Helgarpósturinn - 12.05.1988, Blaðsíða 26

nokkuð pottþétt uppskrift. Og það
er gaman. Að segja annað væri lygi-
mál.
Hins vegar. Það er ekkert ofsalega
gaman. Astæðurnar eru þessar: I
fyrsta lagi. Leikritið er alltof langt.
Þrír og hálfur tími er meira en ríflegt
til að koma þessari sögu á framfæri,
svo og tónlistinni. Hefði verið vel til
fundið að skera niður. Mikið. Ef það
er hægt að skera niður Hamlet úr
fimm tímum í þrjá með góðum
árangri þá er hægt að skera niður Fiðl-
arann án þess að vinna á honum
helgispjöll. í öðru lagi. Þetta er
söngleikur. I söngleik þarf góða
söngvara. Góður leikari getur að
vísu sungið þó hann geti alls ekki
sungið og Theódór Júlíusson (Tevje)
sýnir það og sannar. Hins vegar;
geti vondur leikari ekki sungið þá
getur hann ekki sungið. Það verður
hallærislegt.
Ég er sennilegast ósanngjarn. Og
af hverju? Sýning sem er sett á svið
sem afþreying, — á nokkuð að gera
til hennar aðrar kröfur en þær að
hún standist sem slík? Kannski ekki.
Og vissulega stenst þessi sýning
þær kröfur. Á hinn bóginn finnst
mér leiðinlegt að sjá, sýningu eftir
sýningu fyrir norðan, að LA stendur
ekki til boða að nýta þá fjölmörgu
góöu atvinnulausu leikara sem
mæla göturnar í höfuðborginni.
Þetta er leikarafélaginu, leiklistar-
yfirvöldum, bara einhverjum yfir-
völdum einhvers staðar, til skamm-
ar. Leiklist er stunduð víðar en í
höfuðborginni og það verður að
vera hægt að gera það. Til þess þarf
leikara, góða leikara. Það virðist
hins vegar eins og það eigi að senda
menn í menningarlega útlegð ef
þeir eru beðnir að fara norður og
leika í einni sýningu í nokkra mán-
uði. Og að auki má benda á að um-
talsverður fjöldi leikara í Þjóðleik-
húsinu er verkefnalaus hálfu og
heilu veturna. Á fullum launum og
hvað er sjálfsagðara en nýta sér slíkt
fólk. LA hefur, a.m.k. í vetur, þurft
að notast við fólk sem hefur jú
sennilegast áhuga á að leika en það
þarf meira til en bara áhugann, þó
hann sé alls góðs maklegur í sjálfu
sér. Fiðlarinn er þar engin undan-
tekning á. Ef frá er skilinn hinn fasti
og reyndi kjarni LA (Theódór,
Sunna, Þráinn, Skúli Gautason)
byggist hópurinn á nýútskrifuðum,
áhugafólki og svo lærðu fólki sem
sést á sviði með löngu millibili eða
þá alls ekki. Það sér hver sem vill sjá
að slíkt gengur ekki í atvinnuleik-
húsi. Það er ekki nóg að kalla í Stef-
án Baldursson, þó hann sé snjall.
Fiðlarinn á þakinu er mannmörg
sýning. Mér telst til að á stundum
séu u.þ.b. þrjátíu manns á sviðinu í
einu. Þennan manngrúa ber við leik-
mynd (málverk) Sigurjóns Jóhanns-
sonar sem er máluð í anda Chagalls,
kúbísk flatarmálsaugu innan um
mörg af helstu myndefnum meistar-
ans og áferðin allt frá því að minna
á grófar útlínur nýja málverksins
yfir í naívisma. Það er mikið vafa-
mál hvort leiksviðið í gamla sam-
komuhúsinu tekur þennan mann-
fjölda og það þarf svo sannarlega að
hafa fyrir að koma öllum þannig fyr-
ir að það virki. Og það gerir það því
miður ekki alltaf. Stundum er það
ekki annað en klúðurslegt. Og þá
bætir leikmyndin ekki úr skák. Hún
þrengir sjónrænt að sviðinu, þjapp-
ar því saman frekar en að gefa til-
finningu fyrir víddum og rými. Þessi
litríka leikmynd, sem er uppfull af
fyrirbærum, næstum óteljandi smá-
myndum, á ef til vill í takt við mann-
fjöldann á sviðinu að gefa tilfinn-
ingu fyrir þrengslum og nærgengni.
