Helgarpósturinn - 12.05.1988, Blaðsíða 8

Barátta Grænfriðunga
BANDARNUAMENN MEST-
IR HVALADRÁPARAR
Af hverju skyldu íslendingar
hætta að veiða hval? Sennilega er
einfaldast að svara þessu á þá leið
að hvalastofnarnir séu í hættu. Sú
var a.m.k. niðurstaðan á þingi Al-
þjóðahvalveiðiráðsins á sínum tíma.
Eins og alkunna er samþykktu að-
ildarríki ráðsins algjört bann við
hvalveiðum til fjögurra ára. Það gef-
ur augaleið að ekki er gripið til svo
afdrifaríkra ráðstafana nema í ýtr-
ustu neyð. í Alþjóðaráðinu eiga sæti
allar helstu hvalveiðiþjóðir heims
ásamt ýmsum „áhugamönnum"
eins og t.d. Bandaríkjamönnum. í
þessu sambandi er vert að hafa í
huga að Alþjóðaráðið er ekki nein
venjuleg hagsmunasamtök. Al-
þjóðaráðið er nefnilega í mikilvæg-
um skilningi líka hvalverndunarráð.
Þetta getur komið óviðkomandi að-
ilum spánskt fyrir sjónir. Stangast
ekki hér hagsmunir á? Hvernig get-
ur veiðimaðurinn líka verið vernd-
unarmaður? Nei, alls ekki! Hér
stangast engir hagsmunir á. Það eru
að sjálfsögðu hagsmunir veiði-
mannsins að hvalastofnunum sé
ekki stefnt í hættu með ofveiði. Því
eru verndunaraðgerðir nauðsynleg-
ar ef unnt á að vera að stunda veiðar
í framtíðinni. Þetta viðhorf hafa ís-
lendingar alla tíð skilið manna best,
og þeir hafa þannig verið atkvæða-
miklir „verndunarmenn" í áratugi.
Þeir hafa hvatt til hófsamlegrar —
og um fram allt skynsamlegrar —
nýtingar á hvalastofnunum og sjálfir
sýnt gott fordæmi í þeim efnum.
Það sætir tíðindum að þessa dag-
ana skuli hvalveiðar íslendinga vera
fordæmdar á alþjóðavettvangi og
landsmenn úthrópaðir sem hinir
verstu „hvalfjendur". í stórborgum
heims sér ungt fólk ástæðu til að
standa í mótmælaaðgerðum út af
framferði íslendinga meó slagorð
eins og „kaupið ekki íslenskar af-
urðir" á takteinunum. Svo alvarleg-
um augum er þetta mál litið að ein
stærsta þjóð heims — þ.e. Banda-
ríkjamenn — hefur jafnvel haft í hót-
unum um að setja viðskiptabann á
okkur. Þar með er efnahagslegu
öryggi og sjálfum tilverugrundvelli
íslensku þjóðarinnar stefnt í hættu.
Hvernig stendur á þeirri kergju sem
hlaupin er í þetta — að því er virðist
, — tiltölulega lítilfjörlega mál? Al-
mennt talað verður varla sagt að Is-
lendingar hafi mjög mikinn áhuga á
hvalveiðum. Til dæmis er hvalkjöt
enginn sérstakur eftirlætisréttur
meðal landsmanna. Hvalveiðar eru
heldur ekki neinn undirstöðuat-
vinnuvegur á íslandi. Samt virðast
Iandsmenn reiðubúnir til að verja
„rétt" sinn með oddi og egg; jafnvel
þótt mikilvægustu viðskiptahags-
munir þeirra séu í veði.
Ekki vekur síður furðu afstaða
„hvalavinanna". Viðhorfið í þeim
herbúðum er einfaldlega það, að í
þessu máli skuli hvergi eirt. Verði
hvalurinn ekki alfriðaður — eins og
þeir kalla það — skulu íslendingar
undir torfuna! Slíkur er ofsinn! Ekki
er annað sýnna en að tilvist hvalsins
sé verndunarmönnum hjartfólgnari
en tilvist mannsins.
Lítum nánar á málið frá öðru sjón-
arhorni. Er ekki freistandi fyrir ís-
lendinga að láta undan? í fyrsta lagi
er ástæða til að spyrja sig, hvort sú
þrákelkni sem Islendingar hafa sýnt
borgi sig. Við eigum alls ekki svo
ýkja mikið undir hvalveiðum. Eins
og áður segir eru efnahagslegir
hagsmunir í þessu máli hverfandi.
