Helgarpósturinn - 12.05.1988, Blaðsíða 21

Gœöin gœtu
veriö meiri
GEISLADISKAR
Þegar hin svokallada „digital-tækni“ í tónlist, geisla-
plötuspilarar og geisladiskar, kom fyrst á markadinn fyr-
ir nokkrum árum voru þessi fyrirbrigöi kynnt þannig aö
hér væri tekid risastökk frá gamla plötuspilaranum hvað
vardadi endingu og tóngœdi. Þad mátti hoppa ofan á
geislaplötunum, draga lykil eftir þeim, nota þœr sem
glasabakka í partíum og enginn heyranlegur munur átti
ad koma í Ijós þegar hlustad var á þær að nýju. Hljóm-
gœðin áttu öll að vera önnur og miklu meiri en áður
þekktist, suð skyldi heyra sögunni til. Einhvern veginn
fékk maður það á tilfinninguna af þessari auglýsinga-
herferð að mannkynið hefði nú loksins framleitt hlutsem
entist að eilífu, þessi tækni vœri fullkomin. Líklega var
það tilgangurinn. En töluverð gagnrýni hefur komið
fram á hvernig að framleiðslu geisladiska er staðið.
EFTIR JÓN GEIR ÞORMAR
Það sem málið snýst um er að
mörgum þykir gróðahugsjónin hafa
ráðið helst til miklu varðandi fram-
leiðsluna. Ef rétt er á spöðunum
haldið og menn vanda srg standa
geisladiskarnir fyrir sínu og hafa
gert það. Diskarnir eru umtalsvert
dýrari en venjulegar hljómplötur og
því er eðlilegt að kröfur séu gerðar
um að gæði þeirra séu meiri en
gæði hljómplatna. Flaustursleg
vinnubrögð, jafnvel hjá stórum og
virtum útgáfufyrirtækjum, valda
því hins vegar að í sumum tilfellum
eru gæði diskanna síst meiri en
hljómplatnanna og neytendur
kaupa köttinn í sekknum.
Þegar tónlist er tekin upp í hljóð-
veri er hvert hljóðfæri tekið upp sér-
staklega, a.m.k. er oftast svo nú síð-
ustu tvo áratugi. Síðan fer sérstök
hljóðblöndun fram þegar hljóðfær-
unum er blandað saman. Þegar
þessum upptökum, sem oftast eru
hliðrænar (analog), er breytt yfir í
stafræn hljóðmerki (digital-merki)
til þess að unnt sé að setja tónlistina
á geisladisk gefst gott tækifæri til að
iappa upp á upprunalegu upptök-
una með nútímaaðferðum þannig
að hún hljómi betur. Ef upptökunni
er aftur á móti breytt í stafræn
merki án þess að nokkuð sé átt við
hana koma fram allar þær takmark-
anir sem voru á upprunalegu upp-
tökunum, t.d. suð og vöntun há-
tíðnitóna. Vegna þess hve fullkomin
digital-tæknin er í eðli sínu — hefur
t.d. mjög vítt tíðnisvið — verður
miklu meira vart við þetta á geisla-
diskum en venjulegum gömlum
plötum. Hér við bætist að á árum
áður varð áheyrandinn ekki var við
þetta á sama hátt vegna þess að
,,græjurnar“ voru ekki nógu góðar
til að skynja hvað var að. Það að lag-
færa og betrumbæta gamlar upp-
tökur er hins vegar vandaverk og
tekur tíma og kostar þar af leiðandi
peninga. Framleiðendur hafa ekki
verið tilbúnir til þessa. Markaður
fyrir geisladiska hefur verið gríðar-
mikill og eftirspurn ekki fullnægt,
þangað til nýlega. Því hefur verið
hægt að setja svo til hvað sem er á
markaðinn.
Að vísu skal viðurkennt að það er
ákveðið sjónarmið að hrófla ekki
við upprunalegu upptökunum þeg-
ar tónlistin er gefin út á geisladisk.
Það viðhorf réð að nokkru þegar
ákveðið var að fyrstu 4 Bítladiskarn-
ir skyldu gefnir út í ,,mono“ en ekki
reynt að endurhljóðblanda þá í
„stereó". Þetta veldur því hins vegar
að diskarnir njóta sín ekki eins vel
og þeir gætu gert. Aftur á móti er
hægt að bæta hljóminn verulega án
þess að ráðist sé í þvílíkar aðgerðir
sem að breyta úr mono í stereó.
Þetta er alls ekki það versta. Fyrir
hefur komið, þegar breytt hefur ver-
ið yfir í stafræn merki, að reynt hef-
ur verið að auka gæðin í flýti,
óhönduglega, og útkoman eftir því,
hrein hörmung, tónlistin á diskun-
um hefur orðið „þung og mónótón-
ísk“.
Jafnvel hefur ekki verið haft fyrir
því að leita eftir frumupptökum til
þess að færa á stafrænt form heldur
notuð afrit af þeim. Þessi afrit hafa
oft minna tíðnisvið og henta því
mun síður í þessum tilgangi.
Allt annar póll í þessu máli er
hvernig diskarnir eru gerðir. Þeir
eru úr áli og plasthúðaðir að utan.
Framleiðendurnir hafa sumir hverj-
ir leiðst út í að spara með því að hafa
álið sem þynnst. Eftir því sem disk-
arnir eru þynnri er meiri hætta á að
í álinu séu holur og þeir diskar eru
líklegri til að valda vandræðum.
Þetta stafar af því að holurnar eru í
raun ekkert annað en glataðar upp-
lýsingar. Þegar holóttur diskur er
spilaður getur ýmislegt gerst og fer
það nokkuð eftir gæðum spilarans.
Þegar verst lætur neitar geislaspil-
arinn að spila diskinn og það getur
líka verið að hann hlaupi yfir
skemmdina eða verði snælduvit-
laus. Þegar um litlar holur er að
ræða reynir stóilarinn að fylla upp í
eyðuna, skálda inn í, og notar til
þess þau gögn sem komin eru á und-
an og koma næst á eftir. Einnig eru
allar upplýsingar geymdar á tvö-
faldan hátt á diskunum þannig að
með flókinni tækni er mögulegt að
bjarga þessu við. Hins vegar er al-
veg ljóst að þetta verður aldrei eins
nákvæmt og hljómgæði glatast við
þetta.
Dr. Alfred Bok, aðalframkvæmda-
stjóri hjá PDO (samvinna milli
Philips og Du Pont), segir í viðtali
við tímaritið „Which compact disc?“
að diska sem gætu verið gallaðir á
þennan hátt megi finna með því
halda geisladiskum móti ljósi, og ef
blekið sem skrifað er á hina hliðina
sést í gegn sé það merki um að disk-
urinn geti valdið vandræðum. A
sama hátt má sjá holur í álið.
Hvað sem svona vangaveltum líð-
ur eru geisladiskarnir í mikilli sókn
og munu verða allsráðandi innan
fárra ára. Það er því vonandi að
vandað verði betur til þessarar
framleiðslu þannig að menn sjái
ekki alltof mikið eftir „gamla, góða“
plötuspilaranum. Til gamans má
nefna að sala á geisladiskum meira
en tvöfaldaðist í Bretlandi á síðasta
ári, fór úr 8,5 milljónum diska árið
1986 í 18 milljónir 1987. Kassett-
urnar og plöturnar hafa þó enn yfir-
höndina, 74 milljónir kassetta seld-
ust í Bretlandi 1987 og 52 milljónir
hljómplatna.
HELGARPÓSTURINN 21