Helgarpósturinn - 12.05.1988, Blaðsíða 10

VETTVANGUR
HELGARPÓSTURINN
Ritstjórar: Helgi Már Arthursson og Ólafur Hannibalsson
Blaöamenn:
Prófarkir:
Ljósmyndir:
Útlit:
Framkvœmdastjóri:
Anna Kristine Magnúsdóttir, Freyr Þormóðsson, Friðrik Þór
Guðmundsson, Jón Geir Þormar, Jónína Leósdóttir, Kristján
Kristjánsson, Páll Hannesson.
Sigríður H. Gunnarsdóttir
Jim Smart
Jón Óskar
Hákon Hákonarson
Dreifingarstjóri:
Sölu- og markaðsstjóri:
Auglýsingar:
Áskrift:
Afgreiðsla:
Aðsetur blaðsins:
Útgefandi:
Setning og umbrot:
Prentun:
Birgir Lárusson
Hinrik Gunnar Hilmarsson
Sigurrós Kristinsdóttir, Sigurður Baldursson.
Guðrún Geirsdóttir
Bryndís Hilmarsdóttir
er í Ármúla 36, Reykjavík, sími 91-681511.
Goðgá hf.
Leturval sf.
Blaðaprent hf.
Fréttastofa eða
greiðaþj ónusta
Á allra næstu dögum mun Markús Örn Antonsson út-
varpsstjóri ráða fréttastjóra sjónvarps í stað Ingva Hrafns
Jónssonar. Leikreglur gera ráð fyrir því að útvarpsráð
fjalli um umsóknir og gefi mönnum prik eða punkta, en
endanleg ákvörðun er í höndum útvarpsstjóra sem ber
samkvæmt lögum ábyrgð á rekstri Ríkisútvarps og þar
með fréttastofu sjónvarps. Fréttastofu sjónvarps, sem
ætti að vera flaggskip Ríkisútvarpsins, en er það ekki.
Þegar einkaréttur Ríkisútvarpsins til sendinga var
afnuminn breyttust aðstæður allar á fjölmiðlamarkaði.
Nýjar stöðvar hófu útsendingu. Ný fyrirtæki urðu til.
Ríkisstofnun þurfti skyndilega að þola samkeppni og til
hennar voru gerðar aðrar kröfur. Á pappírunum leit
dæmið vel út. I yfirstjórn Ríkisútvarps voru samkeppnis-
menn — margir úr Sjálfstæðisflokki — sem gáfu yfirlýs-
ingar út og suður um kosti samkeppni og yfirburði Ríkis-
útvarpsins. Hans Kristján Árnason og Jón Óttar Ragnars-
son tóku áskoruninni, settu í félagi við ágætt starfsfólk
upp litla áskriftarstöð og viti menn. Þeir settu Ríkisút-
varpið, einkum fréttastofu sjónvarps, á hliðina. Áskriftar-
stöðin hafði betur í samkeppninni. Og hefur að sumu
leyti enn hvað fréttir varðar. Skýringin er sá slappleiki
sem viðgengist hefur á fréttastofu sjónvarps. Slappleiki,
mistök og taugaveiklun sem einkennt hafa yfirstjórn
Ríkisútvarpsins í kjölfar þess að einkaréttinum var kippt
úr sambandi. Það hefur enda komið í ljós að samkeppnis-
mennirnir sem ætluðu Ríkisútvarpinu stóran hlut á nýj-
um opnum fjölmiðlamarkaði misreiknuðu sig. Þeir mis-
skildu hlutverk sitt og hlutverk Ríkisútvarps. Þeir héldu
að samkeppni fælist í því að ná til sín auglýsendum — að
auka auglýsingatekjur RÚV. Og löguðu starfsemina að
þörfum auglýsenda. Þeir héldu að samkeppnin fælist í
umbúðum, en ekki efni. Þeir héldu að þeir gætu tryggt
sig í sessi með því að byggja yfir sig, eða mála tæki stofn-
unarinnar og tól í Flugleiða- og Eimskipslitum. Svo ein-
falt var það ekki.
Nú ræða menn um nýjan fréttastjóra sjónvarps. Um-
ræðan snýst skiljanlega um einstaklinga sem sótt hafa
um starfið. Og víst er hún spennandi, en mestu skiptir að
ræða það nú hvernig fréttastofa sjónvarpsins skuli vera.
Hvaða almennu reglur skuli gilda um þessa stofnun sem
færir okkur horn af raunveruleikanum inn í stofu á
kvöldin og er kannski raunveruleikinn sjálfur í hugum
margra.
Sú almenna stefna Ríkisútvarpsins að laga sig að hags-
munum auglýsenda hefur oftar en ekki komið fram í
fréttum sjónvarpsins. Þessi stefna er brot á „reglum um
fréttaflutning Ríkisútvarpsins". Þrátt fyrir það hefur út-
varpsstjóri ekki vísað brotunum til siðanefndar Blaða-
mannafélags Islands að því er best er vitað, eins og hann
gerði af öðru tilefni, enda samræmdist slíkt illa „aðlög-
unarstefnunni“. Dæmin um auglýsingafréttir eru mý-
mörg. Hewlett Packard, Flugieiðir, Lottó 5/32 og Sam-
vinnuferðir-Landsýn eru dæmi um fyrirtæki sem fengið
hafa gratís auglýsingar í fréttatímum, að ekki sé talað um
áður útsenda fréttaþætti og þá sem fyrirhugað er að gera
í náinni samvinnu við fyrirtæki í landinu.