Hins vegar eigum við allt undir fisk-
veiðum og fiskmörkuðum erlendis.
Ef hvalveiðar okkar stofna raun-
verulega viðskiptahagsmunum
okkar í hættu, hvers vegna þá
„mökkum við ekki rétt"? Hvers
vegna ekki að koma til móts við
hvalavini og hætta öllum hvalveið-
um; líka í vísindaskyni? f öðru lagi:
Er ekki ástæða til að taka tillit til
ástands mála í alþjóðmálum? Það
sem fyrst og fremst einkennir
ástandið á þeim vettvangi er sú
mikla óbilgirni sem hagsmunaaðil-
ar sýna. Einkunnarorðin eru alls
staðar hin sömu: Ég og mínir hags-
munir; mitt land og mín þjóð: EG.
Hvernig er hægt að ætlast til að frið-
ur haldist með mönnum, þegar allir
tefla þannig fram sínum hagsmun-
um af fullkominni óbilgirni? Það er
kunnara en frá þurfi að segja að ef
hin stríðandi öfl láta raunverulega
sverfa til stáls, þá er heimsbyggð öll
í hættu: ekki aðeins öll menning og
allt siðmenntað líf, heldur og sjálf
tilvera mannsins. Maðurinn á sér
engan óvin... nema sjálfan sig.
Með gegndarlausum ágangi á
auölindir náttúrunnar er mannin-
um að takast að kippa grundvellin-
um undan eigin tilveru. Við erum í
bókstaflegum skilningi að drukkna í
eigin skít. Það skyldi því engan
undra þótt hreyfingar vakni sem
vilja sporna við þessari óheillavæn-
legu þróun. Þessar hreyfingar eru
mestmegnis skipaðar ungu fólki
sem hefur þá hugsjón að leiðarljósi
að berjast á móti eyðileggingaröfl-
unum með öllum tiltækum ráðum
— hvað sem það kostar. Því verður
heldur ekki neitað að þessi barátta
hefur átt töluverð ítök með megin-
þorra fólks í iðnríkjunum — og líka
hér heima á íslandi.
Við íslendingar erum stoltir af
landinu okkar. Við erum stoltir af
fegurð landsins og höfum mikla
samúð með náttúruverndarsjónar-
miðum almennt talað. Einn angi af
starfsemi náttúruverndarmanna
hefur verið að berjast á móti útrým-
ingu þeirra dýrategunda sem taídar
eru í hættu. Við íslendingar höfum
líka í þessum efnum verið hliðhollir
aðgerðum andófsmanna. Því furðu-
legra má það teljast að þessir miklu
náttúruunnendur sem Islendingar
eru — eða þykjast vera — skuli raun-
verulega eiga í illdeilum við einhver
stærstu náttúruverndarsamtök
heims; þ.e. þau samtök sem kenna
sig við grænan frið, Greenpeace-
samtökin. Gætir ekki tvískinnungs í
afstöðu okkar í þessum efnum? Er
ekki hægt að segja um íslendinga að
þeir hagi sér í þessu máli samkvæmt
formúlunni: Náttúruverndarmenn
þegar svo ber undir; eyðileggingar-
menn þegar eigin hagsmunir eru í
veði.
Þótt allt séu þetta sjálfsagt góð og
gild rök verður því vart neitað að
ákveðnar efasemdir láta á sér bæra.
Skýtur í rauninni ekki dálítið
skökku við, þegar náttúruverndar-
samtök á borð við Grænfriðunga
beina spjótum sínum að Islending-
um? Við hljótum að spyrja: Hvar á
byggðu bóli er náttúran minna
spjölluð en hér á landi? Iðnþjóðir
heims spúa eldi og brennisteini yfir
heimsbyggð alla. Grænfriðungar
bregðast hart við og hefja hat-
rama baráttu... gegn íslendingum!
Það eru m.ö.o. ekki hinir stóru eitur-
framleiðendur heimsins sem eru
hinn Mikli óvinur. Óvinurinn mikli
— það erum við íslendingar! Hvern-
ig ætli standi á þessari furðulegu
þversögn?