Samfélag gyðinganna er ótrúlega
nærgöngult, allir vita allt um alla,
skipta sér af öllum, ef einhver eign-
ast barn koma allir og óska til ham-
ingju. Ef einhver verður fyrir ógæfu
vita það allir (en sýna þó ekki endi-
lega samúð frekar en við íslending-
ar). En hvað um það, þá finnst mér
þarna of langt gengið í að þjappa
saman í rými og víddum. Sýningin
verður oft fyrir vikið göslaraleg og
rennur ekki nógu vel, leikararnir
hoppa, syngja og dansa en maður
hefur á tilfinningunni að þeir megi
hafa sig alla við til að stíga ekki á
tærnar á næsta manni. Þetta á við
um þau hópatriði sem fjölmennust
eru, hins vegar er strax mikill mun-
ur þegar leikurum fækkar aðeins,
26 HELGARPÓSTURINN
þá gengur allt mjög vel og er oft
skemmtilega útfært.
Leikurinn er eins og við var að bú-
ast. Theódór er fantagóður Tevje,
Þráinn og Sunna fara vel með sitt.
Margrét Pétursdóttir hefur Ijómandi
fallega rödd og flestir áhugaleikar-
arnir standa fyrir sínu. Þetta er góð
skemmtan en það sem mér finnst
mjög miður er að hún hefði svo auð-
veldlega (miðað við það sem ég hef
áður sagt) getað verið betri. Eins og
Tevje veit svo gjörla þá er dýrt að
vera fátækur. Og því syngur hann,
eins og LA sjálfsagt líka: Ef ég væri
ríkur...
Kristján Kristjánsson
TÓNLIST
Seinni
vortónleikar
1988
Ég skellti mér á nemendatónleika
Tónmenntaskóla Reykjavíkur á
laugardaginn var, í Gamla bíói. Skól-
inn hét áður Barnamúsíkskólinn, og
var í daglegu tali kallaður Barna-
mús. Svo var nafninu breytt af ein-
hverjum ástæðum. Ég kann alltaf
betur viö gamla nafnið. Þetta er líka
gamall skóli. Þar hóf ég tónlistar-
nám, 10 ára gamall, hjá doktor Edel-
stein, föður Stefáns sem nú er skóla-
stjóri.
Skólinn hefuralltaf verið fremstur
meðal jafningja í þeirri miklu,
vandasömu og fögru list, að kenna
börnum músík. Þar á bæ hafa menn
fylgst vel með nýjungum úti í heimi.
Þar var, og er kannski enn, iðkað
Orff-kerfi sem ég hafði alltaf hálf-
gerða skömm á — kannski vegna
áhrifa frá Adorno. Hann lét Orff
gamla aldeilis fá það óþvegið. Og
svo kom ungverska aðferðin, kennd
við öðlinginn Kodály, og það líkaði
mér miklu betur. Nú eru án efa
merkilegar nýjungar í gangi, sem ég
kann ekki skil á. En ég veit að kenn-
arar skólans hafa verið opnir, sveigj-
anlegir — og að þar hefur aldrei gætt
stöðnunar. Þetta þakka ég Stefáni
skólastjóra, en hann og Wolfgang
bróðir hans eru miklir skólamenn.
Ég held að gott og samvalið kenn-
aralið hafi starfað við skólann, enda
er hann einkar vinsæll: aðsókn hef-
ur löngum verið meiri en unnt var
að anna.
Vortónleikar tónlistarskólanna
hér á Reykjavíkursvæðinu skipta
tugum og nálgast sennilega hundr-
aðið. Annars staðar á landinu er
sennilega hið sama að gerast. Það
er mikil gróska í tónlistinni og ekki
verður annað sagt en æðri eða al-
varleg tónlist dafni vel um þessar
mundir. Þó hefur þessi tónlistariðk-
un ekki fengið mikla blaðaumfjöll-
un. Miklu minni en bílskúrsbönd
poppsins. Raunar fjalla blöð lítið um
músík (ég tel ekki síbyljujukkið með,
því poppskrifin eru auglýsingar fyr-
ir framleiðendur og innflytjendur)
að undanskildu Morgunblaðinu. Þar
hefur Sigrún Davíðsdóttir ritað um
músík af vandvirkni, kostgæfni og
þekkingu.
En þetta voru miklir tónleikar
með einleik og allskonar samleik, á
flestallar tegundir hljóðfæra. Og
efnisskráin fjölbreytt eftir því; allt frá
Bach til Prókófíeff. Og svo var meira
að segja glænýtt verk eftir Atla Ing-
ólfsson, tónskáldið okkar unga, sem
hét Þrjár andrár, fyrir flautu og
píanó. Þetta er undrafögur smásmíð
sem var prýðilega flutt.
Ég óska öllum sem þátt tóku í
þessum tónleikum til hamingju.
