt með að sameina. Platan „Dark
Eyes" með Gene Krupa er skínandi
dæmi um snilli Charlies."
Og Krupa-trióið varð fyrirmynd
að GAG-tríóinu, þar sem Gunnar
leik með Árna Elfar píanóleikara og
Guðmundi R. Einarssyni trommara
og hefur a.m.k. ein upptaka varð-
veist með tríóinu: Hallelujah sem
finna má á skífunni Gunnar Orm-
slev: Jazz í 30 ár (Jazzvakning).
Um Don Byas segir Gunnar:
„Hann var mun snjallari tenóristi en
Lester (Young), hafði alveg einstak-
lega mýkt í tóninum og tókst afar
vel upp í hægum lögum, svo sem
„Gloomy Sunday" og öðrum slíkum.
Tækni hans var einnig mun
skemmtilegri en hjá fyrirrennara
hans, og var hann síðar meir einn af
fyrstu be-bop-leikurunum.“
Það er dálítið merkilegt að Gunn-
ar skyldi ekki meta Lester Young
meira á þessum árum, en trúlega
hefur lítið verið fáanlegt af Lester-
skífum á íslandi. Helstu nemendur
Lesters Young, Stan Getz og Zoot
Sims, urðu síðar fyrirmyndir Gunn-
ars og um hljóðritun hans frá 1952:
Frá Vermalandi (í Getz-stíl), segir
Gunnar Reynir Sveinsson: „Eitt
númer á hljómplötu breytti samt
hljómblæ íslandsjazzins svo að ekk-
ert var eins og áður, en það var ein-
mitt „Vermalandið" leikið spá-
mannlega af Gunnari Ormslev..."
„Ég hætti með Bjössa árið 1951 og
svo skeði ekkert fyrr en ég fór til
Svíþjóðar til að leika með hljóm-
sveit Simons Brehms." Þetta sagði
Gunnar í viðtali við Jazzmál 1967.
Og það var engin smáfrétt að einn
helsti hljómsveitarstjóri Norður-
landa hefði ráðið íslending til sín.
Meira að segja sænsku blöðin birtu
fyrirsagnir eins og: lslánning till
Simon — Islándsk sax hit! —
Islándsk tenor fin behállning. í einu
blaðanna stóð: „ísland og djass virð-
ast eiga fátt sameiginlegt, en þegar
maður heyrir í íslenska tenórsaxó-
fónleikaranum Ormslev verður
annað upp á teningnum." „Hug-
myndaríkur leikur íslendingsins
Ormslev var hápunktur ópussins."
Svo kom Gunnar heim og byrjaði
með eigin hljómsveit sem hélt til
Moskvu 1957. Þar var Heimsmót
æskunnar og sveitin vann gullverð
laun fyrir djassleik. „Þetta voru
dýrðlegir dagar, við lékum á kon-
sertum, í sjónvarpi og í kvikmynd.
Það var alls staðar troðfullt þar sem
við komum fram og eitt sinn lékum
við fyrir 65 þúsund manns. Það var
í Gorkí-garðinum. Þar lékum við á
stærsta leiksviði er ég hef augum
litið.“ Þannig lýsti Gunnar Moskvu-
ævintýrinu í Jazzmálum. Með hon-
um var Viðar Alfreðsson á trompet,
Árni Elfar á píanó, Sigurbjörn Ing-
þórsson á bassa, Guðjón Ingi á
trommur og Haukur Morthens
söng. Og enn segir Gunnar: „Eftir
heimkomuna frá Rússlandi lék ég
með sömu hljómsveit í Tjarnar-café
í eitt og hálft ár. Þá hljómsveit fór ég
með til Svíþjóðar. Þar lékum við alls
staðar frá norðri til suðurs. Við gát-
um fengið nóga vinnu, en strákarnir
vildu fara heim um haustið, það var
gert þó mér þætti það helvíti hart.
Eftir heimkomuna leystist hljóm-
sveitin upp og ég fór til KK í Þórs-
café. Það var hasafínt band." Og á
KK-skífunni Gullárunum (Steinar)
má heyra Gunnar blása með þeim
sextett, There Will Never Be
Another You.
Seinna á ferlinum dvaldi Gunnar
erlendis. Lék í Kaupmannahöfn og á
Gotlandi, en það var ekki hinn sami
eldhugi og ætlaði að leggja djass-
heiminn að fótum sér á árum áður.
„Það væri gaman að láta eitthvað
gott eftir sig liggja," sagði Gunnar
við mig þegar rætt var um að hljóð-
rita ballöður með honum og bassa-
leikaranum Bob Magnússyni. Auð-
vitað liggur margt gott eftir Gunnar
Ormslev og sumt af því það besta
sem til er með íslenskum djassleik-
ara. En hæfileikar hans fóru að
mörgu leyti forgörðum. Það er
gömul og ný saga að Islendingurinn
á erfitt uppdráttar. Lega landsins og
mannfæð eiga stóran þátt í því. En
fleira kemur til. Hver er sinnar gæfu
smiður og alltaf þarf að velja og
hafna í lífinu. Það var þyngra en tár-
um taki að Gunnar skyidi deyja í
blóma lífsins og nú þegar íslenskur
djass stendur með mestum blóma
síðan Björn R. Einarsson og KK
leiddu djasssveitir sínar dansglaðar
væri stórkostlegt að hafa Gunnar
Ormslev í hópnum.
HELGARPÓSTURINN 23
Hór sést Gunnar ó sviðinu í Moskvu árið 1957 með kvintett sinum. „Dýrðlegir dagar í Moskvu," sagði Gunnar síðar.