Því verður vart neitað að erfitt er
að verjast þeirri hugsun að atlaga
Grænfriðunga gegn Islendingum sé
alls ekki reist á raunsönnu hug-
sjónalegu inntaki, heldur eigi hún
rætur að rekja til þeirrar staðreynd-
ar að við erum lítil þjóð. Það er auð-
veldara að koma lagi á hinn smá-
vaxna. Auðvitað berum við íslend-
ingar fulla siðferðislega ábyrgð þótt
við séum lítil þjóð. Á hinn bóginn
viljum við ekki vera auðveldur skot-
spónn fyrir áburð af þessu tagi
vegna þess að við erum lítil þjóð.
En það eru fleiri hliðar á þessu
máli. Island er harðbýlt land. A öld-
um áður gengu mikil harðindi yfir
landið. Það hefur komið í hlut okkar
að byggja þetta hrjóstruga land, og
það eru eingöngu við sem vitum
hvað til hefur þurft til þess að
þrauka á þessum hjara veraldar.
Ætli Grænfriðungar viti, hvað harð-
indi eru? Á 18. öld féll þriðjungur
landsmanna — úr ófeiti. Því er það,
að á þessum tíma þótti hvalreki eng-
in smáræðis búbót. Skyldu Græn-
friðungar vita, hvað hugtakið „hval-
reki" merkir á íslenskri tungu? Nei,
þeir vita það ekki. Þeir vita það
ekki, einfaldlega vegna þess að það
hefur ekki komið í hlut þeirra að
kljást við íslensk náttúruöfl. Við ís-
lendingar höfum hins vegar þurft að
laga okkur að aðstæðum og færa
okkur í nyt gæði landsins eftir bestu
föngum. Þótt hvalveiðar séu tiltölu-
lega ung atvinnugrein eru þær eigi
að síður tengdar siðmenningu
landsmanna á órjúfanlegan hátt.
Auðvitað erum við Islendingar eng-
in undantekning hvað það varðar,
að siðmenning hverrar þjóðar mót-
ast ætíð af staðháttum. Því er spurn-
ingin, hvort Bandaríkjamenn og
Grænfriðungar ætla sér virkilega þá
dul að fara að kenna íslendingum,
hvernig eigi að fara að því að lifa í
þessu landi? Það hefur a.m.k. ekki
verið á ábyrgð þessara aðila hingað
til.
íslendingar skrifuðu undir veiði-
bann Alþjóðhvalveiðiráðsins. í sam-
ræmi við það hafa þeir skorið niður
veiðarnar að þrem fjóru hlutum.
Vísindamenn þjóðarinnar álíta hins
vegar að ekki sé unnt að takmarka
veiðarnar meira ef vísindarann-
sóknir eigi að bera nokkurn árang-
ur. Eigi að síður hamra Grænfrið-
ungar á því sýknt og heilagt, að Is-
lendingar hafni allri samvinnu og
þverbrjóti allar samþykktir, en
„gleyma" að geta þess hver raun-
veruleg staða mála er.
Það kostar Bandaríkjamenn ekki
ýkja mikið að hætta hvalveiðum.
Þeir eru ekki hvalveiðiþjóð.1' Það
væri hins vegar mikið áfall fyrir
okkur Islendinga — ekki síst í menn-
ingarlegu tilliti — ef verkmenning
landsmanna félli í gleymsku. Ég
endurtek: íslendingar eru hvalveiði-
þjóð og hafa ekki hugsað sér að
hætta því fyrir einhverja „dynti" í
„hugsjónafólki" sem einna helst
hefur áhuga á því að fórna þeim
hagsmunum, sem á engan hátt eru
þeirra. Örlæti af þessu tagi er raunar
lítils vert — svo að ekki sé meira
sagt.
Á hinn bóginn mundi það kosta
Bandaríkjamenn töluvert að verða
að láta af túnfiskveiðum. Það er erf-
itt fyrir okkur Islendinga að trúa því
að Grænfriðungar viti ekki af þeirri
staðreynd — þótt grænir séu — að
Bandaríkjamenn eru mestu hval-
dráparar heims. Hér er ekki átt við
að Bandaríkjamenn séu svo mikil
hvalveiðiþjóð, heldur er verið að
benda á það staðreynd að þeir
stunda gegndarlaust og tilgangs-
laust dráp á hvölum í sambandi við
túnfiskveiðar sínar. Þetta veit hvert
mannsbarn á íslandi. Því finnst okk-
ur íslendingum það skjóta vægast
sagt skökku við, þegar Bandaríkja-
menn setja sig á háan hest og hóta
HMHeftir þór rögnvaldssonNMMNH
að setja viðskiptabann á okkur ef
við hættum ekki að veiða hval.