Það er mikilvægt fyrir yfirstjórn Ríkisútvarpsins að
átta sig á því að þessi fréttastefna beið skipbrot undir
stjórn fyrrum fréttastjóra. Og fréttastofa sjónvarpsins
mun sökkva endanlega, ef aðlögun að hagsmunum aug-
lýsenda á áfram að vera yfirsterkari virðingunni fyrir
áhorfendum. Þess vegna þurfum við mann í stól frétta-
stjóra sem getur hafið fréttastofuna til virðingar á ný —
meðal áhorfenda — burtséð frá því hvort þeir eru auglýs-
endur eða ekki. Fréttastofa sjónvarps á að miðla fréttum
en ekki vera greiðaþjónusta.
10 HELGARPÓSTURINN
HRÓP Á FRELSI
Um daginn heyröi ég á einhverri
útvarpsstöðinni ummæli Jóns
Magnússonar, þingmanns Sjálf-
stæðisflokksins, varðandi tillögu um
viðskiptabann á Suður-Afríku og
Namibíu. Þetta var upptaka frá Al-
þingi og var þingmaðurinn að lýsa
viðhorfum sínum til tillögunnar, sem
hann er andvígur. Astæða þess að
þingmaðurinn er tillögunni andvíg-
ur — a.m.k. ein þeirra því upptakan
var fremur stutt og líklegast aðeins
bútur úr ræðu hans — er einkum sú
að viðskiptj landanna í millum
(S-Afríku og islands) séu í svo smáum
stíl að það hafi ekki nein áhrif að
setja á viðskiptabann. Jón vitnaði til
skýrslna um þessi viðskipti og gerði
á allan hátt lítið úr þeim. Einhver
ávaxtainnflutningur, gull og eitt-
hvert smotterí í viðbót sagði hann
efnislega. Útflutningur sömuleiðis
lítilvægur, eitthvað til fiskveiða sem
ég man ekki hvað var. Enda skiptir
það ekki máli.
Þetta viðhorf er undarlegur and-
skoti. Hver hefði afstaða þing-
mannsins verið ef viðskiptahags-
munir okkar væru verulegir? Hefðu
þeir þá ekki verið of dýrmætir til að
fórna þeim? Ef S-Afríka væri okkar
helsti viðskiptaaðili í saltfiski? Hvað
hefði þá gerst? Er ekki einmitt,
vegna þess að viðskipti okkar eru
svo lítil við þessar þjóðir, auðveld-
ara fyrir okkur að taka afstöðu?
Engir hagsmunir í veði.
Annars skiptir þetta auðvitað
engu máli heldur. Hér er um sið-
ferðislega spurningu að ræða,
hreint ekki viðskiptalega. Það skipt-
ir engu hversu mikil viðskipti okkar
eru við þessar þjóðir. Það sem skipt-
ir máli er að sýna hug okkar í verki.
Sýna að við erum andsnúnir því
stjórnarfari sem ríkir i Suður-Afríku.
Viðskiptabann er leið til þess. Það er
styrkur svarta meirihiutanum sem
er kúgaður af hinum hvíta minni-
hluta. Fulltrúar svartra í Suður-
Afríku hafa margoft lýst því yfir að
þeir vilji að sett sé á viðskiptabann.
Tutu biskup og margir fleiri. Nægir
að minna á ummæli Donalds Wood
hér í HP fyrir nokkru, þar sem hann
segir m.a.: „Þeir (fjölmiðlar vest-
rænna ríkja) geta líka þrýst á stjórn-
völd síns ríkis að hætta viðskiptum
við Suður-Afríku, svelta þá inni.
Margaret Thatcher, Ronald Reagan
og fleiri leiðtogar Vesturlanda hafa
sagt að efnahagsþvinganir bitni
verst á svörtum íbúum iandsins og
því ónothæft tæki. Þetta er rangt.
Svartir lifa hvorki á innfluttum lúx-
usvörum né útflutningi, þeir lifa á
grjónum og öðrum fátækramat sem
ræktaður er í landinu. Annað eiga
þeir ekki. Það myndi hins vegar
skipta þá gífurlegu máli ef Vestur-
lönd hættu að selja stjórnvöldum
Suður-Afríku vopn.“
Þegar maður mætir slíkum manni
sem Donald Woods er, manni sem
flúði heimaland sitt við illan leik
vegna þess að hann hafði aðra skoð-
un en yfirvöld á málefnum blökku-
manna, verður það ekki annað en
grátbroslegt að íslenskur alþingis-
maður mæli í krónum og aurum
hvort setja eigi viðskiptabann á
Suður-Afríku. Eins og ósmekklegur
brandari. Það er í rauninni ótrúiegt
að slík rödd skuli heyrast á hinu háa
Alþingi — að menn sem þjóðin hef-
ur valið til að fara með sín mál skuli
vega og meta siðferðislegar spurn-
ingar sem þessa á mælistiku við-
skipta. Það er einhvers staðar pottur
brotinn í slíku verðmætamati. Á
meðan fimm milljónir hvítra kúga
þrjátíu og fimm milljónir svartra
stendur íslenskur þingmaður upp
og segir að viðskiptabann skipti
engu máli af því að viðskiptin séu
hvort eð er ekki veruleg. Meðan
þrjátíu og fimm milljónir manna
hrópa í örvæntingu sinni á jafnrétti
og frelsi er íslenskur þingmaður að
velta fyrir sér, sennilegast í fullri al-
vöru, hvenær viðskipti eru nægi-
lega umfangsmikil til að hafa áhrif
og þar með réttlætanlegt að hætta
þeim. Við slíkar vangaveltur og út-
reikninga þurfa menn næði. Loka
að sér.
Til allrar hamingju hafði Alþingi
aðra skoðun en áðurnefndur þing-
maður. Það breytir því hins vegar
ekki að fyrrnefnt viðhorf er hryggi-
legt. Þyngra en tárum taki.
Kristján Kristjánsson