Hinir fyrri hafa áreiðanlega ekki
verið síðri. Og ég þakka fyrir mig.
Atli Heimir Sveinsson
Yggdrasil á leiö
til Islands
Færeyski Jótinn Kristian Blak er
mikill kraftaverkamaður. Þann tíma
er hann hefur búið í Þórshöfn hefur
hann lyft djasslífi eyjaskeggja í æðra
veldi. En hann heggur víðar strand-
högg. Hljómsveit hans Yggdrasil er
skipuð danska saxófónleikaranum
John Tchicai, sem er af kongóskum
ættum. Hann var í fararbroddi djass-
ins upp úr 1960 er hann lék með
Archie Shepp, Don Cherry og John
Coltrane. Hann kom hingað með
Blak 1982 og hélt fræga dúótónleika
með Áskeli Mássyni í Djúpinu. Þrír
eru sænskir: flautu- og saxófónleik-
arinn Andreas Hagberg, gítaristinn
Lelle Kullgren, er lék hér með Sala-
möndrunum 1983, og trommarinn
Christian Jormin er bróðir bassa-
leikarans Andreasar sem nú leikur
með Gary Burton. Hann sló áður
bassann í Yggdrasil. Er hann hvarf
vestur um haf tók Japaninn Yasu-
hito Mori sæti hans, en sá býr í
Gautaborg.
Þessi fjölskrúðuga hljómsveit er
nú að halda í tónleikaför um Norð-
urlönd og hittast þeir félagar í
Reykjavík og halda ferna tónleika
hérlendis. Þeir fyrstu verða á Hótel
Selfossi á föstudagskvöld. I Nor-
ræna húsinu leika þeir á laugardag
kl. 16 og flytja m.a. nýtt verk eftir
Kristian Blak: Bröitingar. Á sunnu-
dag kl. 15 leikur hljómsveitin í Al-
þýðuhúsinu á Akureyri í boði Jazz-
klúbbs Akureyrar og um kvöldið
ljúka þeir íslandsferðinni í Heita
pottinum í Duus-húsi. Þar mun John
Tchicai ráða ferðinni að nokkru og
verður sveiflan þá heit og myrk ef
að likum lætur.
Kristian Blak hefur sent frá sér
átta breiðskífur og er sú síðasta ný-
komin út: Antifonale, og leika þar
m.a. með honum Pierre Dörge og
Marlyn Mazur. Hún fæst ekki hér-
lendis en aðrar skífur hans má fá hjá
Istóni. Þær eru allar frumsamdar ut-
an Kingolög (HJF 16) þar sem hann
byggir á þjóðlegri arfleifð.
Fyrsta skífa Yggdrasils nefndist
Heygar og dreygar (Tuti HJF 15) en
áður höfðu þrjár djasssvítur Kristi-
ans Blak verið útgefnar: Snjóuglan
1979 (HJF 7), Den yderste 0 Í981
(HJF 12) og Ravnating 1982 (KJF
1982). John Tchicai blés á tveimur
þeim síðarnefndu og flutti Den yd-
erste 0 ásamt Kristian og félögum í
Norræna húsinu 1982. Heygar og
dreygar er samin kringum færeyska
þjóðtrú og má heyra sjávarnið og
öldugjálfur undir tónlistinni á stund-
um. Svítan er skrifuð í kirjutónteg-
undunum. Kristian, Tchicai og Kull-
gren leikar þar ásamt færeyska
flautuleikaranum Ernst Dalsgarð,
Andreas Jormin bassaleikara og
Karin Korpelainen trommara. Svít-
an upphefst á blúsuðum sjódraug og
fer Tchicai á kostum í tenórsólói
sínu þar, Jormin ræður ríkjum í ljúfu
dvergamáli, ómstrítt bassaklarinett
Tchicai leggur marmeynni orð í
munn en ljúf og lagræn flauta Dals-
garðs á þar síðasta orðið. Þá tekur
við frásagnartónlist en lokaþáttur-
inn er skrifaður í þeim ljóðræna inn-
sæisstíl sem Kristjáni er svo eigin-
legur og fá Kullgren og Tchicai að
njóta sín í löngum, innblásnum sóló-
um.
Concerto Grotto (HJF 18) er tekin
upp í helli á Sandey árið 1984. Hér
hefur Andreas Hagberg leyst Ernst
Dalsgarð af hólmi. Tónlistin hefst á
barrokksku en brátt er Lelle kominn
með rafgítarinn og bláu tilfinning-
una. Jormin fer á kostum og Tchicai
leikur einn kaflann einn og minnir
okkur á þá tíma er hann var í farar-
broddi frjálsdjassins í Bandaríkjun-
um í slagtogi við Archie Shepp og
John Coltrane. Undir allri tónlistinni
dunar sjávarniðurinn gegnum gjótu
hellisins. Dálítið tilbreytingarlaust
til lengdar en bregður oft þokka á
tónlistina, sem er heldur lausari í
reipunum en sú er heyra má á Heyg-
um og dreygúm.