Vissulega eru íslendingar hvalveiði-
þjóð, en við stundum ekki tilgangs-
laust dráp á hvölum — sem að um-
fangi er margfalt, og raunar þúsund-
falt, borið saman við veiðar Islend-
inga — eins og Bandaríkjamenn
gera. Hvers vegna beina bandarísk-
ir Grænfriðungar ekki spjótum sín-
um að þessum hvaladrápurum? Það
er auðvelt að vera örlátur á auðæfi
annarra...
Hitt er líka vitað að það væri eng-
inn smáræðis hvalreki fyrir banda-
ríska nautakjötsframleiðendur ef al-
gert hvalveiðibann yrði samþykkt.
Að minnsta kosti væri ekkert slor
fyrir þessa hagsmunaaðila ef hval-
kjöt hyrfi af Japansmarkaði — og
þannig myndu opnast alveg nýir
möguleikar fyrir nautakjötið á þeim
slóðum. Allir vita að hvalkjöt er
þjóðarréttur Japana. Ja, hvílik hátíð
fyrir bandaríska nautakjötsfram-
leiðendur!
Á sama hátt yrði það enginn smá-
hvalreki fyrir kjúklingaframleiðend-
ur í Bandaríkjunum ef hægt væri að
koma í veg fyrir innflutning á ís-
lenskum fiski til landsins. í Banda-
ríkjunum þykir íslenskur fiskur slíkt
lostæti að helstu veitingahús lands-
ins hafa helst ekki annan fisk á boð-
stólum. Því er ekki að undra þótt
kjúklingaframleiðendur sjái ofsjón-
um yfir þessari velgengni íslenskra
framleiðenda. Sá orðrómur hefur
kvisast alla leiðina til þessa fjar-
lægja eylands, að bandarískir kjúkl-
ingaframleiðendur séu einhverjir
dyggustu stuðningsmenn Grænfrið-
unga — líka í efnalegu tilliti.
Óhugnanlegust af öllu er sú stað-
reynd að með aðgerðum sínum
leggja Grænfriðungar raunverulega
til atlögu við sjálfan tilverugrund-
völl íslensku þjóðarinnar. Óbilgirnin
vekur undrun; ofsinn dýpstu andúð;
hrokinn og vanþekkingin eru ugg-
vænleg. Hér er nefnilega um ná-
kvæmlega sömu vinnubrögð að
ræða og þegar þessi sömu samtök
hófu áróður sinn á móti selveiðum
Grænlendinga. Engin ástæða er að
fara mörgum orðum um þá harm-
sögu. Siðmenning Grænlendinga er
að mörgu leyti einstök. Öldum sam-
an höfðu þeir lifað í litlum byggðum
á víð og dreif um ísmöttulinn. Varla
er ástæða til að geta þess að sel-
stofnunum stafaði engin hætta af
veiðum þessa fólks. Barátta Græn-
friðunga á móti „seldrápi" Græn-
lendinga bar þann árangur einan að
leggja þessar fátæku byggðir í eyði.
Svo mörg orð um „inntakið" í bar-
áttu Grænfriðunga hér á norður-
slóðum!
Grænfriðungar eru í rauninni
ekkert annað en hópur af ungu fólki
sem notar stór orð — og hefur þörf
fyrir að láta bera á sér. Eigi að síður
hvarflar ekki að höfundi þessara
lína, að starfsemi Grænfriðunga sé
ætíð af hinu illa — og raunar fjarri
því. Hitt er svo annað mál, að bar-
átta fyrir náttúruvernd á það sam-
eiginlegt með baráttunni fyrir friði,
að hún er raunverulega almenns
eðlis; snertir okkur öll. Sérhver sá er
á villigötum, sem heldur að hann
geti slegið sig til riddara fyrir að
vera sérstakur boðberi friðar- og
verndunarviðhorfa. Málin líta t.d.
ekki þannig út að til sé eitthvert
„gott" fólk sem kallar sig Grænfrið-
unga, og hins vegar sé „vont" fólk
og óvinir hvalsins sem heita íslend-
ingar. Ekkert er fjær sanni en að Is-
lendingar vilji hvalinn feigan. Is-
lendingar eru hvalveiðimenn —■ en
stunda ekki tiigangslaust hvaladráp.
Þetta skilja Grænfriðungar ekki:
Þeim er öldungis fyrirmunað að
setja sig í fótspor annarra. Inntakið
í baráttu þeirra er, þegar öllu er á
botninn hvolft, ekkert nema þetta:
„Sjáðu mig; hvað ég er góður!"
lnntakið í baráttu Grænfriðunga
verður ætíð fullkomlega handahófs-
og tilviljanakennt, svo framarlega
sem þeir geta ekki gefið henni al-
mennt gildi. Ugglaust á barátta sam-
takanna oft rétt á sér — fyrir tilvilj-
un. Þad getur enginn skilyrt — eöa
eignaö sér — þú baráttu sem eöli
sínu samkvœmt er eingöngu hœgt
aö heyja á skilyröislausum grund-
velli. Þannig verður friður heimsins
— ef einhvern tíma verður friður
með mönnum — aldrei friður Græn-
friðunga. Þeir eru á engan hátt þess
umkomnir að stuðla að friði og sátt-
fýsi milli manna. Það hefur reynslan
sýnt.
Þeirri spurningu, sem í upphafi
þessa máls er hreyft; þ.e.a.s. hvers
vegna við íslendingar ættum að
hætta að veiða hval, er sennilega
best svarað á eftirfarandi hátt: Við
íslendingar viljum vernda hvala-
stofnana vegna þess að við erum
hvalveiðiþjóð. Á sama hátt og við
höfum stuðlað að verndun fiskstofn-
anna með því að færa út landhelg-
ina og koma á fót kvótakerfi, sem
gerir okkur kleift að stjórna fisk-
veiðum við landið; á sama hátt
munum við gera allt sem í okkar
valdi stendur til að hvalastofnarnir
deyi ekki út. Þetta er ástæðan fyrir
því að við skrifuðum undir sáttmála
Alþjóðahvalveiðiráðsins um veiði-
bann á hvölum. Hitt er svo annað
mál — og það er eins gott að öllum
sé það ljóst — að þetta veiðibann er
sett til reynslu. Enginn veit ennþá
hvað við tekur að þessu tímabili
loknu.
Það sem málið snýst um er nefni-
lega alls ekki vísindaveiðar íslend-
inga; hvað svo sem Grænfriðungar
segja. Það sem málið snýst raun-
verulega um er hins vegar, hvort
veiðibannið skuli gilda um aldur og
ævi eða ekki. Við íslendingar mun-
um aldrei sætta okkur við alfriöun
hvalsins í þeirri merkingu sem
„verndunarmenn" leggja í það orð;
að minnsta kosti ekki nema að vís-
indarannsóknir sýni, að engra ann-
arra kosta sé völ, ef hvalastofnarnir
eiga ekki að verða útrýmingu að
bráð. Auösœtt er aö Grœnfriöungar
gera sér ekki grein fyrir þeirri ein-
földu staöreynd aö íslendingar
sœkja lífsbjörg sína í hafiö. Vernd-
unarviðhorf okkar eru þess vegna
af allt öðrum toga spunnin en sjálf-
umglöð „barátta" þessa fólks. Til
dæmis eru viðhorf okkar á engan
hátt tengd einhverri viðleitni til að
þröngva lífsviðhorfum okkar upp á
aðrar þjóðir. Við höfum heldur enga
tilhneigingu til að slá okkur til ridd-
ara, þótt við viljum stuðla að friði og
sáttfýsi og búa manninum þannig
athvarf í þessum heimi. Hins vegar
erum við sjálfstæð og fullvalda þjóð
og áskiljum okkur rétt til að byggja
þetta land í samræmi við sið- og
verkmenningu landsmanna, sem og
almennt talað í samræmi við þá lifn-
aðarhætti, sem reynslan hefur sýnt
að best duga í landinu.
1) Þetta er þó ekki alls kostar rétt, því að Alaskabúar
veiða hval. Tvískinnungur Bandaríkjamanna í þessu
máli er meö eindæmum.
Auðsætt er að
Grænfriðungar aera sér
ekki arein fyrir peirri
einfölau staðreynd að
ísiendingar sækia
lifsbjörg sína I hafið
8 HELGARPÓSTURINN
f