De tre tárner (KJF 19) er skrifuð
fyrir Islenska dansflokkinn. Var skíf-
an hljóðrituð í júní 1985. Verkið er
innblásið af Ijóði Williams Heine-
sen: Barnetegning. Þar segir frá
turnunum í vestri, austri, suðri og
norðri: Tárnet i nord hedder Rok. /
Det stár pá fjeldet Rokkebok. / Det
har en glug og en hejseblok. / Og
det er nok.
Tónlistin er margþætt, spannar
allt frá ljóðrænum smálögum til
hermihljóða. Tchicai fer hamförum
á tenórinn að vanda og þá er bara
að bíða þess að fá að heyra hann hér
að nýju.
Hljómplötur þessar allar má fá hjá
Istóni. Vernharður Linnet
Pere Ubu — The
Tenement Year
★★★★★
Hljómsveitin Pere Ubu var stofn-
uð í septembermánuði árið 1975 í
borginni Cleveland í Ohio. Það var
þó ekki fyrr en nýbylgjan hélt inn-
reið sína árið 1978 að farið var að
taka eftir þessari sérstæðu en stór-
merkilegu hljómsveit. Þeir sendu þá
frá sér plötuna Modern Times, sem
enn í dag þykir með merkari plötum
sem út komu á þessum tíma. Á eftir
henni fylgdu ágætisplötur, svo sem
Dub Housing, New Picnic Time og
360 Degrees of Simulated Stereo.
Árið 1982 hætti Pere Ubu störfum
og söngvarinn, David Thomas,
sneri sér að sólóferli og m.a. hefur
hann tvívegis komið hingað til lands
til hljómleikahalds.
Nú hefur Pere Ubu verið endur-
reist og frá þeim er komin platan
The Tenement Year. Það er
skemmst frá því að segja að þessi
plata er ein sú albesta sem komið
hefur út á þessu ári og þó aftar væri
leitað í tímabilinu. Þeir eru nú að
fást við aðgengilegri tónlist en áður,
sem þýðir þó ekki að hún sé minna
spennandi eða verri. Undirleikur er
allur vandaður og góður. Gitar er
áberandi og grípandi og bassa- og
trommuleikur er stórgóður. Þetta er
síðan kryddað með hljóðeffektum
úr synthesizer Allens Ravenstine,
en leikur hans ásamt sérstæðum
söng Davids Thomas er það sem
minnir helst á gömlu Pere Ubu. Tón-
listaráhrif eru úr ýmsum áttum, svo
sem nýju og gömlu rokki, popptón-
list og síðast en ekki síst má víða
finna áhrif frá breskri þjóðlagatón-
list.
Ef þið eruð að leita að sérstæðri
tónlist, þá er The Tenement Year
svarið. Tónlistin er þó ekki þung,
ekki létt. Hún er ef til vill óaðgengi-
leg fyrir suma, en samt er hún að-
gengileg. Þetta er einfaldlega Pere
Ubu eins og þeir gerast bestir.
The Clash — The
Story of the
Clash, Volume 1
★★★★★
Ég held að það blandist fáum unn-
endum rokktónlistar hugur um að
hljómsveitin The Clash hafi verið
einhver besta rokkhljómsveit sem
starfað hefur. Því miður urðu óregla
og illdeilur innan hljómsveitarinnar
þess valdandi að trommuleikarinn
Topper Headon og gítarleikarinn
Mick Jones voru flæmdir úr sveit-
inni og eftir það bar hún ekki sitt
barr.
Tveggja platna albúmið The Story
of the Clash Volume 1 segir tónlist-
arsögu þessarar merkilegu hljóm-
sveitar á trúverðugan hátt. Hér má
finna lög af öllum breiðskífum nema
þeirri síðustu, Cut the Crap, sem
gerð var eftir að Jones og Fleadon
voru á bak og burt. Flest lögin eru af
fyrstu plötunni sem kom út árið
1977 svo og af London Calling, sem
leit dagsins ljós tveimur árum síðar.
Aðeins tvö lög eru hins vegar af
þriggja platna albúminu Sandinista,
sem er nokkuð í samræmi við þann
hróður sem af þeim plötum fer í
dag. Nefnilega að plöturnar í þessu